1. CHUẨN BỊ

- Dụng cụ: máy ảnh, kính lúp, ống nhòm, sổ tay, bút, găng tay, khẩu trang, kính  bảo hộ, dụng cụ đào đất. 

- Hoá chất: nước rửa tay.

2. CÁCH TIẾN HÀNH

Chọn địa điểm quan sát

Chọn địa điểm quan sát tại địa phương, gần trường học, nơi có sự đa dạng về môi trường sống và thành phần loài. Ví dụ: vườn thực vật, ao nuôi, cánh đồng,...

Điều tra thành phần quần xã sinh vật trong hệ sinh thái

- Bước 1: Xác định thành phần các loài sinh vật. 

+ Xác định tên, môi trường sống của các loài hoặc nhóm loài sinh vật (nấm, thực vật và động vật) có trong khu vực quan sát.

+ Nhận xét về sự đa dạng của quần xã trong hệ sinh thái (dựa vào thành phần loài và số lượng cá thể của loài). 

+ Đối với các loài động vật sống trong đất, dùng dụng cụ đào đất để tìm và đếm số lượng cá thể. Lưu ý, sau khi thực hành phải lấp đất trở lại như cũ. Ghi kết quả điều tra theo mẫu như Bảng 19.1.

- Bước 2: Xác định thành phần nhóm sinh vật trong quần xã.

+ Sau khi xác định thành phần các loài sinh vật có trong khu vực quan sát, tiến hành phân loại chúng vào các nhóm sinh vật theo mẫu như Bảng 49.2.

+ Đánh dấu x vào nhóm sinh vật tương ứng.

+ Đối với sinh vật tiêu thụ, xác định loại thức ăn mà chúng sử dụng.

- Bước 3: Dựa vào thành phần loài đã quan sát được, em hãy vẽ sơ đồ chuỗi thức ăn và lưới thức ăn để mô tả mối quan hệ dinh dưỡng giữa các loài sinh vật đó. 

- Bước 4: Báo cáo kết quả thực hành. Viết và trình bày báo cáo theo mẫu:

Học sinh tham khảo kết quả sau đây:

BÁO CÁO KẾT QUẢ THỰC HÀNH ĐIỀU TRA THÀNH PHẦN QUẦN XÃ SINH VẬT TRONG MỘT HỆ SINH THÁI

Họ và tên: ……………………...

Lớp: ……. Trường: ……………

Địa điểm điều tra: Cánh đồng lúa.

1. Các bước tiến hành điều tra.

2. Kết quả điều tra:

a. Thành phần các loài sinh vật trong hệ sinh thái đã quan sát.

b. Thành phần nhóm sinh vật trong quần xã.

c. Sơ đồ chuỗi và lưới thức ăn trong hệ sinh thái đã quan sát.

3. Hãy cho biết:

a. Cảm nghĩ của em sau khi thực hành điều tra hệ sinh thái: Sau khi học bài thực hành về hệ sinh thái em cảm thấy rất vui và thú vị vì được tìm hiểu về các thành phần quần xã trong một hệ sinh thái cụ thể, mối quan hệ của các sinh vật với nhau; mối quan hệ giữa sinh vật và môi trường sống của nó. Những tìm hiểu này giúp em hiểu thêm về thế giới tự nhiên, bồi đắp thêm tình yêu thiên nhiên. Từ đó, em cảm thấy mình cần có ý thức hơn trong việc bảo vệ các hệ sinh thái ở địa phương nói riêng và toàn bộ hệ sinh thái trên Trái Đất nói chung.

b. Em cần thay đổi hoặc trang bị thêm những kĩ năng gì khi học các bài thực hành điều tra tiếp theo?

- Em cần trang bị thêm một số kĩ năng như: kĩ năng hoạt động nhóm; kĩ năng sử dụng các dụng cụ quan sát sinh vật (như kính lúp, ống nhòm);…

c. Chúng ta cần làm gì để bảo vệ hệ sinh thái đã quan sát?

Để bảo vệ hệ sinh thái đồng ruộng chúng ta cần:

- Thực hiện và tuyên truyền cho mọi người cùng thực hiện việc không xả rác thải chưa xử lí ra môi trường.

- Tuyên truyền cho người dân hạn chế sử dụng và tuân thủ quy tắc an toàn khi sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật; khuyến khích sử dụng các loại chế phẩm sinh học để phòng trừ sâu bệnh hại.

- Tuyên truyền cho người dân về lợi ích và biện pháp cải tạo đất trồng: chống khô hạn, xói mòn, chống mặn, chống chua,…