Câu hỏi tự luận mức độ nhận biết Ngữ văn 12 kntt bài 1: Thực hành tiếng Việt: Biện pháp tu từ nói mỉa, nghịch ngữ: đặc điểm và tác dụng

Câu 1: 

Có sự kết hợp dường như phi lí giữa các từ mang nghĩa đối chọi ngay trong một cụm từ. Người tiếp nhận có thể nhận ra ngay tính chất nghịch ngữ của cụm từ đó mà không cần phải đối chiếu nó với các cụm từ khác trong câu.

Câu 2: 

Trong lời nói xuất hiện những từ, cụm từ vốn thể hiện chiều hướng đánh giá tiêu cực về một đối tượng: hay ho, hay hớm, đẹp mặt, tốt mã, làm cha thiên hạ, ăn trắng mặc trơn, mèo mù vớ cá rán, ... Ví dụ: “Hay ho nhỉ?”; "Đẹp mặt chưa kìa!" ;... Trong các cụm từ in đậm ở hai ví dụ, các yếu tố “hay", "đẹp” biểu thị sự đánh giá tích cực, nhưng nghĩa của cả cụm từ lại thể hiện một thái độ trái ngược, hàm ý phê phán, chê bai.

Câu 3: 

Biện pháp tu từ nghịch ngữ và nói mỉa đều sử dụng yếu tố trái ngược trong ý nghĩa, nhưng mục đích và cách thể hiện lại khác nhau. Nghịch ngữ là biện pháp sử dụng những ý tưởng hoặc câu chữ mang tính chất đối lập, trái ngược nhau để làm nổi bật một chân lý sâu sắc hoặc một ý nghĩa bất ngờ, như câu: “Càng xa càng nhớ, càng gần càng quên,” thể hiện sự mâu thuẫn trong tình cảm con người. Ngược lại, nói mỉa lại dùng lời nói có vẻ khen ngợi hoặc trung lập nhưng thực chất là để châm biếm, chỉ trích, như trong câu: “Anh đúng là chăm chỉ thật, đến muộn tận hai tiếng đồng hồ cơ mà!” Nghịch ngữ thường nhấn mạnh sự mâu thuẫn để gợi suy ngẫm sâu sắc, trong khi nói mỉa thể hiện thái độ phê phán một cách kín đáo và sâu cay. Cả hai biện pháp đều mang lại hiệu quả nghệ thuật riêng, kích thích tư duy và cảm xúc của người tiếp nhận.

Câu 4: 

Một ví dụ tiêu biểu về biện pháp tu từ nghịch ngữ nằm trong bài thơ "Từ ấy" của Tố Hữu:

"Tôi buộc lòng tôi với mọi người,
Để tình trang trải với trăm nơi,
Để hồn tôi với bao hồn khổ,
Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời."

Cụm từ "buộc lòng" là một nghịch ngữ, bởi "buộc" thường mang nghĩa ép buộc, gò bó, nhưng ở đây lại thể hiện một sự tự nguyện đầy cao cả: tự nguyện ràng buộc trái tim mình với lý tưởng cộng sản và tình yêu đối với quần chúng lao khổ. Ý nghĩa nghịch ngữ của "buộc lòng" đã làm nổi bật tinh thần sẵn sàng hy sinh cái tôi cá nhân để hòa vào cái chung, tạo sự ấn tượng mạnh về sự chuyển hóa sâu sắc trong tâm hồn người chiến sĩ cách mạng.

Câu 5: 

Đoạn trích “Ông chỉ phiền một nỗi không biết xử trí với Xuân Tóc Đỏ ra sao cho phải,... Xuân tuy phạm tội quyến rũ một em gái ông, tố cáo cái tội trạng hoang dâm của một em gái khác nữa của ông, nhưng tình cờ đã gây ra cái chết của ông cụ già đáng chết. Hai cái tội nhỏ, một cái ơn to…” Cụm từ "hai cái tội nhỏ, một cái ơn to" là ví dụ điển hình của nói mỉa. Bề ngoài, câu văn có vẻ như đang đánh giá công bằng những hành động của Xuân, nhưng thực chất lại châm biếm thái độ phi đạo đức của ông Phán. Xuân Tóc Đỏ phạm phải những tội nghiêm trọng như quyến rũ em gái ông Phán và làm lộ chuyện hoang dâm của em gái khác, nhưng những điều đó được xem nhẹ, thậm chí bỏ qua chỉ vì Xuân đã "tình cờ" gây ra cái chết của cụ cố tổ – một sự kiện mang lại cho gia đình cơ hội tổ chức một tang lễ hoành tráng và thừa hưởng khối tài sản khổng lồ.