BÀI 10. MỐI QUAN HỆ GIỮA KIỂU GENE - KIỂU HÌNH - MÔI TRƯỜNG

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Phân tích được sự tương tác giữa kiểu gene và môi trường.

- Nêu được khái niệm mức phản ứng. Lấy được ví dụ minh họa.

- Trình bày được bản chất di truyền là di truyền mức phản ứng.

- Vận dụng được hiểu biết về thường biến và mức phản ứng của một kiểu gene giải thích một số ứng dụng trong thực tiễn (tạo và chọn giống, kĩ thuật chăn nuôi, trồng trọt,...).

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. Sự tương tác giữa kiểu gene và môi trường

- Trong tế bào, các phân tử protein được tạo ra do cơ chế di truyền phân tử, từ protein có thể cấu thành các hợp chất hữu cơ cần thiết. Phân tử protein và các phân tử hữu cơ trong tế bào chỉ thực hiện chức năng trong những điều kiện nhất định.

- Sự biểu hiện gene ở các tế bào trong một cơ thể là khác nhau và chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố môi trường (nhiệt độ, pH,...).

- Thường biến là hiện tượng một kiểu gene có thể thay đổi kiểu hình trước những điều kiện sống khác nhau.

II. Mức phản ứng

- Tập hợp các kiểu hình có thể có của một kiểu gene trong điều kiện môi trường khác nhau được gọi là mức phản ứng của gene.

- Mức phản ứng của sinh vật do kiểu gene quy định → Di truyền.

- Có hai loại mức phản ứng:

+ Mức phản ứng hẹp: những tính trạng chất lượng, ít chịu ảnh hưởng của điều kiện môi trường.

+ Mức phản ứng rộng: những tính trạng số lượng, chịu ảnh hưởng của điều kiện môi trường (tính trạng đa nhân tố).

III. Ứng dụng thực tiễn của mức phản ứng

- Mối quan hệ giữa kiểu gene, môi trường và kiểu hình:

- Giống cao sản (mức phản ứng rộng) kết hợp với biện pháp, kĩ thuật chăm sóc thích hợp → mang lại giá trị kinh tế cao trong chăn nuôi.

- Phương pháp tạo được giống có năng suất cao, chất lượng tốt (kiểu gene có mức phản ứng rộng):

+ Lai những cá thể có tính trạng mong muốn (dùng làm mẹ) với cùng một cá thể (dùng làm bố).

+ Nuôi riêng đời con của từng cá thể mẹ trong điều kiện môi trường như nhau.

+ Đánh giá qua kiểu hình ở đời con → xác định được kiểu gene của mẹ.