BÀI 37: NUCLEIC ACID VÀ ỨNG DỤNG

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Nêu được khái niệm nucleic acid. Kể tên được các loại nucleic acid: DNA (Deoxyribonucleic acid) và RNA (Ribonucleic acid).

- Thông qua hình ảnh, mô tả được DNA với cấu trúc xoắn kép, gồm các đơn phân là bốn loại nucleotide, các nucleotide liên kết giữa hai mạch theo nguyên tắc bổ sung.

- Giải thích được vì sao chỉ từ bốn loại nucleotide nhưng tạo ra được sự đa dạng của phân tử DNA.

- Nêu được chức năng của DNA trong việc lưu giữ, bảo quản, truyền đạt thông tin di truyền.

- Nêu được khái niệm gene.

- Nêu được sơ lược về tính đặc trưng cá thể của hệ gene và một số ứng dụng của phân tích DNA trong xác định huyết thống, truy tìm tội phạm,...

- Trình bày được RNA có cấu trúc một mạch, chứa bốn loại ribonucleotide. 

- Phân biệt được các loại RNA dựa vào chức năng.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

- Nucleic acid là một trong những đại phân tử sinh học chứa thông tin di truyền có trong tất cả các sinh vật, được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, đơn phân là các nucleotide.

- Có hai loại nucleic acid là DNA và RNA.

1. DEOXYRIBONUCLEIC (DNA)

a) Cấu trúc của DNA

- DNA là một đại phân tử sinh học được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, đơn phân là bốn loại nucleotide gồm: A, T, G, C.

- DNA được cấu tạo bởi hai chuỗi polynucleotide liên kết với nhau theo NTBS (A = T, G ≡ C).

b) Chức năng của DNA

- DNA có chức năng lưu trữ, bảo quản và truyền đạt thông tin di truyền.

Quá trình tái bản DNA

Sự biểu hiện của gene (DNA) thành tính trạng

2. GENE

a) Khái niệm gene

- Gene là một đoạn phân tử DNA, mang thông tin di truyền quy định một loại sản phẩm nhất định.

- Sản phẩm của gene là phân tử RNA hoặc chuỗi polypeptide thực hiện chức năng trong tế bào.

Ví dụ: 

Gene quy định màu da ở người

Gene quy định nhóm máu

- Toàn bộ thông tin di truyền của loài được mã hóa trong DNA (ở một số virus có thể là RNA) tạo thành hệ gene.

b) Một số ứng dụng phân tích DNA

- Ứng dụng trong xác định tội phạm: So sánh trình tự nucleotide trên phân tử DNA được thu nhận từ các mẫu da, tóc, máu,... ở hiện trường vụ án với trình DNA của các đối tượng bị tình nghi để tìm ra tội phạm.

https://cand.com.vn/Phong-su/Giai-ma-DNA-truy-tim-thu-pham-giau-mat-i401100/

- Ứng dụng trong xác định huyết thống: Mỗi người có một nửa số DNA được nhận từ bố và một nửa số DNA được nhận từ mẹ. Khi giám định DNA, để xác định huyết thống của con cái, người ta thường so sánh với mẫu DNA của cả bố và mẹ.

https://youtu.be/CS6H9jzWnTU

3. RIBONUCLEIC ACID (RNA)

- RNA là một đại phân tử sinh học được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, đơn phân là bốn loại nucleotide gồm: A, U, G, C.

- Có ba loại phân tử RNA chủ yếu:

+ mRNA: mang thông tin di truyền tổng hợp protein.

+ tRNA: vận chuyển các amino acid đến ribosome và thực hiện quá trình tổng hợp protein.

+rRNA: tham gia cấu tạo nên ribosome.