Kim Lân đã có những phá hiện tinh tế và sâu sắc như thế nào khi thể hiện niềm khát khao tổ ấm gia đình của nhân vật Tràng (lúc quyết định lấy vợ, khi dẫn vợ về qua xóm ngụ cư và nhất là trong buổi sáng đầu tiên sau khi có vợ)

Vì có vốn hiểu biết sâu sắc về người nông dân, nên ông đã rất tinh tế và sâu sắc khi phát hiện niềm khao khát tổ ấm gia đình của anh cu Tràng thể hiện qua những tình tiết sau:

• Lúc quyết định lấy vợ: Vì tưởng là mình nói đùa và ngườ đàn bà cũng sẽ không tin là thật. Vì thế Tràng cũng chợn, lo lắng nghĩ "thóc gạo này đến cái thân mình cũng chả biết có nuôi nổi không, lại còn đèo bòng". Thế nhưng, cuối cùng Tràng lại tặc lưỡi một cái "chậc, kệ". Đấy chính là niềm khát khao của người nông dân về mái ấm gia đình luôn trong tiềm thức của người nông dân, giờ đây khi có điều kiện thì bật thành tiếng nói, thành hành động. Tràng muốn có vợ hơn là nỗi sợ về cái đói. 
• Khi dẫn vợ về qua xóm ngụ cư: Khi dẫn vợ về nhà qua xóm ngụ cư Tràng không lầm lũi như mọi ngày nữa, tâm trạng hắn khác hẳn, vẻ mặt hắn có một vẻ gì phớn phở khác thường. Hắn tủm tỉm cười- nụ cười một mình và hai mắt sáng lên lấp lánh...rồi hắn thấy làm thích, cái mặt cứ vênh lên tự đắc với mình. Điều này cho thấy Kim Lân thật tinh tế khi diễn tả đúng tâm trạng của một người đàn ông tưởng chừng ế vợ lần đầu tiên dẫn vợ về qua xóm mình (một niềm vui hạnh phúc, một tâm trạng đắc chí vì mình đã có vợ).
• Trong buổi sáng đầu tiên sau khi có vợ: Tâm trạng của Tràng cũng có sự đổi khác. Khi ngủ dậy Tràng thấy người êm ái lửng lơ như người vừa trong giấc mơ đi ra. Hắn có vợ đến hôm nay hắn vẫn ngỡ ngàng như không phải. Hắn nhận ra xung quanh có cái gì vừa mới thay đổi mới mẻ, khác lạ. Nhà cửa sân vườn hôm nay đều được quét tước, thu dọn sạch sẽ gọn gàng, cái ang nước vẫn để khô cong dưới gốc ổi đã kín nước đầy ăm ắp,.. mẹ hắn nhổ cỏ mọc nham nhở,vợ hắn quét lại cái sân,.. cảnh tượng thật bình thường nhưng với hắn lại thấm thía cảm động. Bỗng nhiên hắn thấy yêu thương gắn bó với căn nhà của hắn lạ lùng. Hắn đã có gia đình, hắn cùng vợ sinh con đẻ cái ở đấy,.. Hắn thấy hắn có bổn phận lo lắng cho vợ con sau này...Vì khao khát hạnh phúc vì thế khi có vợ, hắn đã thay đổi thấy bản thân trưởng thành, thấy mình có bổn phận lo lắng cho vợ con sau này, thấy cái nhà như cái tổ ấm che mưa che nắng. 

Như vậy khát khao về tổ ấm gia đình của Tràng đã được Kim Lân diễn tả thật thấm thía và cảm động. Cái hạnh phúc ấy làm thay đổi một con người. Điều này tháy được tinh thần nhân đạo của ông khi ông viết về người nông dân dẫu trong cái đói, cái rét trong bờ vực thẳm của cái chết họ vẫn không ngừng hướng tới hạnh phúc và yêu thương gia đình.