I. CƠ SỞ HÌNH THÀNH

1. Điều kiện tự nhiên và dân cư

- Điều kiện tự nhiên:

+ Thuộc khu vực Địa Trung Hải, lãnh thổ

ba mặt giáp biển, với nhiều đảo lớn nhỏ. Đường bờ biển có nhiều vũng, vịnh

+ Địa hình Hy Lạp bị chia cắt thành những đồng bằng nhỏ hẹp, đất đai không phì nhiêu, có nhiều khoáng sản và loại đất sét trắng.

+ Khí hậu và đất đai phù hợp trồng các loại cây như nho, ô liu,...

+ Có nhiều đồng bằng rộng lớn hơn, khí hậu ấm áp, mưa nhiều.

- Dân cư:

+ Bao gồm bốn bộ tộc Aeolians, lonians, Achaeans, Dorians.

+ Đến thế kỉ VIII- VII TCN, các tộc người này đã là một khối thống nhất, có chung một nền văn hoá, sử dụng chung một loại ngôn ngữ và tạo dựng nên nền văn minh Hy Lạp rực rỡ.

+ Bán đảo Italia thời cổ đại có nhiều tộc người. Thế kỉ X TCN, người Hy Lạp cũng di cư đến phía nam bán đảo, văn minh Hy

Lạp ảnh hưởng sâu sắc và dân được truyền bá sâu rộng trên toàn bán đảo Italia. 

+ Thế kỉ VIII TCN, một nhánh của người Latin dựng nên thành La Mã, chinh phục và thống nhất các dân tộc trên bán đảo Italia, hình thành đế quốc La Mã lớn nhất thế giới cổ đại.

=> Thành phần cư dân đa dạng tạo nên 4 tầng lớp trong xã hội Hy Lạp - La Mã cổ đại là chủ nô, bình dân, kiều dân và nô lệ.

2. Điều kiện kinh tế

- Vùng đồng bằng nhỏ hẹp trồng lúa mì, lúa mạch. Ba cây trồng chính làm nên “Bộ ba Địa Trung Hải” trong bữa ăn hằng ngày tốt cho sức khỏe của người Hy Lạp - La Mã là lúa mì, ô liu, nho.

- Đất cứng, dẻo, nhiều quặng kim loại. Phù hợp cho nghề làm gốm, khai mỏ, luyện kim.

- Có nhiều mỏ khai thác vàng, bạc, sắt, đồng, thiếc, chì và thuỷ ngân,....  Khai thác khoáng sản phát triển, thúc đẩy thủ công nghiệp ra đời  với những xưởng thủ công có quy mô lớn, bắt đầu được phân công lao động và chuyên môn hoá.

- Kinh tế biển phát triển mạnh, các hải cảng xuất hiện sớm, xuất khẩu rượu nho, dầu oliu, đồ gốm màu, cẩm thạch, thiếc, chì; nhập khẩu về lương thực, cá, da súc vật, giấy, thuỷ tinh,... ; nô lệ là hàng hoá đặc biệt nhất. 

3. Tình hình chính trị - xã hội

- Chính trị: 

+ Hy Lạp phát triển chế độ dân chủ chủ nô

+ Nhà nước La Mã kế tục phát triển thành đế chế (thế kỉ I TCN - V TCN).

- Xã hội: Có các tầng lớp là chủ nô, bình dân và nô lệ. 

+ Chủ nô: có thế lực kinh tế, chính trị, là lực lượng chủ yếu sáng tạo ra những thành tựu rực rỡ của nền văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại. 

+ Bình dân gồm nông dân, thợ thủ công lành nghề, tiểu thương sinh ra và lớn lên tại Hy Lạp - La Mã cổ đại, là những công dân tự do có quyền tham gia vào mọi hoạt động, được nhà nước và pháp luật bảo vệ. 

+ Nô lệ đông đảo nhất, là lực lượng lao động chính nhưng không có quyền lợi, bị xem công cụ biết nói.

- Việc buôn bán nô lệ phát triển mạnh và đậm tính thương mại, nô lệ bị bán như gia súc. 

4. Sự kế thừa thành tựu văn minh phương Đông

- Địa hình Hy Lạp và La Mã mang tính mở.

- Văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại tiếp thu nhiều thành tựu của văn minh phương Đông như chữ viết, văn học, tín ngưỡng, tôn giáo, kiến trúc, điêu khắc, hội hoạ, các kĩ thuật chế tác và sản xuất thủ công nghiệp.

II. THÀNH TỰU VĂN MINH TIÊU BIỂU