BÀI 5: KĨ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY XOÀI

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Phân tích được đặc điểm thực vật học, yêu cầu ngoại cảnh của cây xoài.

- Nêu được quy trình trồng, chăm sóc, kĩ thuật tỉa cành, tạo tán, điều khiển ra hoa, đậu quả cho cây xoài.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. Đặc điểm thực vật học và yêu cầu ngoại cảnh

1. Đặc điểm thực vật học

- Bộ rễ: rễ rất phát triển, ăn sâu và lan rộng.

- Thân, cành: Thân gỗ lớn 5 – 10m, tán rộng 8 -10m. Mỗi năm ra 3 – 4 đợt lộc.

- Lá: Lá đơn nguyên mọc sole. Lá bản to có mùi thơm đặc trưng.

- Hoa: Hoa đực (nhiều nhất) và hoa lưỡng tính. Hoa lưỡng tính có mật thu hút côn trùng.

- Qủa: Quả mọc thành chùm có màu sắc, khối lượng tùy theo giống xoài. Mỗi quả có một hạt.

2. Yêu cầu ngoại cảnh

- Nhiệt độ: Chịu được nhiệt độ cao. Từ 24 °C đến 27 °C. Lạnh kéo dài làm cây rụng lá, hoa, ảnh hưởng đến quả.

- Lượng mưa: Lượng mưa 1 000 – 1 200 mm.

 + Độ ẩm không khí 55% – 70%.

 + Xoài đủ nước cho quả ngon, năng suất cao hơn.

- Ánh sáng: Cây ưa sáng. Quả ở cành nhiều ánh sáng có chất lượng tốt hơn.

- Đất trồng: Đa dạng. Thích hợp nhất đất phù sa, đất pha cát. Đất thoát nước tốt, pH 5,5 – 7,0 (chua nhẹ).

- Gió: Gió thường là nguyên nhân làm rụng hoa, quả, gãy cành ở cây xoài.

II. Quy trình kĩ thuật trồng và chăm sóc

1. Kĩ thuật trồng

- Thời vụ: xuân, thu.

- Khoảng cách trồng: để lá cây phát triển không che lấp nhau. 

- Hố trồng: bổ sung phân bón lót là lần (1 kg) và phân hữu cơ khoảng 20 – 30 kg.

- Hố trồng: Tạo hố nhỏ giữa hố trồng đã đào, trồng đủ sâu để cây đứng vững, rễ phát triển, dễ

chăm tưới.

2. Kĩ thuật chăm sóc

- Làm cỏ, vun xới: Loại bỏ nơi ẩn nấp của sâu bệnh, diệt cỏ dại. Vun xới đất tơi xốp cho cây lấy nước. 

- Bón phân thúc:

+ Lượng bón: Bảng 5.1 SGK.

- Thời điểm bón:

+ Thời kì kiến thiết: bón 4 – 5 lần/ năm khi xoài ra lộc mới.

+ Thời kì kinh doanh: chia 4 lần.

- Cách bón:

+ Lần 1: Tạo rãnh rộng 20 – 30 cm, sâu khoảng 15 – 20 cm theo hình chiếu tán cây. Rải phân hữu cơ trước, vô cơ sau rồi lấp đất và tưới giữ ẩm.

+ Các lần sau: hoà tan phân vào nước hoặc rắc theo hình chiếu tán cây rồi tưới nước.

– Tưới nước:

+ Thời kì kiến thiết cơ bản: 2 3 ngày tưới một lần, lượng tưới tùy tuổi cây.

+ Thời kì kinh doanh: giảm nước giai đoạn cây phân hoá mầm hoa và chuẩn bị thu hoạch.

- Một số sâu, bệnh hại và biện pháp phòng trừ sâu hại:

+ Chăm sóc, bón phân cân đối. 

+ Cắt tỉa cành đặc biệt sau thu hoạch. 

+ Tiêu huỷ bộ phận bị sâu. 

+ Phát hiện tiêu diệt sâu thủ công. 

+ Sử dụng thuốc trong danh mục.

- Một số biện pháp phòng trừ bệnh hại:

+ Cắt tỉa, thu gom, tiêu huỷ.

+ Bón phân, bổ sung nấm đối kháng. 

+ Bao kín quả bằng túi chuyên dụng. 

+ Sử dụng thuốc gốc đồng hoặc các loại trong danh mục cho phép.

III. Kĩ thuật cắt tỉa, tạo tán

1. Thời kì kiến thiết cơ bản

- Vai trò việc cắt tỉa, tạo tán:

+ Duy trì đúng kích thước để cây không bị rậm rạp nhằm hạn chế các loại sâu, bệnh hại.

+ Tạo ra các chồi mới sinh trưởng mạnh.

+ Để ánh sáng truyền vào tán cây nhiều hơn.

- Thời kì kiến thiết cơ bản: khi cây cao 1 m đến 1,2 m thì bấm ngọn để độ cao thân chính 0,6 đến 0,8 m. Chọn giữ 2, 3 chối chấp 1. Cành cấp 1 dược 1 – 1,2 m thì cắt tỉa để tạo cành cấp 2 và cứ vậy đến khi có khung tán phân bố đều.

2. Thời kì kinh doanh

- Thời kì kinh doanh: Cắt tỉa các chổi, cành cong queo, cành bị bẻ gãy, cành yếu vươn ra xa tán, cành bị sâu bệnh, cành nhỏ mọc thẳng bên trong tán, không nhận được ánh sáng. Xoài sinh trưởng mạnh cần cắt tỉa để khống chế tán cây.

+ Giai đoạn sau thu hoạch: cắt tỉa toàn bộ cành tăm, cảnh sâu bệnh, cảnh bị che sáng hoặc cành vượt tán.

+ Tỉa cành hoa, quả bị sâu, bệnh.

IV. Kĩ thuật điều khiển ra hoa, tạo quả 

1. Điều khiển ra hoa

- Thúc ra hoa: Biện pháp cơ giới (khoanh vỏ/chặn rễ), sử dụng hoá chất (kích thích tạo mầm hoa với Paclobutrazol 10%, kích thích ra hoa bằng cách phun KNO).

2. Tăng khả năng tạo quả

- Tăng khả năng đậu quả: dùng các chế phẩm GA3, HBO, Brassinolide,... bổ sung phân đa lượng, vi lượng.