BÀI 5. KĨ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY XOÀI

KHỞI ĐỘNG

Quan sát (H5.1) và kết hợp với kinh nghiệm của bản thân, em hãy nêu đặc điểm hoa của cây xoài.

Giải rút gọn

Đặc điểm hoa của cây xoài: 

+ Kích thước nhỏ, màu vàng, mọc thành chùm ở đầu cành. 

+ Hoa xoài có hai loại: hoa đực và hoa lưỡng tính. 

I. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC VÀ YÊU CẦU NGOẠI CẢNH

Khám phá: Quan sát hình 5.2 và nêu đặc điểm thực vật học của cây xoài

Giải rút gọn

+ Hình 5.2a: Lá xoài: Cây xoài có lá đơn, nguyên, mọc so le, phiến lá thuôn hình mũi mác, nhẵn.

+ Hình 5.2b: Hoa xoài nhỏ, màu vàng, mọc thành chùm ở đầu cành. 

+ Hình 5.2c: Qủa xoài khi còn non màu xanh, khi chín thường có màu vàng hoặc tím. Thịt quả xoài có màu vàng. Mỗi quả có 1 hạt khá to. 

Kết nối năng lực: Mô tả đặc điểm thực vật học của một số giống xoài đang được trồng phổ biến ở gia đình, địa phương em hoặc em biết.

Giải rút gọn

Đặc điểm thực vật học của giống xoài: xoài keo, xoài tượng, xoài thanh ca.

- Đặc điểm chung: Cả ba loại xoài này đều là cây thân gỗ, có rễ ăn sâu, rộng, nhiều cành, cành phân thành các hệ cành. Lá xoài lá đơn, mọc sole. Hoa xoài mọc từng chùm, màu vàng, mọc ở đầu cành. 

- Đặc điểm riêng: Hình dạng quả của các loại xoài khác nhau.

+ Qủa xoài keo:  Xoài keo có hình dáng hơi tròn, có phần eo ở giữa và nhỏ dần về phần đuôi. Đặc trưng của loại xoài này là vỏ xanh nhưng đôi khi bên trong đã chín vàng. Qủa xoài phần thịt dày, hạt nhỏ, dẹp và có vị chua chua ngọt ngọt khá đặc biệt.

+ Qủa xoài tượng: Xoài tượng rất lớn, nó nặng từ 0,5 – 1kg/quả. Khi trái xoài chín thì sẽ có màu vàng nhạt ửng ít xanh, và trơn bóng. 

+ Qủa xoài thanh ca: Quả xoài dài, đầu hơi cong lại, thịt thơm ngon. Khi ăn thì lột vỏ rồi mút cho hết phần thịt nên còn gọi là xoài mút.

II. QUY TRÌNH KĨ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC

Khám phá: Vì sao trong giai đoạn kiến thiết cơ bản cần bón phân sau mỗi đợt cây xoài ra lộc mới?

Giải rút gọn

Vì đó là giai đoạn cây xoài cần thêm chất dinh dưỡng để nuôi và phát triển mạnh mẽ các cành mới. Việc cung cấp kịp thời phân bón cho cây sẽ giúp cây có cành khỏe mạnh, không sâu bệnh, tạo được khung cây đẹp.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Phân tích đặc điểm thực vật học và yêu cầu ngoại cảnh của cây xoài.

Giải rút gọn

Đặc điểm thực vật học và yêu cầu ngoại cảnh của cây nhãn:

* Đặc điểm thực vật học:

- Rễ: rễ cọc, ăn rất sâu và rộng. 

- Thân, cành: Thân gỗ lớn, có nhiều cành và các hệ cành.

- Lá: đơn, nguyên, mọc sole, phiến lá thuôn hình mũi mác, nhẵn, có mùi thơm, bản lá khá to.

- Hoa: nhỏ, màu vàng, mọc thành từng chùm ở đầu cành. Chùm hoa dài 20 – 30cm. Có hai loại hoa là hoa đực và hoa lưỡng tính.

- Qủa, hạt: quả màu vàng hoặc tím, thịt quả vàng, ngọt, có mùi thơm. Mỗi quả có 1 hạt khá to, cứng.

* Yêu cầu ngoại cảnh:

- Nhiệt độ: nhiệt độ thích hợp từ 24 – 27 độ C. 

- Lượng mưa và độ ẩm: Lượng mưa khoảng từ 1000 – 1200ml/năm và độ ẩm không khí từ 55 – 70%.

- Ánh sáng: ưa sáng, ánh sáng trực tiếp giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt.

- Đất trồng: đa dạng đất, tuy nhiên đất thích hợp nhất là phù sa hoặc đất thịt pha cát, độ pH từ 5,5 đến 7,0.

- Gió: tốc độ vừa phải, nơi gió lớn cần phải bố trí hệ thống cây chắn gió hợp lí.

Câu 2: Trình bày kĩ thuật trồng, chăm sóc, cắt tỉa, tạo tán, điều khiển ra hoa, đậu quả cho cây xoài. 

Giải rút gọn

*Kĩ thuật trồng: 

- Thời vụ: vụ xuân (tháng 2 đến tháng 4) và vụ thu (tháng 8 đến tháng 10).

- Khoảng cách: tùy theo giống, trung bình là 3m x 4m, 5m x 5m, 6m x 6m, 7m x 7m.

- Chuẩn bị hố trồng: đường kính từ 80 – 90cm, sâu 40 – 50cm. Trộn đều đất với phân bón (mỗi hố 20 – 30kg phân hữu cơ + 1kg phân lân) rồi lấp lại hố trồng.

- Trồng cây: Tạo một hố nhỏ chính giữa hố trồng, xé bỏ túi bầu và đặt cây xuống, lấp đất cao hơn mặt bầu từ 2 – 3 cm, nén chặt gốc cây, cắm cọc vào quanh gốc và buộc cố định cho cây. 

*Kĩ thuật chăm sóc:

- Làm cỏ, vun xới: 2 – 3 lần/năm.

- Bón phân thúc: 

+ Thời kì kiến thiết cơ bản: chia làm 4 đến 5 lần/năm vào giai đoạn xoài mới ra lộc mới (tháng 2 đến tháng 10). 

+ Thời kì kinh doanh: chia làm 4 lần (sau thu hoạch, khi cây bắt đầu ra hoa, khi cây đậu quả 3 tuần và sau lần 3 một tháng). Bón lần đầu bằng cách rạch rãnh xung quanh tán cây, rải phân rồi lấp đất. Bón lần sau bằng cách hòa loãng vào nước rồi tưới xung quanh gốc cây hoặc rải phân theo hình chiếu tán cây.

- Tưới nước: 

+ Thời kì kiến thiết cơ bản: 2 – 3 ngày/lần, mỗi lần từ 10 – 30 lít/cây tùy độ tuổi.

+ Thời kì kinh doanh: giai đoạn phân hóa mầm hoa, giai đoạn chuẩn bị thu hoạch cần hạn chế tưới nước. Các giai đoạn còn lại tưới 2 – 3 ngày/lần, mỗi lần 40 – 50 lít/cây.

+ Phòng, trừ sâu bệnh hại: thường xuyên cắt tỉa, quét vôi gốc cây, vệ sinh vườn. Sử dụng phân bón hợp lí để nâng cao sức đề kháng của cây. Khi có sâu hại cần kịp thời sử dụng các biện pháp phù hợp để tiêu diệt

*Kĩ thuật cắt tỉa, tạo tán:

- Thời kì kiến thiết cơ bản: khi cây cao 1,0m đến 1,2m tiến hành bấn ngọn. Khi các chồi mọc ra chọn 2 – 3 nhành khỏe làm nhành cấp 1, khi nhành cấp 1 dài 1,0 – 1,2m tiếp tục cắt để tạo cành cấp 2 và tương tự để tạo cành cấp 3.

- Thời kì kinh doanh: hằng năm tỉa thưa, cắt ngắn đầu cành, cắt bỏ cành sâu, bệnh, cành bị che khuất trong tán.

*Kĩ thuật điều khiển ra hoa, đậu quả:

- Điều khiển ra hoa: Sau thu hoạch khoảng 45 ngày, sử dụng paclobutrazol 10% từ 10 – 20g pha với khoảng 20 – 30 lít nước, tưới đều xung quanh tán cây. Sau 40 ngày tiến hành phun 3% (lần 1), sau 7 ngày phun 1,5% (lần 2). Phun ướt đều ở hai mặt lá.

- Điều khiển đậu quả: sử dụng nồng độ từ 0,002% đến 0,004% hoặc 0,01% phun vào thời điểm trước khi cây nở hoa, 30% hoa nở và cây vừa đậu quả. Sau đậu quả 2 tuần, phun a-NAA nồng độ 0,002%, 0,001%, phun lại lần 2 từ 7 ngày đến 10 ngày.

VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức để thực hiện việc trồng và chăm sóc cây xoài ở địa phương em.

Giải rút gọn

-  Học sinh vận dụng kiến thức đã được học để trồng và chăm sóc cây xoài.

- Thông tin bổ sung: Cách tỉa quả và bao quả

+ Tỉa quả: Khi quả kết thúc thời kì rụng sinh lí (30 – 35 ngày sau khi đậu quả) tiến hành tỉa bỏ quả bị dị dạng, bị sâu bệnh tấn công, quả ở đầu ngọn của chùm, tỉa bỏ gié không mang quả, cành lá xung quanh che khuất quả giúp quả đạt kích thước tối đa, đồng đều, giảm hiện tượng ra quả cách năm.

+ Bao quả: Thời điểm bao tốt nhất là 35 – 40 ngày sau khi nhận đậu quả. Sử dụng túi chuyên dụng có thắt nút, kích thước 25 x 30 cm. Tùy theo nhu cầu thị trường tiêu thụ sẽ chọn màu túi. Chọn những quả phát triển đều đặn để tiến hành bao quả. Chú ý phòng trừ sâu bệnh trước khi bao quả.