Phân tích tác phẩm Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới

Cho đến nay, thần thoại đã bị mai một ít nhiều nhưng vẫn là một di sản phong phú với hàng trăm truyện kể của người kinh và các dân tộc thiểu số, trong đó có chùm Truyện về các vị thần sáng tại thế giới được nhà khảo cứu văn hóa dân gian Nguyễn Đổng Chi sưu tầm và ghi chép lại  trong “Lược khảo về thần thoại Việt Nam”. 

Trong cái nhìn của con người cổ đại, thần Trụ Trời có thân hình khổng lồ, chân thần cao không thể tả xiết. Thần bước một bước là có thể qua từ vùng này hay từ đỉnh núi này sang đỉnh núi khác. Thần là người chăm chỉ cần mẫn “Một mình cầy cục đắp cột đá càng cao chót vót càng đẩy trời lên mãi”; giàu trí tưởng tượng, sáng tạo: Tạo ra trời, đất, biển cả và cả núi.

Ngược lại, đối với Thần Sét mặt mũi rất nanh ác, tiếng quát tháo rất dữ dội; tính tình nóng nảy, nên nhiều khi đánh nhầm người vô tội. Còn đối với thần Gió thì lại có hình dạng kỳ quặc, không có đầu, tính cách thì thất thường: Lúc nhỏ, lúc to; lúc đi cùng mưa sét thì vô cùng đáng sợ; lúc thong dong dạo chơi buổi tối, lúc gió xoáy nguy hiểm…. lại rất nhẹ nhàng

Sự tưởng tượng về các vị thần ấy được hình thành trên cơ sở có tương đồng giữa ngoại hình, tính cách của các vị thần với công việc mà các thần đảm nhiệm, với đặc điểm của sự vật trong tự nhiên.

Như thần Trụ Trời, vì phải đỡ bầu trời, dựng cột, đào đất đá.. nên thân hình cao lớn. Còn thần Sét có nhiệm vụ trừng phạt người có tội nên ngoại hình, tính cách dữ dội như “đao phủ”. Thần Gió không đầu vì trong tự nhiên gió không có hình dạng; tính cách thần Gió thất thường giống như hiện tượng gió thổi của tự nhiên: Gió to, gió nhỏ, gió xoáy và khi có cả sấm, và mưa thì gây bão hoặc giông…

Các công việc của ba vị thần được miêu tả cụ thể nhằm mục đích giải thích các hiện tượng tự nhiên trên nhiều phương diện. Chẳng hạn như Thần Trụ Trời, người xưa đã miêu tả quá trình thần đào đất, dựng cột đỡ bầu trời, bầu trời khô, thần phá cột quăng đất đá khắp nơi.. để lí giải sự hình thành không chỉ của bầu trời, mặt đất mà còn lí giải cả sự hình thành của núi non, biển cả.

Hình tượng các vị thần trong câu chuyện trên phản ánh những quan niệm, nhận thức của người nguyên thủy về sự hình thành của thế giới tự nhiên. Những khát vọng chinh phục, khám phá thế giới tự nhiên, lí giải cội nguồn sự vật.. đã được người xưa gửi vào các hình tượng này.

Tác phẩm “Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới” giúp giải thích sự hình thành của thế giới tự nhiên thông qua các vị thần. Mỗi vị thần đều có một sức mạnh đặc biệt, có vai trò đảm bảo sự sống cho trái đất. Những câu chuyện về các vị thần phản ánh nhận thức của con người cổ xưa về thế giới xung quanh, đồng thời thể hiện khát khao chinh phục thiên nhiên của chính họ.