MỞ ĐẦU

Nước ta có nhiều loại đất khác nhau. Quá trình hình thành đất có liên quan đến nhiều nhân tố, trong đó các nhân tố tự nhiênn như: địa hình, khí hậu,....có vai trò quan trọng. Vậy thổ nhưỡng Việt Nam có đặc điểm và giá trị sử dụng như thế nào? Việc chống thoái hóa đất ở nước ta trở nên cấp thiết như thế nào? 

Trả lời:

Đặc điểm và giá trị sử dụng:

• Mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa.

• Đa dạng, có tính chất riêng biệt, phân bố ở nhiều vùng khác nhau. 

=> Phù hợp với các hoạt động sản xuất nông, lâm, thủy sản ở từng nơi.

Việc chống thoái hóa đất trở nên cấp thiết:

• Xói mòn đất ở vùng đồi núi.

• Hoang mạc hóa ở duyên hải Nam Trung Bộ.

• Đất nhiễm mặn, nhiễm phèn.

• Ô nhiễm đất ở các thành phố.

I. TÍNH CHẤT NHIỆT ĐỚI GIÓ MÙA CỦA LỚP PHỦ THỔ NHƯỠNG

Câu hỏi: Đọc thông tin, hãy chứng minh tính chất nhiệt đới gió mùa của lớp phủ thổ nhưỡng ở nước ta.

Trả lời:

Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, địa hình đồi núi dốc => Rửa trôi ba-zơ, tích tụ ô-xit sắt và ô-xit nhôm => Hình thành đất feralit.

Nhiệt độ cao, độ ẩm lớn => Đẩy nhanh quá trình xói mòn – rửa trôi; theo dòng chảy lắng đọng, tích tụ ở vùng trũng thấp => Hình thành đất phù sa ở đồng bằng và ven sông suối.

Đất bị thoái hóa nhanh => Gây khó khăn trong sản xuất, canh tác.

II. CÁC NHÓM ĐẤT CHÍNH

Nhóm đất Fe-ra-lit

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình 9.1 đến 9.3, hãy trình bày đặc điểm, sự phân bố và giá trị sử dụng của đất fe-ra-lit trong sản xuất nông, lâm nghiệp ở nước ta.

Trả lời:

Đặc điểm:

• Chứa nhiều ô-xít sắt, ô-xít nhôm => Có màu đỏ vàng.

• Đặc tính chua, nghèo mùn, thoáng khí.

• Thành phần đá mẹ khác nhau => Mỗi loại đất fe-ra-lit có đặc điểm khác nhau.

Phân bố: Chủ yếu trên địa hình đồi núi thấp ở nước ta. 

Giá trị sử dụng:

•  Trong nông nghiệp: Thích hợp trồng cây công nghiệp lâu năm, cây ăn quả, cây lương thực và các loại hoa.

•  Trong lâm nghiệp: Trồng rừng lấy gỗ và các loại cây dược liệu.

Nhóm đất phù sa

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 9.1 các hình từ 9.4 đến 9.6, hãy trình bày đặc điểm, sự phân bố và giá trị sử dụng của đất phù sa trong sản xuất nông nghiệp, thủy sản ở nước ta.

Trả lời:

Đặc điểm: 

• Hình thành ở nơi địa hình thấp, trũng.

• Đặc tính tơi, xốp, ít chua, giàu dinh dưỡng. 

Phân bố: Chủ yếu ở đồng bằng sông Hồng, đồng bằng sông Cửu Long, dải đồng bằng duyên hải miền Trung.

Giá trị sử dụng:

• Trong nông nghiệp: thích hợp với nhiều loại cây trồng, đặc biệt là lúa nước và các cây hoa màu; cây ăn quả và cây công nghiệp hàng năm.
• Trong thủy sản: Đất mặn ở vùng cửa sông, ven biển thuận lợi phát triển mô hình rừng ngập mặn kết hợp nuôi trồng thủy sản => Bảo vệ sinh thái, đem lại giá trị kinh tế cao.

Nhóm đất mùn núi cao

Câu hỏi:  Đọc thông tin và quan sát hình 9.1, hãy trình bày đặc điểm, sự phân bố của nhóm đất mùn núi cao ở nước ta.

Trả lời:

Đặc điểm: 

• Hình thành trong điều kiện nhiệt độ thấp, độ ẩm lớn quanh năm => quá trình phong hóa, phân giải chất hữu cơ chậm.

• Giàu mùn, thường có màu đen và nâu đen

Phân bố: vùng núi có độ cao 1600 – 1700m trở lên.

III. TÍNH CẤP THIẾT CỦA VẤN ĐỀ CHỐNG THOÁI HÓA ĐẤT.

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 9.7, hãy chúng minh tính cấp thiết của việc chống thoái hóa đất ở nước ta.

Trả lời:

• Trên 9 triệu ha đất bị thoái hóa => Giảm khả năng sản xuất của ngành nông, lâm, thủy sản; gây áp lực lớn đến sử dụng tài nguyên.

• Biểu hiện: Xói mòn đất ở vùng đồi núi; hoang mạc hóa ở duyên hải Nam Trung Bộ; mặn hóa, phèn hóa ở đồng bằng sông Cửu Long; ô nhiễm đất ở các thành phố,…

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Hãy vẽ sơ đồ thể hiện các nhóm đất chính ở nước ta.

Trả lời:

Câu hỏi: Hoàn thành bảng theo mẫu sau vào vở:

Trả lời:

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Hãy tìm hiểu và thu thập thông tin về việc sử dụng các loại đất ở địa phương em. Theo em, cần có các biện pháp gì để bảo vệ và cải tạo tài nguyên đất.

Trả lời:

Việc sử dụng đất ở thành phố Hà Nội

- Các loại đất: đất phù sa ngoài đê; đất phù sa trong đê; đất bạc màu; đất fe-ra-lít,…

- Sử dụng chủ yếu trong sản xuất nông nghiệp như: trồng lúa, rau củ và cây ăn quả.

Biện pháp bảo vệ và cải tạo:

• Sử dụng hợp lí tài nguyên đất; hạn chế phân bón hữu cơ.

• Trồng và bảo vệ rừng.

• Thực hiện tốt các quy định về bảo vệ, phục hồi rừng tự nhiên.

• Tuyên truyền mọi người cùng nhau bảo vệ nguồn tài nguyên đất.