Slide bài giảng công dân 7 kết nối bài 6: Ứng phó với tâm lí căng thẳng (3 tiết)

Tóm lược nội dung

BÀI 6. ỨNG PHÓ VỚI TÂM LÝ CĂNG THẲNG

1. Các tình huống gây căng thẳng và biểu hiện của cơ thể khi bị căng thẳng

Câu 1: Em hãy quan sát các tranh dưới đây và trả lời câu hỏi: (trang 31, 32 phần 1 SGK)

a) Em hãy nêu những tình huống gây căng thẳng cho các bạn trong mỗi bức tranh trên.

b) Theo em, ngoài các tình huống đã nêu, còn có những tình huống nào khác gây tâm lí căng thẳng cho học sinh?

Trả lời rút gọn:

a) 

- Bức tranh 1: Bạn học sinh bị các bạn khác chế giễu những điều không tốt về mình.

- Bức tranh 2: Bạn học sinh có quá nhiều bài tập cần phải làm, làm mãi không xong.

- Bức tranh 3: Bạn học sinh lo sợ sẽ bị bố mắng

- Bức tranh 4: Bạn học sinh sợ hãi vì không làm gì được khi nhìn bố mẹ cãi nhau

b) 

- Hàng xóm cạnh nhà bạn T ngày nào cũng bật nhạc rất to đến khuya, ảnh hưởng đến việc học tập và nghỉ ngơi của T.

- Bởi vì hoàn cảnh gia đình khó khăn, mỗi khi đến trường bạn L đều bị một nhóm học sinh vây quanh bắt nạt và sai bạn L phải làm việc này việc kia cho họ.

Câu 2: Em hãy quan sát các bức tranh dưới đây, nhớ lại những trải nghiệm của bản thân và trả lời câu hỏi:

a) Em hãy nêu biểu hiện của cơ thể khi gặp tâm lí căng thẳng được mô tả trong mỗi bức tranh.

b) Ngoài ra, cơ thể thường có biểu hiện gì khi bị căng thẳng?

c) Em hãy xếp các biểu hiện của cơ thể khi bị căng thẳng vào một trong bốn nhóm: (1) Thể chất, (2) Tinh thần, (3) Hành vi, (4) Cảm xúc.

Trả lời rút gọn:

a) 

- Bức tranh 1: Đau đầu

- Bức tranh 2: Toát mồ hôi tay

- Bức tranh 3: Khóc lóc

- Bức tranh 4: Đau bụng dữ dội

- Bức tranh 5: Cáu giận và la hét

- Bức tranh 6: Chán ăn

- Bức tranh 7: Sợ hãi

b + c) 

(1) Thể chất: Cơ thể mệt mỏi, nhức đầu, rối loạn giấc ngủ, tim đập nhanh

(2) Tinh thần: Sa sút trí nhớ, buồn bã, không tập trung lú lẫn, thiếu quyết đoán,...

(3) Hành vi: Khóc lóc, bỏ bữa, hấp tấp, tự làm hại bản thân hoặc làm hại người khác

(4) Cảm xúc: Căng thẳng, lo lắng, sợ hãi, bồn chồn, tức giận, sợ hãi, thất vọng

2. Nguyên nhân và ảnh hưởng của tâm lí căng thẳng

Câu hỏi: Em hãy đọc các tình huống dưới đây và trả lời câu hỏi: (Trang 33 mục 2 sgk)

a) Em hãy nêu nguyên nhân gây ra tâm lí căng thẳng và ảnh hưởng của tâm lí đó đến các bạn trong trường hợp trên.

b) Theo em, còn có những nguyên nhân nào khác thường gây ra tâm lí căng thẳng cho học sinh? Những nguyên nhân đó ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống và việc học tập của học sinh?

Trả lời rút gọn:

a) 

- Tình huống 1: Do khối lượng kiến thức cần phải ôn tập quá nhiều, hơn nữa ngoài việc học ở trường còn phải học thêm ở trung tâm, việc di chuyển mệt mỏi khiến T không có đủ thời gian để nghỉ ngơi.

- Tình huống 2: A căng thẳng là do bị người lạ đe dọa và quấy rầy bằng rất nhiều tin nhắn có nội dung khiếm nhã.

- Tình huống 3: N bị bạn học chặn đường bắt nạt và đánh, chỉ vì N làm đúng quy chế trong giờ thi không cho bạn chép bài. 

- Tình huống 4: M luôn phải cố ép bản thân đạt được những kỳ vọng mà bố mẹ mong muốn, dồn hết sức lực vào việc học tập mà không có đủ thời gian nghỉ ngơi, cộng thêm ảnh hưởng từ những thay đổi sinh lí của cơ thể 

b) 

- Yếu tố từ bên trong:

• Sức khỏe sinh lí: ốm đau, dinh dưỡng thiếu chất hoặc mắc bệnh tật...

• Sức khỏe tinh thần: suy nghĩ tiêu cực, tự tạo áp lực cho bản thân, mất ngủ

- Yếu tố từ bên ngoài:

• Môi trường sống nhiều tiếng ồn

• Thời tiết thay đổi đột ngột, quá nóng hoặc quá lạnh

• Gia đình: Bất hòa, mất bạn bè, người thân,...

• Xã hội: Áp lực học tập, xung đột với bạn bè, bệnh thành tích học tập,…

3. Cách ứng phó tích cực khi căng thẳng

Câu hỏi: Em hãy đọc các trường hợp dưới đây và trả lời câu hỏi: (Trang 34, 35 mục 3 sgk)

a) Cách ứng phó của các bạn trong từng tình huống căng thẳng như thế nào? Kết quả ra sao?

b) Em hãy kể thêm những cách khác để ứng phó tích cực với tình huống căng thẳng.

Trả lời rút gọn:

a) 

- Trường hợp 1: Hải lo lắng, căng thẳng trước cuộc thi hùng biện. Vì vậy, Hải đã hít thở sâu để giúp cơ thể bình tĩnh lại và tự khích lệ bản thân sẽ làm tốt. 

- Trường hợp 2: Mai rất lo sợ bố mẹ trách mắng. Vì vậy Mai đã chạy thể dục vòng quanh khu nhà, để giúp đầu óc thư giãn và giải tỏa căng thẳng, can đảm nói sự thật với bố mẹ và hứa sẽ cẩn thận hơn.

- Trường hợp 3: Tuấn sợ bố mẹ sẽ thất vọng khi biết kết quả kiểm tra của mình. Nhưng Tuấn đã bình tĩnh, tin tưởng vào bản thân

- Trường hợp 4: Hà lo lắng  khi bị những tin nhắn từ người lạ trên mạng quấy rối. Hà đã tìm đến sự giúp đỡ của mẹ. Mẹ Hà đã an ủi và trấn an Hà 

b) 

• Nhận diện biểu hiện cơ thể và cảm xúc của bản thân; tìm hiểu nguyên nhân gây ra căng thẳng, sau đó có cách ứng phó tích cực.

• Đối mặt và suy nghĩ tích cực, vận động thể chất, yêu thương bản thân,... 

• Tìm kiếm sự giúp đỡ từ những người đáng tin cậy như người thân, thầy cô, bạn bè,..

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em cùng các bạn chơi trò chơi “Tiếp sức” kể về những tình huống gây căng thẳng cho học sinh trong cuộc sống: Các thành viên của mỗi đội lần lượt lên kể, nhóm nào kể được nhiều tình huống hơn sẽ thắng cuộc.

Trả lời rút gọn:

- Cãi nhau với bạn bè, người thân. 

- Áp lực thi cử, điểm số

- Sự kỳ vọng của bố mẹ về việc học tập

- Gia đình có mâu thuẫn giữa bố mẹ, anh chị, chú bác,….

Câu 2: Hãy viết lại những suy nghĩ, lời nói tiêu cực sau đây thành những suy nghĩ, lời nói tích cực:

a) Mình không thể chấp nhận được lỗi lầm đó.

b) Chẳng ai quan tâm đến mình.

c) Bạn bè không thích chơi với mình.

d) Mình làm gì cũng thất bại.

e) Mình học thế này thì sẽ thi trượt mất. 

Trả lời rút gọn:

a) Ai cũng sẽ có lúc mắc sai lầm, vì vậy cố gắng sửa chữa nó, không để lặp lại nữa.

b) Hãy nói cho mọi người khi cần giúp đỡ, không ai bỏ mặc bạn cả. 

c) Có lẽ là các bạn sợ rằng mình không thích các bạn nên mình sẽ chủ động quan tâm các bạn hơn.

d) Mình cần tìm những việc phù hợp với bản thân, nhất định sẽ thành công.

e) Có lẽ mình nên thử cách học khác hoặc là nhờ thầy cô, bạn bè giúp đỡ

Câu 3: Khi căng thẳng, sợ hãi, em có thể tập trung vào hơi thở của mình để giúp bản thân bình tĩnh lại và xử lý tình huống một cách tỉnh táo.

Em hãy ghi lại cảm xúc, cảm nhận cơ thể của mình trước và sau khi thực hiện bài tập này.

- Ngồi trên ghế, thẳng lưng, thả lỏng cơ bắp, hai bàn chân vuông góc trên mặt đất, tay đặt trên đùi.

- Hít vào bằng mũi tối đa để mở rộng lồng ngực, sau đó thở ra từ từ bằng miệng, môi mím giống như thổi sáo.

- Hít vào nhẹ nhàng và đếm trong đầu chậm 1 – 2, đến 2 thì thở ra, đếm trong đầu chậm 1, 2, 3, 4. Có nghĩa là thời gian thở ra dài gấp đôi so với thời gian hít vào.

- Khi hít thở, không cần gắng sức quá nhiều mà chỉ cần hít sâu vừa sức và thở ra vừa sức.

- Lặp đi lặp lại như vậy trong khoảng thời gian 3 đến 5 phút.

Trả lời rút gọn:

Cảm nhận của cơ thể:

+ Trước: mỏi cổ, căng thẳng, sợ hãi, băn khoăn, hồi hộp, buồn ngủ,….

+ Sau: cơ thể được thả lỏng nên cảm thấy thoải mái, dễ chịu, đầu óc tỉnh táo,….

Câu 4: Đọc trường hợp dưới đây và trả lời câu hỏi: (Trang 37 SGK)

Biểu hiện nào cho thấy hai bạn N và M đang bị căng thẳng?

Nguyên nhân gây căng thẳng cho các bạn là gì? Nêu hậu quả của sự căng thẳng đó?

Theo em, N và M nên làm gì để thoát khỏi trường hợp đó? 

Trả lời rút gọn:

a) Trường hợp 1:

- N đau đầu, mất ngủ.

- Nguyên nhân: khối lượng bài tập cần làm quá nhiều 

- N nên nói rõ tình trạng của mình cho bố mẹ, thầy cô hiểu và N cần dành thời gian để nghỉ ngơi, ăn uống đầy đủ.

b) Trường hợp 2:

- M xem phim hoặc chơi game để né tránh cảm xúc.

- Nguyên nhân: lo sợ rằng bố mẹ sẽ li dị, gia đình sẽ chia cách mỗi người một nơi. 

- M nên tìm cách để bình tĩnh lại (hít thở sâu, tập thể dục,...) và đối mặt với vấn đề. 

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy viết lại những tình huống thường gây căng thẳng cho bản thân, từ đó tìm ra nguyên nhân, lập kế hoạch phòng tránh để không bị rơi vào những tình huống này và cách ứng phó tích cực nếu vẫn gặp những tình huống đó.

Trả lời rút gọn:

Tình huống gây căng thẳng: Mỗi khi cô giáo gọi em lên bảng kiểm tra bài cũ, em đều cảm thấy vô cùng lo lắng và sợ hãi

Nguyên nhân: tâm lí không được vững vàng, dễ tự ti và lo lắng thái quá.

Cách phòng tránh: ôn tập kĩ các bài học, tự luyện tập trước gương

Cách ứng phó tích cực: Hít thở thật sâu, uống nước và suy nghĩ tích cực, khích lệ bản thân và tin tưởng mình sẽ làm tốt.