Soạn giáo án buổi 2 Ngữ văn 8 cánh diều bài: Văn bản 1 - Đặt tên cho xã

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Hiểu biết chung về tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Gv hướng dẫn HS làm việc cá nhân dựa vào kiến thức đã học về văn bản Đặt tên cho xã trả lời các câu hỏi sau:

+ Nêu một vài nét về tác giả Lưu Quang Vũ?

+ Nêu hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm?

+ Nêu tóm tắt vở kịch?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời một số học sinh trình bày các nội dung:

+ Nêu một vài nét về tác giả Lưu Quang Vũ?

+ Nêu hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm?

+ Nêu tóm tắt vở kịch?

- GV yêu cầu HS lắng nghe, nhận xét đồng đẳng, bổ sung (nếu có)

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV dẫn dắt chuyển sang nổi dung mới.

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành bốn nhóm thực hiện các nội sau:

+Nhóm 1: Tìm hiểu về nội dung lời phát biểu của ông Nha (Chủ tịch xã)?

·        Lời phát biểu của ông Nha diễn ra trong hoàn cảnh như thế nào?

·        Nêu nội dung lời phát biểu? Nhận xét những nội dung trong lời phát biểu của ông Nha?

+ Nhóm 2: Tìm hiểu về cuộc đối thoại giữa ông Sửu, ông Nha và ông Độp?

·        Nêu nội dung lời phát biểu của ông Sửu?

·        Em có nhận xét gì về sự thay đổi của tên các chức vụ trong xã?

·        Em có nhận xét gì về lời thoại của bà Độp? Qua đó thể hiện như thế nào về cách nhìn nhận của bà Độp?

+Nhóm 3: Tìm hiểu về cuộc đối thoại của ông Nha, ông Sửu và ông Thình?

·        Tìm những chi tiết cho thấy ông Nha là người ít học? Qua đó em hãy nhận thấy điều gì về xã hội thời bấy giờ?

·        Tìm những chi tiết cho thấy ông Sửu và người có hiểu biết? Em có nhận xét gì về nhân vật Văn Sửu?

·        Tìm những chi tiết nói về ông Thình? Em có nhận xét gì về nhân vật này?

+Nhóm 4: Tìm hiểu về nghệ thuật trào phúng trong văn bản “Đặt tên cho xã”?

·        Tìm những sự mẫu thuẫn giữa cái bên trong và cái ngoài, sự chân thực và bệnh giả dối trong văn bản?

·        Sự đối lập giữa chức vụ và công việc của các nhân vật?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học thực hiện nhiệm vụ.

- Gv quan sát, hộ trợ (nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận.

- Gv mời đại diện 2 nhóm trình bày về kết quả thảo luận của mình.

- GV yêu cầu các nhóm nhận xét và bổ sung về nội dung các nhóm phụ trách.

- Gv yêu cầu HS lắng nghe và nhận xét đồng đẳng hoặc bổ sung (nếu có)

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức

- GV dẫn dắt sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 3: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn học sinh làm việc cá nhân tổng rút ra đặc trưng của thể loại thông qua văn bản Đặt tên cho xã. Theo Phụ lục 1. Bảng 1

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm cá nhân rút ra tổng kết về văn bản

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Giáo viên mời đại diện 1 – 2 HS trình bày về kết quả làm làm việc.

- GV yêu cầu học sinh khác lắng nghe, nhận xét đồng đẳng và bổ sung ý kiến (nếu có)

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét và chốt kiến thức.

1. Hiểu biết chung về tác phẩm

a. Tác giả

- Lưu Quang Vũ (1948 – 1988) là nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch người Việt Nam. Ông sinh tại Phú Thọ nhưng quê ở Đà Nẵng, cha ông là nhà viết kịch Lưu Quang Thuận, mẹ là bà Vũ Thị Khánh, ông có tuổi thơ gắn bó tạo quê Phú Thọ cùng bố mẹ. Đến năm 1954, ông chuyển về Hà Nội sống. Ngay từ khi còn bé ông đã mang trong mình tài năng thiên bẩm về nghệ thuật.

- Từ năm 1965 đến năm 1978 Lưu Quang Vũ làm biên tập cho Tạp chí Sân khấu, bắt đầu sáng tác kịch nói với kịch đầu tay Sống mãi tuổi 17 viết lại theo kịch bản của Vũ Duy Kỳ.

- Lưu Quang Vũ được truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 2 (2000) về nghệ thuật sân khấu.

b. Hoàn cảnh sáng tác

Năm 1988, Lưu Quang Vũ khép lại cuộc đời 40 năm đầy thăng trầm biến động của mình khi vừa kịp hoàn thành vở kịch “Bệnh sĩ”. Ngay từ lần đầu tiên được dàn dựng trên sân khấy, vở kịch đã trở thành một hiện tượng khi nó đã chạm được ngay vào sự bi hài của xã hội Việt Nam thời hậu chiến.

c. Tóm tắt

Văn bản kể về sự việc xã Cà Hạ sắp được đổi tên, sự việc diễn ra trong buổi công bố tên xã mới vô cùng long trọng. Việc đổi tên xã khiến chính quyền xã phải phân công lại nhiệm vụ cho từng người. Sau khi nghe phân công nhiệm vụ, ông Sửu thắc mắc về nhiệm vụ của mình và được giao cho vị trí chủ nhiệm trung tâm Triệt sản gia súc. Chưa ai hiểu rõ được nhiệm vụ mình được giao là gì, mọi người bàn tán rất nhiều. Kết thúc văn bản là cuộc nói chuyện của ông Nha, ông Thỉnh và Văn Sửa cho thấy sự hài hước, trào phúng của văn bản này.

2. Nhắc lại kiến thức

a. Nội dung lời phát biểu của ông Nha (Chủ tịch xã)

Hoàn cảnh:

- Phố Cà

- Trụ sở Ủy ban xã, một căn phòng rộng được trang trí bởi nhiều cờ quạt, áp phích,…

- Tiếng pháo nổ rầm rộ từ lúc đèn chưa sáng, tiếng nhạc, sự có mặt của nhiều cán bộ xã…

Nội dung của lời phát biểu:

- Xã Cà Hạ đổi tên thành xã Hùng Tâm, phố Cà – thủ phủ của xã ta – sẽ là thành thị trấn Hùng Tâm.

- Tuyên bố kế hoạch xây dựng cách tân, toàn diện và triệt để, rộng lớn và phong phú, mới mẻ và khoa học: Hợp tác xã Cà Hạ từ nay sẽ được đổi tên là “Liên đoàn tổ hợp xã Công Nông Thương Tín Hùng Tâm” một mô hình kinh tế kiểu mới.

- Không bó hẹp trong việc trồng trọt mà phát triển rộng ra các lĩnh vực , tín dụng, năng động, hiện đại.

- Mục đích: Đưa xã Hùng Tâm thành một xã tiên tiến giàu có, văn minh của toàn huyện, toàn tỉnh và có thể toàn quốc.

à Sự đổi lập giữa cái tên mới sang trọng và hiện đại với thực một lành quê nghèo đã tạo nên tiếng cười châm biếm trong vở kịch

à Những người dân hiền lành, chân chất làm những công việc thuần nông nhưng đều háo danh và thích “sĩ diện”

b. Cuộc đối thoại của ông Sửu, ông Nha và ông Độp

- Lời phát biểu của ông Sửu bãi bỏ những chức vụ cũ thay vào đó là những cái tên hiện đại mĩ miều: Chủ nhiệm Trung tâm công nghệ kiêm Trưởng ban Ngoại vụ của Liên hợp xã, Chủ nhiệm Công ty dịch vụ Thương nghiệp Hùng Tâm, Chủ nhiệm Trung tâm điều phối nhân lực và sản xuất nông nghiệp…

- Ông Độp một nông dân chất phác trước làm nghề hoạn lợn được ông Nha bổ nhiệm thành Chủ nhiệm Trung tâm triệt sản gia súc Hùng tâm có trụ sở ở xã.

- Câu nói “Thì cũng thế chứ có gì mà khác. Đúng là dở hơi!” thể hiện bà Độp thể hiện sự mỉa mai sáo rộng của những cái tên mĩ miều, bà đã nhận ra rằng dù có thay đổi tên thì xã Cà Hạ vẫn là một xã nông nghiệp nghèo.

c. Cuộc đối thoại giữa ông Nha, ông Sửu và ông Thình

- Những hiện thực xã hội sâu sắc được Lưu Quang Vũ khắc họa rõ nét trong cuộc đối thoại.

+ Ông Nha người không được học hành lại được làm Chủ tịch xã đưa ra những kế hoạch đổi mới sáo rỗng và phông bạt.

+ Ông Sửu biết chữ, có hiểu biết lại trở thành kẻ chuyên đi xu nịnh.

+ Quan chức dựa trên mối quan hệ trong gia đình để xử lí công việc

+ Khi cải tiến chỉ tập trung vào những bề ngoài mà không tập trung phát triển bên trong: Ông Thình một người chỉ biết tết thảm bẹ ngô, đan sọt, làm phấn viết bảng...trở thành Chủ nhiệm Trung tâm công nghệ.

+ Ông Nha muốn đổi mới từ làm nông trở thành làng pháo giống Bình Đà. Khi pháo nổ đem lại tiếng vui cười nhưng không ai biết đến sự nguy hiểm của pháo.

d. Nghệ thuật trào phúng

- Nhân vật trong hài kịch thường có sự không tương xứng giữa thực chất bên trong và hình thức bên ngoài, giữa suy nghĩ và hành động khiến lời nói trở nên lố bịch và hài hước:

+ Ông Toàn Nha (Chủ tịch xã) là một người không biết gì về khoa học, ít chữ nhưng lại luôn nói những điều to tát.

+ Ông Sửu một người có học nhưng chuyên xu nịnh lấy lòng ông Chủ tịch xã.

+ Ông Độp một người nông dân chất phác làm nghề hoạn lợn nhưng hão danh.

+ Bà Độp làm chủ trạng trại lợn nay thành Trung tâm chăn nuôi gia súc.

+ Ông Thình một người chuyên tết thảm bẻ ngô, đan sọt, làm phấn bảng cho học trò nay được ông Nha giao cho làm Chủ nhiệm Trung tâm công nghệ Hùng Tâm với kì vọng ông Thình sẽ biến làng nông thành làng Pháo như Bình Đà.

+ Nghệ thuật phóng đại trong lời phát biểu của của ông Toàn Nha (Chủ tịch xã) những lời phát biểu của ông đã được phóng đại lên nhiều lần bằng các lời lẽ hoa mĩ, sáo rỗng để người đọc thấy rõ bệnh khoa trương, hình thức đến mức giả dối lố bịch….

- Những sự mẫu thuẫn giữa cái bên trong và cái ngoài, sự chân thực và bệnh giả dối đã tạo nên những tiếng cười giễu nhại trong đoạn trích “Đổi tên cho xã”.

3. Tổng kết

Rút ra đặc trưng thể loại:

+ Nội dung: xung đột, hành động, lời thoại, thủ pháp trào phúng

+ Nghệ thuật: Chủ đề, ý nghĩa