BÀI 7: CHUYỂN ĐỘNG CỦA TRÁI ĐẤT QUANH MẶT TRỜI

 VÀ HỆ QUẢ

I. Chuyển động quanh mặt trời của trái đất

Câu hỏi: Quan sát hình 7.1 và đọc thông tin trong bài, em hãy:

Cho biết:

- Trái Đất chuyển động xung quanh Mặt Trời theo hướng cùng chiều hay ngược chiều quay của kim đồng hồ?

- Hình dạng quỹ đạo quanh Mặt Trời của Trái Đất.

- Thời gian Trái Đất quay quanh Mặt Trời một vòng là bao lâu?

- Nhận xét về độ nghiêng và hướng nghiêng của trục Trái Đất vào các ngày 21-3, 22-6, 23-9, 22-12

Giải nhanh:

- Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời theo hướng từ Tây sang Đông, ngược kim đồng hồ

- Trái đất chuyển động quanh mặt trời bằng hình elip

-Thời gian Trái Đất quanh quanh Mặt Trời một vòng hết 365 ngày và 6 giờ

- Nhận xét: Khi chuyển động, Trái Đất luôn giữ nguyên độ nghiêng và hướng nghiêng của trục:

II. Hệ quả chuyển động của trái đất quanh mặt trời

1. Hiện tượng mùa

Câu hỏi: Quan sát hình 7.1 và độc thông tin trong bài, em hãy cho biết:

- Vào các ngày 22-6 và 22-12, bán cầu Bắc hay bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn

- Ngày 22-6 ở bán cầu Bắc là mùa nóng hay mùa lạnh? Vì sao?

- Ngày 22-12 ở bán cầu Nam là mùa nóng hay mùa lạnh? Vì sao?

Giải nhanh:

- Trong ngày 22-6 (hạ chí), nửa cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời.

- Trong ngày 22-12 (đông chí), nửa cầu Nam ngả về phía Mặt Trời. 

- Ngày 22-6 nửa cầu Bắc chúc nhiều nhất về phía Mặt Trời; vào ngày đó thời gian chiếu sáng, góc chiếu sáng và lượng nhiệt nhận được ở nửa cầu Bắc lớn hơn so với nửa cầu Nam nên ở nửa bán cầu Bắc là mùa nóng

- Ngày 22-12 nửa cầu Nam ngả nhiều nhất về phía Mặt Trời ở vĩ tuyến trên Trái Đất; vào ngày đó ở nửa cầu Nam có thời gian chiếu sáng, góc chiếu sáng và lượng nhiệt nhận được lớn hơn so với nửa cầu Bắc nên ở nửa cầu Nam đang là mùa nóng

2. Hiện tượng ngày, đêm dài ngắn theo mùa

Câu 1: Dựa vào hình 7.2 và thông tin trong bài, em hãy:

- Xác định trục Trái Đất ( Bắc- Nam) và đường phân chia sáng tối (ST)

- Cho biết:

+ Ngày 22-6, Mặt trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến nào? Thời điểm đó, ngày dài hơn đêm ở bán cầu bắc hay bán cầu nam?

+ Ngày 22-12, Mặt trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến nào? Thời điểm đó, ngày dài hơn đêm ở bán cầu bắc hay bán cầu Nam?

Giải nhanh:

- Xác định:

+ Đường biểu hiện trục nằm nghiêng trên mặt phẳng quỹ đạo với một góc 66°33’. 

+ Đường phân chia sáng – tối lại vuông góc với mặt phẳng quỹ đạo. Vì vậy chúng không trùng nhau là điều lẽ phải.

- Vào ngày 22-6 (hạ chí) ánh sáng Mặt trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến 23o27′ Bắc, trên đường chí tuyến Bắc, ngày dài hơn đêm ở bán cầu Bắc

- Vào ngày 22-12 (đông chí) ánh sáng Mặt trời chiếu thẳng vào mặt đất ở vĩ tuyến 23o27′ Nam, trên đường chí tuyến Nam, ngày dài hơn đêm ở bán cầu Nam

Câu 2: Quan sát hình 7.3 và thông tin trong bài, em hãy:

- Xác định các điểm A,B,C

- So sánh độ dài giữa ngày và đêm ở các điểm A,B,C vào ngày 22-6 và 22-12

- Rút ra kết luận về sự chênh lệch ngày đêm theo mùa từ kết quả so sánh trên

Giải nhanh:

- Xác định: Điểm A nằm trên xích đạo, điểm B nằm ở chí tuyến Bắc, điểm C nằm ở vòng cực Bắc

- Vào ngày 22-6: Điểm B,C ở vị trí bán cầu Bắc đang vào ban ngày, bán cầu Bắc ngả về phía mặt trời nên có có ngày dàì hơn đêm

- Vào ngày 22-12: Điển A,B,C ở vị trí bán cầu Bắc hiện đang vào ban đêm, bán cầu Nam ngả về phía mặt trời nên ở các vị trí B,C ngày ngắn hơn đêm

- Điểm A thuộc đường xích đạo, tại đường xích đạo quanh năm ngày, đêm dài bằng nhau.

=> Kết luận: Do đường phân chia sáng tối không trùng với trục Trái Đất nên các địa điểm ở bán cầu Bắc và bán cầu Nam có hiện tượng ngày, đêm dài khác nhau. Càng xa xích đạo về phía hai cực sự chênh lệch độ dài ngày đêm càng rõ rệt. Các địa điểm nằm trên đường xích đạo quanh năm có ngày, đêm dài ngắn như nhau.

B. Hướng dẫn Giải nhanh: câu hỏi luyện tập- vận dụng

I. Luyện tập

Câu 1: Dựa vào hình 7.1 hãy cho biết các mùa xuân, hạ, thu, đông ở bán cầu Bắc kéo dài trong khoảng thời gian nào?

Giải nhanh:

Ở bán cầu Bắc kéo dài trong khoảng thời gian:

- Mùa xuân: từ 21-3 tới 22-6

- Mùa hạ: từ 22-6 tới 23-9

- Mùa thu: từ 23-9 tới 22-12

- Mùa đông: từ 22-12 đến 21-3

Câu 2: Khi các mùa ở bán cầu Bắc là xuân, hạ, thu, đông thì thứ tự mùa ở bán cầu Nam diễn ra như thế nào? 

Giải nhanh:

Khi các mùa ở bán cầu Bắc là xuân, hạ, thu, đông thì thứ tự mùa ở bán cầu Nam diễn ra ngược lại

II. Vận dụng

Câu hỏi: Địa phương nơi em đang sinh sống mỗi năm có mấy mùa? Đó là những mùa nào? Thời gian mỗi mùa thường kép dài khoảng mấy tháng

Giải nhanh:

Địa phương nơi em đang sinh sống mỗi năm có 4 mùa.  Đó là những mùa xuân, hạ, thu, đông. Thời gian mỗi mùa thường kép dài khoảng 3 tháng