Câu hỏi tự luận mức độ vận dụng cao Ngữ văn 12 kntt bài 1: Thực hành tiếng Việt: Biện pháp tu từ nói mỉa, nghịch ngữ: đặc điểm và tác dụng

Câu 1: 

Câu thơ “Càng xa càng nhớ, càng gần càng quên” sử dụng biện pháp tu từ nghịch ngữ, tạo nên sự mâu thuẫn giữa hai trạng thái cảm xúc tưởng chừng đối lập nhưng lại phản ánh chân thực tâm lý con người. Khi xa cách, tình cảm trở nên sâu đậm hơn vì nỗi nhớ nhung và khao khát, nhưng khi gần gũi, sự quen thuộc đôi khi dẫn đến thờ ơ và lãng quên những giá trị đã từng trân quý. Nghịch ngữ ở đây không chỉ làm nổi bật sự phức tạp của cảm xúc mà còn kích thích người đọc suy ngẫm về cách con người trân trọng hoặc đánh mất những điều quan trọng. Đồng thời, sự tương phản giữa “xa” và “gần,” “nhớ” và “quên” tạo nên âm hưởng nhịp nhàng và giá trị thẩm mỹ, khiến câu thơ dễ nhớ và đọng lại trong lòng người đọc. Nghịch ngữ không chỉ là công cụ diễn đạt mà còn là cầu nối truyền tải triết lý sâu sắc về tình yêu và mối quan hệ trong cuộc sống.

Câu 2: 

Biện pháp nói mỉa mang lại hiệu quả cao trong việc bày tỏ thái độ phê phán mà không gây cảm giác nặng nề cho người đọc nhờ sự tinh tế và khéo léo trong cách diễn đạt. Thay vì chỉ trích trực tiếp, nói mỉa sử dụng lời nói mang vẻ tích cực hoặc trung lập nhưng ngụ ý trái ngược, tạo nên sự hài hước hoặc châm biếm nhẹ nhàng, giúp giảm bớt tính gay gắt của lời phê bình.

Hiệu quả nổi bật của nói mỉa là tạo ra sự tương tác tinh thần với người đọc. Khi hiểu được hàm ý đằng sau lời nói mỉa, người đọc không chỉ nhận thức rõ thái độ phê phán mà còn cảm nhận được sự sắc sảo và duyên dáng trong cách truyền đạt. Chẳng hạn, câu nói mỉa trong Số đỏ của Vũ Trọng Phụng: “Hai cái tội nhỏ, một cái ơn to,” vừa châm biếm thói đạo đức giả, vừa làm bật lên sự hài hước sâu cay, khiến người đọc cảm thấy buồn cười nhưng cũng không khỏi suy ngẫm.

Ngoài ra, nói mỉa thường khiến thông điệp trở nên ấn tượng và khó quên hơn, nhờ vào cách chơi chữ hoặc lối diễn đạt đầy ẩn ý. Bằng cách đó, nó giúp tác giả hoặc người nói truyền tải thái độ một cách sâu sắc, thâm thúy mà không làm người nghe hoặc đọc cảm thấy bị xúc phạm hay bị tấn công trực diện. Đây chính là lý do biện pháp này được ưa chuộng trong các tác phẩm trào phúng, nơi mà sự phê phán cần đi kèm với tính giải trí và nghệ thuật.