BÀI 20: TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI TỪ NĂM 1991

 ĐẾN NAY

I. Mục tiêu bài học 

Nhận biết được xu hướng và sự hình thành trật tự thế giới mới sau Chiến tranh lạnh.

II. Bài học 

1. Trật tự thế giới cuối thế kỉ XX

– Gồm có 2 “cực” chính: Mỹ và Liên Xô

– Sự kiện Liên Xô sụp đổ (1991) cho thấy trật tự thế giới chỉ tồn tại 1 “cực” là Mỹ.

– Mỹ giữ vị trí siêu cường.

– Liên minh châu Âu, Trung Quốc, Nhật Bản, Nga có ảnh hưởng nhất định trong phạm vi khu vực.

– Xu hướng đơn cực, trong đó, Mỹ là siêu cường duy nhất; còn Liên minh châu Âu, Trung Quốc, Nhật Bản, Nga có vai trò, ảnh hưởng nhất định trong phạm vi khu vực; quan hệ quốc tế hoà dịu.

2. Xu hướng hình thành trật tự thế giới mới vào đầu thế kỉ XXI

- Đầu thế kỉ XXI, Mỹ tiếp tục nỗ lực xác lập trật tự đơn cực nhưng do các nguyên nhân chủ quan và khách quan, nỗ lực này không thành công. Trật tự thế giới đầu thế kỉ XXI dần định hình theo xu hướng đa cực.

-  Tuyên bố của Tổng thống Mỹ G. U. Bu-sơ buộc thế giới phải chọn phe: một là, đứng về phe chống khủng bố do Mỹ lãnh đạo; hai là, đứng về phe khủng bố – kẻ thù của Mỹ.

– Tiến hành chiến tranh can thiệp vào Áp-ga-ni-xtan, I-rắc (từ năm 2001).

– Nguyên nhân từ phía Mỹ: Sức mạnh của Mỹ suy yếu do tiến hành chiến tranh can thiệp vào Áp-ga-ni-xtan, I-rắc và khủng hoảng tài chính 2008 – 2009.

– Nguyên nhân từ phía các nước khác:

+ Trung Quốc: “trỗi dậy” mạnh mẽ và thực hiện các chiến lược đối ngoại (như sáng kiến “Vành đai, con đường”) nhằm tạo ra hệ thống kinh tế mới lấy Trung Quốc làm trung tâm;

+ Nga: ổn định kinh tế, chính trị và mong muốn khôi phục vị thế cường quốc hàng đầu thế giới;

+ Liên minh châu Âu, Ấn Độ, Nhật Bản: tham gia vào quá trình cạnh tranh quyền lực.

=> Các “cực” chính là: Mỹ, Trung Quốc, Nga, Liên minh châu Âu, Ấn Độ, Nhật Bản.