BÀI 13. TRIỀU NGUYỄN

I - MỤC TIÊU BÀI HỌC

• Sưu tầm và giới thiệu được một số tư liệu lịch sử (câu chuyện, văn bản, tranh ảnh,...) liên quan đến Triều Nguyễn.
• Trình bày được những nét chính về lịch sử Việt Nam thời nhà Nguyễn thông qua các câu chuyện về một số nhân vật lịch sử (ví dụ: vua Gia Long, vua Minh Mạng, Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Trường Tộ, Hàm Nghi, Phan Đình Phùng,...).

II - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

1. Triều Nguyễn và công cuộc xây dựng đất nước

a) Triều Nguyễn buổi đầu xây dựng đất nước

- Năm 1802, sau khi đánh bại Triều Tây Sơn, Nguyễn Ánh đã lập ra Triều Nguyễn, định đô ở Phú Xuân (Huế), hiệu là Gia Long.

- Vua Gia Long ban hành bộ “Hoàng Việt luật lệ” nhằm củng cố trật tự xã hội.

- Vua Minh Mạng tiến hành cải cách hành chính, chia cả nước thành 30 tỉnh và 1 phủ.

- Các vị vua tiếp tục các hoạt động thực thi chủ quyền biển, đảo đặc biệt là với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.

b) Công cuộc khai hoang dưới Triều Nguyễn

- Nhiều vua Triều Nguyễn đã nỗ lực tổ chức khai hoang, mở rộng diện tích canh tác ở vùng ven biển Bắc Bộ và đồng bằng Nam Bộ để ổn định đời sống nhân dân. 

- Một số quan lại đã có những đóng góp tích cực trong công cuộc khai hoang như Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Tri Phương,...

c) Những đề nghị canh tân đất nước cuối thế kỉ XIX

- Nửa cuối thế kỉ XIX, trong bối cảnh đất nước ngày càng khó khăn và đứng trước nguy cơ mất nước, một số quan lại và trí thức yêu nước đã đề xuất một số biện pháp cải cách. 

- Họ gửi lên vua Tự Đức các đề xuất nhằm chấn chỉnh bộ máy quan lại, mở mang thương nghiệp, củng cố quốc phòng,... 

- Tuy nhiên, hầu hết những đề nghị đó đều không được thực hiện.

2. Phong trào Cần Vương chống Pháp

- Năm 1884, Triều đình Nhà Nguyễn kí hiệp ước công nhận quyền đô hộ của thực dân Pháp trên toàn bộ đất nước Việt Nam.

- Một bộ phận quan lại thuộc phái chủ chiến, đứng đầu là vua Hàm Nghi mong muốn khôi phục độc lập dân tộc.

- Năm 1885, Tôn Thất Thuyết ban bố dụ Cần vương, kêu gọi nhân dân đồng lòng giúp vua cứu nước, phong trào bùng nổ và phát triển mạnh mẽ.