Tóm tắt kiến thức lịch sử 10 chân trời bài 9: Văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại
Tổng hợp kiến thức trọng tâm lịch sử 10 chân trời bài 9: Văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại. Tài liệu nhằm củng cố, ôn tập lại nội dung kiến thức bài học cho học sinh dễ nhớ, dễ ôn luyện. Kéo xuống để tham khảo
I. CƠ SỞ HÌNH THÀNH
1. Điều kiện tự nhiên và dân cư
- Điều kiện tự nhiên:
+ Thuộc khu vực Địa Trung Hải, lãnh thổ
ba mặt giáp biển, với nhiều đảo lớn nhỏ. Đường bờ biển có nhiều vũng, vịnh
+ Địa hình Hy Lạp bị chia cắt thành những đồng bằng nhỏ hẹp, đất đai không phì nhiêu, có nhiều khoáng sản và loại đất sét trắng.
+ Khí hậu và đất đai phù hợp trồng các loại cây như nho, ô liu,...
+ Có nhiều đồng bằng rộng lớn hơn, khí hậu ấm áp, mưa nhiều.
- Dân cư:
+ Bao gồm bốn bộ tộc Aeolians, lonians, Achaeans, Dorians.
+ Đến thế kỉ VIII- VII TCN, các tộc người này đã là một khối thống nhất, có chung một nền văn hoá, sử dụng chung một loại ngôn ngữ và tạo dựng nên nền văn minh Hy Lạp rực rỡ.
+ Bán đảo Italia thời cổ đại có nhiều tộc người. Thế kỉ X TCN, người Hy Lạp cũng di cư đến phía nam bán đảo, văn minh Hy
Lạp ảnh hưởng sâu sắc và dân được truyền bá sâu rộng trên toàn bán đảo Italia.
+ Thế kỉ VIII TCN, một nhánh của người Latin dựng nên thành La Mã, chinh phục và thống nhất các dân tộc trên bán đảo Italia, hình thành đế quốc La Mã lớn nhất thế giới cổ đại.
=> Thành phần cư dân đa dạng tạo nên 4 tầng lớp trong xã hội Hy Lạp - La Mã cổ đại là chủ nô, bình dân, kiều dân và nô lệ.
2. Điều kiện kinh tế
- Vùng đồng bằng nhỏ hẹp trồng lúa mì, lúa mạch. Ba cây trồng chính làm nên “Bộ ba Địa Trung Hải” trong bữa ăn hằng ngày tốt cho sức khỏe của người Hy Lạp - La Mã là lúa mì, ô liu, nho.
- Đất cứng, dẻo, nhiều quặng kim loại. Phù hợp cho nghề làm gốm, khai mỏ, luyện kim.
- Có nhiều mỏ khai thác vàng, bạc, sắt, đồng, thiếc, chì và thuỷ ngân,.... Khai thác khoáng sản phát triển, thúc đẩy thủ công nghiệp ra đời với những xưởng thủ công có quy mô lớn, bắt đầu được phân công lao động và chuyên môn hoá.
- Kinh tế biển phát triển mạnh, các hải cảng xuất hiện sớm, xuất khẩu rượu nho, dầu oliu, đồ gốm màu, cẩm thạch, thiếc, chì; nhập khẩu về lương thực, cá, da súc vật, giấy, thuỷ tinh,... ; nô lệ là hàng hoá đặc biệt nhất.
3. Tình hình chính trị - xã hội
- Chính trị:
+ Hy Lạp phát triển chế độ dân chủ chủ nô
+ Nhà nước La Mã kế tục phát triển thành đế chế (thế kỉ I TCN - V TCN).
- Xã hội: Có các tầng lớp là chủ nô, bình dân và nô lệ.
+ Chủ nô: có thế lực kinh tế, chính trị, là lực lượng chủ yếu sáng tạo ra những thành tựu rực rỡ của nền văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại.
+ Bình dân gồm nông dân, thợ thủ công lành nghề, tiểu thương sinh ra và lớn lên tại Hy Lạp - La Mã cổ đại, là những công dân tự do có quyền tham gia vào mọi hoạt động, được nhà nước và pháp luật bảo vệ.
+ Nô lệ đông đảo nhất, là lực lượng lao động chính nhưng không có quyền lợi, bị xem công cụ biết nói.
- Việc buôn bán nô lệ phát triển mạnh và đậm tính thương mại, nô lệ bị bán như gia súc.
4. Sự kế thừa thành tựu văn minh phương Đông
- Địa hình Hy Lạp và La Mã mang tính mở.
- Văn minh Hy Lạp - La Mã cổ đại tiếp thu nhiều thành tựu của văn minh phương Đông như chữ viết, văn học, tín ngưỡng, tôn giáo, kiến trúc, điêu khắc, hội hoạ, các kĩ thuật chế tác và sản xuất thủ công nghiệp.
II. THÀNH TỰU VĂN MINH TIÊU BIỂU
Thành tựu | |
Chữ viết | - Người Hy Lạp đã sáng tạo hệ thống 24 chữ cái vào cuối thế kỉ IV TCN. - Người La Mã tiếp thu chữ cái Hy Lạp tạo thành chữ La tinh, ban đầu gồm 20 chữ cái, sau hoàn thiện hệ thống 26 mẫu tự La-tinh. - Dùng chữ cái để tạo ra chữ số La Mã, được sử dụng cho đến ngày nay. |
Văn học | - Thần thoại: là một kho tàng phong phú các câu chuyện về các vị thần, giải thích sự hình thành của vũ trụ, cuộc đấu tranh trong thế giới muôn loài. Các thần đều có gia phả, mang hình hài và có đời sống tình cảm như con người. - Thơ ca và văn xuôi: lấy kho tàng thần thoại làm chất liệu. Hai tập sử thi ra đời sớm nhất là I-Ii-át và Ô-đi-xê. - Kịch: phát triển mạnh trên cả hai thể loại bi kịch |
Nghệ thuật | - Những tác phẩm Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc của nền văn minh Hy Lạp La Mã: Tượng thần Vệ nữ thành Mi-lô Tượng Lực sĩ ném đĩa, Tượng Thần Dớt, các bức phù điêu. - Những tác phẩm thể hiện: khát vọng vươn tới sự hoàn hảo trong vẻ đẹp hình thể của con người, đạt được tính chuẩn xác trong tạo hình. |
Khoa học, kĩ thuật | - Khoa học tự nhiên: + Tiếp thu nhiều tri thức của Lưỡng Hà, Ai Cập để khái quát thành nhiều định lí, định luật, định đề. Nhiều nhà khoa học trong lĩnh vực Toán học và Vật lí như Ta-lét, Pi-ta-go, Ơ-clit, Ác-si-mét,... + Trong lĩnh vực Y học, Hi-pô-crat được mệnh danh là "cha đẻ của y học phương Tây" đã đề ra phương pháp chữa bệnh bằng thuốc và giải phẫu. - Thiên văn học: Người Hy Lạp biết làm ra lịch, người La Mã kế thừa, phát triển thành bộ lịch Giu-li-an. - Sử học: các sử gia của Hy Lạp nổi tiếng có Hê-rô-dốt với tác phẩm Lịch sử cuộc chiến tranh Hy Lạp Ba Tư, Tuy-xi-đít với tác phẩm Lịch sử cuộc chiến tranh Pê-lô-pô-nê-dô,... - Kĩ thuật: người Hy Lạp La Mã cổ đại có nhiều ứng dụng kĩ thuật vào thực tiễn cuộc sống như sử dụng đòn bẩy, máy bắn đá, máy bơm nước, chế tạo bê tông,.... |
Triết học | - Các triết gia duy vật đồng thời là những nhà khoa học, tiêu biểu như Ta-lét, Hê-ra-clit, Êm-pê-đô-clét,... Các triết gia Lê-cíp-pớt, Đê-mô-crít, Ê-pi-kiu-rớt đã hình thành thuyết Nguyên tử. - Trường phái duy tâm với các đại diện tiêu biểu như Xô-crát, Pla-tôn, A-rít-xtốt,... |
Tín ngưỡng, tôn giáo | - Người Hy Lạp và La Mã đều theo tín ngưỡng đa thần, thờ cúng các vị thần đã đưa cuộc sống của người Hy Lạp La Mã bước sang thời kì mới. - Đến nay, đạo Kitô là một trong những tôn giáo lớn của thế giới, tầm ảnh hưởng lan rộng hầu khắp các quốc gia. |
Thể thao | - Từ thế kỉ VIII TCN, người Hy Lạp đã tổ chức các cuộc thi đấu thể thao bốn năm một lần tại Ô-lim-pi-a, gọi là Thế vận hội Ô-lim-píc nhằm tôn vinh các vị thần. - Các môn thi đấu gồm có đấu vật, thi chạy, đua ngựa và đua xe ngựa,... Người chiến thắng được vinh danh và nhận vòng nguyệt quế. |
Bình luận