Câu hỏi tự luận mức độ thông hiểu Ngữ văn 12 kntt bài 1: Thực hành tiếng Việt: Biện pháp tu từ nói mỉa, nghịch ngữ: đặc điểm và tác dụng

Câu 1: 

Nghịch ngữ tạo ra sức gợi cảm trong văn học nhờ khả năng làm bật lên những mâu thuẫn tưởng chừng vô lý nhưng lại chứa đựng ý nghĩa sâu sắc. Sự đối lập trong ý nghĩa gây bất ngờ và cuốn hút, buộc người đọc phải suy ngẫm và nhìn nhận vấn đề từ góc độ mới mẻ. Đồng thời, nghịch ngữ khơi gợi cảm xúc mạnh mẽ, thường thể hiện những nghịch lý của cuộc sống hoặc tâm hồn con người, như câu “Càng xa càng nhớ, càng gần càng quên” làm nổi bật sự phức tạp trong tình cảm. Không chỉ vậy, biện pháp này còn giúp tác giả nhấn mạnh thông điệp hoặc tư tưởng chủ đạo, như cách nó được dùng trong Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh để khắc họa nghịch lý đau đớn giữa chiến thắng và mất mát. Chính sự bất ngờ, tư duy và cảm xúc mà nghịch ngữ mang lại đã làm tăng tính gợi cảm và giá trị nghệ thuật cho tác phẩm.

Câu 2: 

Câu nói “Anh đúng là chăm chỉ thật, đến muộn những hai tiếng đồng hồ!” là một ví dụ điển hình của biện pháp tu từ nói mỉa, trong đó người nói sử dụng lời khen có vẻ tích cực nhưng thực chất là để phê phán một cách nhẹ nhàng và sâu cay.

Trong ngữ cảnh này, cụm từ “chăm chỉ thật” mang ý nghĩa mỉa mai, trái ngược hoàn toàn với hành động thực tế của người được nhắc đến: đến muộn tận hai tiếng đồng hồ, điều hoàn toàn không thể hiện sự chăm chỉ. Sự đối lập này làm nổi bật thái độ không hài lòng của người nói đối với hành vi thiếu trách nhiệm hoặc không đúng giờ của người kia.

Ý nghĩa của câu nói không chỉ nằm ở việc phê phán mà còn ở cách bày tỏ thái độ một cách khéo léo, tránh dùng lời lẽ nặng nề hay trực tiếp chỉ trích. Nói mỉa ở đây giúp tăng sức biểu đạt, đồng thời tạo nên sự hài hước châm biếm, khiến thông điệp vừa rõ ràng vừa để lại ấn tượng sâu sắc. Cách nói này không chỉ thể hiện sự tinh tế trong giao tiếp mà còn mang tính nghệ thuật, khi nó khơi gợi phản ứng từ người nghe mà không cần sử dụng lời lẽ gay gắt.

Câu 3: 

Nói mỉa thể hiện sự chỉ trích một cách nhẹ nhàng nhưng sâu sắc bằng cách sử dụng lời nói mang vẻ tích cực hoặc trung lập nhưng ngầm ẩn ý trái ngược, thường nhằm phê phán, chế giễu hoặc châm biếm. Thay vì trực tiếp chỉ trích, nói mỉa sử dụng sự khéo léo và tinh tế để truyền tải thái độ, khiến người nghe nhận ra hàm ý phê phán qua ngữ cảnh, giọng điệu hoặc hoàn cảnh cụ thể.

Câu 4: 

Nghịch ngữ thường khiến người đọc phải suy ngẫm sâu sắc hơn so với cách diễn đạt thông thường vì nó tạo ra một mâu thuẫn tưởng như vô lý nhưng lại chứa đựng ý nghĩa tiềm ẩn, buộc người đọc phải vượt qua lớp nghĩa bề mặt để hiểu thông điệp sâu xa. Sự đối lập trong nghịch ngữ thường gợi lên những nghịch lý trong đời sống hoặc tâm hồn, khơi dậy sự tò mò và thúc đẩy tư duy.