BÀI 12 - TRUYỀN TIN TẾ BÀO

MỞ ĐẦU

Câu 1: Hình bên minh họa sự truyền các phân tử tín hiệu hóa học giữa hai tế bào thần kinh qua một khe hở được gọi là synapse (khớp thần kinh). Nếu sự giao tiếp này bị ngưng trệ trong tích tắc, tính mạng chúng ta sẽ bị đe dọa. Vậy quá trình các tế bào truyền tín hiệu và nhận tín hiệu diễn ra như thế nào?

Đáp án chuẩn:

- Tế bào tiếp nhận tín hiệu thông qua các protein thụ thể trên màng tế bào hoặc thụ thể nằm trong tế bào. Mỗi loại thụ thể liên kết với một tín hiệu phù hợp như chìa khóa với ổ khóa.

- Truyền tín hiệu trong tế bào là quá trình chuyển đổi tín hiệu giữa các phân tử trong con đường truyền tin của tế bào: Phân tử tín hiệu từ tế bào khác được thụ thể của tế bào tiếp nhận, làm thay đổi cấu hình của thụ thể từ trạng thái bất hoạt sang hoạt động. Thụ thể hoạt động lại tác động tới phân tử lân cận, kích hoạt hoặc ngăn chặn các phản ứng tiếp theo trong chuỗi truyền tín hiệu. Quá trình này lặp đi lặp lại cho đến khi tín hiệu đến với phân tử đích cuối cùng.

I. TRUYỀN TIN GIỮA CÁC TẾ BÀO

Câu 1: Thế nào là truyền tin giữa các tế bào?

Đáp án chuẩn:

Truyền tin giữa các tế bào là sự phát tán và nhận các phân tử tín hiệu qua lại giữa các tế bào.

Câu 2: Thông tin mà các tế bào truyền cho nhau có thể là gì?

Đáp án chuẩn:

Thông tin mà các tế bào truyền cho nhau chủ yếu là các tín hiệu hóa học như amino acid, peptide ngắn, phân tử protein lớn, nucleotide, hormone, và cả các chất khí như NO.

Câu 3: Các tế bào trong cơ thể đa bào có thể truyền tin cho nhau bằng những cách nào?

Đáp án chuẩn:

Trong cơ thể đa bào, tín hiệu truyền từ tế bào này tới tế bào khác qua bốn cách chủ yếu: truyền tin trực tiếp, tuyền tin cận tiết, truyền tin nội tiết và truyền tin qua synapse.

II. TRUYỀN TIN TRONG TẾ BÀO

Câu 1: Thụ thể là gì? Có những loại thụ thể nào? 

Đáp án chuẩn:

- Thụ thể là các protein trên màng tế bào hoặc trong tế bào chất có chức năng tiếp nhận tín hiệu.

- Các loại thụ thể có thể bao gồm các protein kênh trên màng, enzyme, protein tham gia quá trình hoạt hóa gene, và các protein kết cặp với enzyme khác.

Câu 2: Tín hiệu đến từ bên ngoài đến tế bào được chuyển đổi như thế nào bên trong tế bào?

Đáp án chuẩn:

- Phân tử tín hiệu từ tế bào khác được thụ thể của tế bào tiếp nhận và cấu hình của nó thay đổi từ bất hoạt sang hoạt động. 

- Sự hoạt động của thụ thể tác động lên phân tử liền kề, làm thay đổi trạng thái hoạt động của chúng. 

- Quá trình này tiếp tục cho đến khi đến phân tử cuối cùng trong chuỗi truyền tín hiệu của tế bào.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Vì sao cùng một tín hiệu nhưng các tế bào khác nhau của cùng một cơ thể lại có thể tạo ra các đáp ứng khác nhau?

Đáp án chuẩn:

Cùng một tín hiệu nhưng các tế bào khác nhau trong cùng một cơ thể có thể tạo ra các đáp ứng khác nhau do thụ thể tiếp nhận hormone ở các tế bào khác nhau và trong các con đường truyền tín hiệu khác nhau.

Câu 2: Khi thụ thể tiếp nhận tín hiệu nằm trong tế bào chất thì phân tử tín hiệu thường là loại gì để có thể đi được qua màng sinh chất? Cho ví dụ.

Đáp án chuẩn:

Quá trình tiếp nhận tín hiệu bằng thụ thể nằm trong tế bào chất thường liên quan đến các phân tử tín hiệu nhỏ hoặc có tính kị nước, ví dụ như các hormone như insulin, testosterol...