I. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỊA HÌNH

a. Địa hình phần lớn là đồi núi

- Việt Nam có khoảng 3/4 diện tích lãnh thổ đất liền là địa hình đồi núi, kéo dài từ vùng Tây Bắc xuống đến Đông Nam Bộ. (đồi núi thấp có độ cao dưới 1 000 m chiếm 85% diện tích; các miền núi cao trên 2 000 m chỉ chiếm 1% diện tích cả nước. 

- Địa hình đồng bằng chiếm 1/4 diện tích đất liền, bao gồm đồng bằng châu thổ và đồng bằng ven biển. 

b. Địa hình được nâng lên tạo thành nhiều bậc

- Thời kì Tân kiến tạo được nâng lên và phân thành các bậc địa hình kế tiếp nhau: núi cao, núi trung bình, núi thấp, đồi, đồng bằng ven biển, thềm lục địa. 

- Địa hình nước ta có độ cao giảm dần từ nội địa ra biển

c. Địa hình mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa

- Điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa đã đẩy nhanh tốc độ phong hoá; lượng mưa lớn và tập trung theo mùa làm cho quá trình xâm thực, xói mòn diễn ra mạnh mẽ, địa hình bị cắt xẻ. 

- Các vật liệu phong hoá ở vùng đồi núi sẽ theo các tác nhân ngoại lực vận chuyển xuống bồi tụ ở vùng đồng bằng và thung lũng. 

- Nước mưa hoà tan đá vôi tạo ra dạng địa hình đặc trưng là cac-xtơ (karst), cùng với sự khoét sâu của các mạch nước ngầm tạo ra các hang động.

d. Địa hình chịu tác động của con người

- Địa hình nước ta ngày càng chịu tác động mạnh mẽ của con người, tạo nên nhiều dạng địa hình nhân tạo như đô thị, hầm mỏ, hồ chứa nước, đê, đập,...

II. ĐẶC ĐIỂM CÁC KHU VỰC ĐỊA HÌNH

a. Địa hình đồi núi

- Khu vực Đông Bắc: 

+ Nằm ở tả ngạn sông Hồng, 

+ Đặc điểm: chủ yếu là đồi núi thấp, có 4 dãy núi hình cánh cung (Sông Gâm, Ngân Sơn, Bắc Sơn, Đông Triều) chụm lại ở Tam Đảo. Ngoài ra, có địa hình các-xtơ (cao nguyên đá Đồng Văn; hệ thống đảo đá vôi trong vịnh Hạ Long).

- Khu vực Tây Bắc: 

+ Giới hạn: Từ hữu ngạn sông Hồng đến sông Cả, 

+ Đặc điểm: địa hình cao nhất nước ta, với các dãy núi lớn có hướng tây bắc – đông nam như Hoàng Liên Sơn, Pu Đen Đinh, Pu Sam Sao. Trong khu vực có các dãy núi thấp, các sơn nguyên và cao nguyên đá vôi; các cánh đồng thung lũng,...

- Khu vực Trường Sơn Bắc: 

+ Giới hạn: từ phía nam sông Cả đến dãy Bạch Mã, 

+ Đặc điểm: là vùng núi thấp, hướng tây bắc - đông nam, gồm nhiều dãy núi song song, so le nhau, sườn phía đông hẹp và dốc hơn so với sườn phía tây.

- Khu vực Trường Sơn Nam: 

+ Giới hạn: từ phía nam dãy Bạch Mã đến Đông Nam Bộ, 

+ Đặc điểm: gồm các khối núi Kon Tum, khối núi cực Nam Trung Bộ, nghiêng về phía đông và nhiều cao nguyên xếp tầng.

b. Đặc điểm các khu vực đồng bằng

- Đồng bằng sông Hồng: 

+ Diện tích: rộng khoảng 15 000 km2, 

+ Nguồn gốc hình thành: do phù sa sông Hồng và sông Thái Bình bồi đắp. 

+ Đặc điểm: Ở phía bắc của đồng bằng còn nhiều đồi, núi sót và ở phía nam có nhiều ô trũng. Đồng bằng sông Hồng có hệ thống đê ven sông ngăn là nên chỉ có khu vực ngoài đê được bồi đắp phù sa hàng năm, trong khi khu vực trong đê không được bồi đắp. 

- Đồng bằng sông Cửu Long: 

+ Diện tích khoảng 40 000 km2, 

+ Nguồn gốc hình thành: do phù sa của hệ thống sông Mê Công bồi đắp. 

+ Đặc điểm đồng bằng sông Cửu Long có hệ thống kênh rạch chằng chịt và chịu ảnh hưởng sâu sắc của chế độ thuỷ triều. Ngoài ra, đồng bằng còn có một số vùng trũng lớn như Đồng Tháp Mười, tứ giác Long Xuyên và đầm lầy như vùng U Minh.

– Đồng bằng ven biển miền Trung: 

+ Diện tích khoảng 15 000 km2, 

+ Nguồn gốc hình thành: được hình thành từ phù sa sông hoặc kết hợp giữa phù sa sông và biển. 

+ Đặc điểm: Dải đồng bằng này kéo dài từ Thanh Hoá đến Bình Thuận với nhiều đồng bằng nhỏ, hẹp. Một số đồng bằng có diện tích lớn như đồng bằng Thanh Hoá, Nghệ An, Quảng Nam, Tuy Hoà.

c. Địa hình bờ biển và thềm lục địa

- Địa hình bờ biển ở nước ta khá đa dạng: 

Các đồng bằng châu thổ, các bãi triều; 

Một số nơi đồi núi lan ra sát biển làm cho đường bờ biển khúc khuỷu với các mũi đá, bán đảo, vũng, vịnh sâu,... 

Ven biển Trung Bộ còn xuất hiện kiều địa hình cồn cát, đầm, phá. 

Nước ta còn nổi tiếng với nhiều phong cảnh và bãi biển đẹp (Nha Trang, Vũng Tàu, Sầm Sơn,..). 

- Thềm lục địa của nước ta mở rộng ở khu vực vịnh Bắc Bộ, vùng biển phía nam và tây nam; ở miền Trung sâu và thu hẹp hơn.