CHỦ ĐỀ CHUNG 2: ĐÔ THỊ LỊCH SỬ VÀ HIỆN TẠI

Đô thị và các nền văn minh cổ đại

Câu 1: 

 - Trình bày những điều kiện địa lí và lịch sử góp phần hình thành nên các đô thị cổ đại phương Đông.

- Đô thị có vai trò như thế nào đối với sự hình thành và phát triển của văn minh cổ đại phương Đông? Điều đó thể hiện như thế nào qua trường hợp các đô thị của Lưỡng Hà?

Giải nhanh:

*Điều kiện địa lí và lịch sử hình thành đô thị cổ đại phương Đông:

- Mạng lưới sông ngòi phát triển, có nhiều sông lớn như sông Ấn, sông Hằng, tạo điều kiện cho giao thông và trao đổi buôn bán.

- Sông lớn giúp phát triển nông nghiệp, tạo ra của cải dư thừa và nhu cầu trao đổi buôn bán.

- Hoạt động sản xuất chính là nông nghiệp và chăn nuôi, sớm hình thành nhu cầu định cư và xây dựng.

*Vai trò của đô thị đối với văn minh cổ đại phương Đông:

- Đô thị là trung tâm tôn giáo, chính trị và kinh tế, điển hình cho sự phát triển văn minh.

- Đô thị Lưỡng Hà: Nơi tụ tập của nhiều tộc người và nhà buôn, trung tâm trao đổi mua bán. Ba-bi-lon là đô thị lớn và sầm uất nhất vào thế kỷ VII TCN, nhưng dần suy tàn sau thế kỷ IV TCN cùng với sự sụp đổ của nền văn minh Lưỡng Hà.

Câu 2: 

- Trình bày những điều kiện địa lí và lịch sử góp phần hình thành nên các đô thị cổ đại phương Tây.

- Đô thị A-ten và Rô-ma có vai trò như thế nào đối với nền văn minh Hy Lạp và La Mã cổ đại?

Giải nhanh:

*Điều kiện địa lí và lịch sử hình thành đô thị cổ đại phương Tây:

- Các đô thị phương Tây phát triển dựa trên kinh tế thủ công nghiệp và thương nghiệp, với nhu cầu trao đổi buôn bán tăng cao. Thợ thủ công tụ tập ở nơi đông người qua lại như ngã ba, bến sông để buôn bán, hình thành đô thị.

- Các khu vực ven biển phát triển nhanh do vị trí giao thông thuận tiện cho việc trao đổi và buôn bán qua đường bộ và đường thuỷ.

*Vai trò của đô thị A-ten và Rô-ma:

- A-ten: Đô thị quan trọng nhất của Hy Lạp cổ đại, phát triển rực rỡ vào thế kỷ V TCN. Đây là nơi khởi nguồn nhiều thành tựu văn minh Hy Lạp như nhà nước dân chủ, văn học, chữ viết, toán học, kiến trúc, điêu khắc.

- Rô-ma: Sau khi chinh phục A-ten và các đô thị Hy Lạp vào năm 146 TCN, Rô-ma trở thành trung tâm vùng Địa Trung Hải cho đến năm 476. Những đóng góp cơ bản của La Mã cổ đại như hệ thống luật pháp, thể chế cộng hoà, quy hoạch và xây dựng đô thị đều chủ yếu xuất phát từ Rô-ma.

Các đô thị châu Âu thời trung đại và vai trò của giới thương nhân 

Câu hỏi: 

- Quan sát bảng thống kê 2,6, lược đồ 2.9, đọc thông tin trong bài, em hãy xác định: Vùng nào ở châu Âu tập trung các đô thị phát triển vào thế kỉ XIV? Vùng nào tập trung các đô thị phát triển vào thế kỉ XV? Tại sao lại có sự thay đôi này?

- Hãy nêu vai trò của giới thương nhân đối với sự phát triển của các đô thị châu Âu thời trung đại.

Giải nhanh:

*Vùng tập trung các đô thị phát triển:

- Thế kỷ XIV: Nước Ý

- Thế kỷ XV: Vùng biển Ban-tích và biển Bắc

*Lý do thay đổi:

- Trước thế kỷ XIV, thương mại ở Ý phát triển nhờ vị trí địa lý thuận lợi. Công nghiệp dệt và xuất khẩu hàng hóa thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của các thành phố.

- Italia chia thành nhiều lãnh địa, thị quốc nhỏ, hình thành nhiều thành phố lớn phát triển thành đô thị. Tầng lớp thương nhân, với thu nhập cao từ buôn bán, trở thành động lực chính thúc đẩy sự phát triển đô thị, liên kết với quý tộc quyền quý lập nên hội đồng đô thị và hiệp hội buôn bán.

- Đến thế kỷ XV, liên minh Hanseatic ở vùng biển Ban-tích trở nên hùng mạnh, thúc đẩy sự phát triển đô thị tại đây.

*Vai trò của giới thương nhân:

- Động lực phát triển đô thị:

  - Liên kết với quý tộc lập hội đồng đô thị, trở thành công dân hàng đầu.

  - Đầu tư xây dựng công trình công cộng, thuê họa sĩ trang hoàng phố xá, bảo trợ nhà văn hóa và khoa học tiến bộ.

  - Lập hiệp hội buôn bán bảo vệ tự do thương mại, thống nhất thị trường và đảm bảo an toàn cho thương nhân.

  - Tổ chức hội chợ hàng năm để thúc đẩy trao đổi hàng hóa giữa các vùng và quốc gia.

Luyện tập – Vận dụng

Câu 1:  Em hãy trình bày những hoạt động của tầng lớp thương nhân thời trung đại ở Tây Âu. Vì sao tầng lớp thương nhân lại có vai trò quan trọng với sự phát triển của các đô thị châu Âu trung đại?

Giải nhanh:

Cống hiến quan trọng nhất của các phát kiến địa lí của Columbus và Magellan là tìm ra con đường, vùng đất, dân tộc và kiến thức mới, tăng cường giao lưu giữa các châu lục. Nguyên nhân chính là nhu cầu hương liệu, vàng bạc, thị trường tăng cao và con đường buôn bán cũ bị người Ả Rập độc chiếm. Việc tìm ra con đường thương mại mới trở nên cấp thiết.

Câu 2: Những thành tựu nào của văn minh đô thị thời cổ đại vẫn còn có giá trị với thế giới ngày nay?

Giải nhanh:

Những thành tựu của văn minh đô thị thời cổ đại vẫn còn có giá trị với thế giới ngày nay:

- Nhiều quảng trường được xây dựng ở các đô thị hiện nay là một trong những địa điểm du lịch và khám phá hấp dẫn cho du khách. 

Quảng trường Saint Peter

Quảng trường capitol

- Các đô thị đã để lại nhiều thành tựu rực rỡ về hội họa và kiến trúc cũng như quy hoạch và thiết kế của đô thị.

Câu 3: Tổ chức thương mại nào có số nước tham gia đông nhất? Tổ chức đó có điểm gì giống với Liên minh Han-xi-tích? Tham khảo trang web: https://www.wto.org cho câu Giải nhanh của em.

Giải nhanh:

Tổ chức thương mại WTO có số nước tham gia đông nhất.

Điểm giống nhau của Liên minh Hanseatic và WTO:

Mục đích:

  - Thúc đẩy tăng trưởng thương mại hàng hoá và dịch vụ.

  - Bảo vệ thương mại.

  - Thống nhất thị trường thương mại thế giới.

  - Đảm bảo an toàn cho sự phát triển thương mại của các nước thành viên.

- Có cuộc họp thường niên để giải quyết bất đồng, tranh chấp thương mại và các vấn đề liên quan.