BÀI 2: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA HÌNH

MỞ ĐẦU

Địa hình Việt Nam có sự đa dạng từ đồi núi đến đồng bằng với nhiều sự khác biệt về hình thái, tạo nên những khu vực địa hình khác nhau. Hãy nêu một số dạng địa hình chính của nước ta.

Gợi ý đáp án:

Đồi núi, cao nguyên, đồng bằng,...

1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỊA HÌNH

CH: Dựa vào các hình 2.1, 2.2, 2.3 và thông tin trong bài, em hãy trình bày một trong những đặc điểm chủ yếu của địa hình Việt Nam.

Gợi ý đáp án:

Địa hình Việt Nam chiếm phần lớn là đồi núi:

+ Đồi núi chiếm 3/4 diện tích lãnh thổ, kéo dài từ vùng Tây Bắc xuống đến Đông Nam Bộ 

+ Địa hình đồng bằng chiếm 1/4 diện tích đất liền, bao gồm đồng bằng châu thổ và đồng bằng ven biển. 

2. ĐẶC ĐIỂM CỦA CÁC KHU VỰC ĐỊA HÌNH

a) Địa hình đồi núi

CH: Dựa vào hình 2.2 và thông tin trong bài, em hãy trình bày đặc điểm của các khu vực địa hình đồi núi.

Gợi ý đáp án:

Địa hình đồi núi nước ta chia thành 4 khu vực: Đông Bắc, Tây Bắc, Trường Sơn Bắc và Trường Sơn Nam, chiếm 3/4 diện tích lãnh thổ.

+ Khu vực Đông Bắc: Nằm ở tả ngạn sông Hồng, chủ yếu là đổi núi thấp, có 4 dãy núi hình cánh cung chụm lại ở Tam Đảo. 

+ Khu vực Tây Bắc: Từ hữu ngạn sông Hồng đến sông Cả, địa hình cao nhất nước ta, với các dãy núi lớn có hướng tây bắc — đông nam 

+ Khu vực Trường Sơn Bắc: từ phía nam sông Cả đến dãy Bạch Mã, là vùng núi thấp, hướng tây bác - đông nam

+ Khu vực Trường Sơn Nam: từ phía nam dãy Bạch Mã đến Đông Nam Bộ.

b) Địa hình đồng bằng

CH: Xác định vị trí các khu vực địa hình đồng bằng.

Gợi ý đáp án:

CH: Trình bày đặc điểm của các khu vực địa hình đồng bằng.

Gợi ý đáp án:

Địa hình đồng bằng ở nước ta được chia thành hai loại là đồng bằng châu thổ và đồng bằng ven biển.

- Đồng bằng châu thổ: điển hình nhất là đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long.

- Đồng bằng ven biển miền Trung: có tổng diện tích khoảng 15 000 km², được hình thành từ phù sa sông hoặc kết hợp giữa phù sa sông và biển. Dải đồng bằng này kéo dài từ Thanh Hoá đến Bình Thuận với nhiều đồng bằng nhỏ, hẹp.

c) Địa hình bờ biển và thềm lục địa

CH: Dựa vào hình 2.2, hình 2.5 và thông tin trong bài, em hãy trình bày đặc điểm địa hình bờ biển và thêm lục địa của nước ta.

Gợi ý đáp án:

+ Các đồng bằng châu thổ, các bãi triểu; một số nơi đổi núi lan ra sát biển làm cho đường bờ biển khúc khuỷu với các mũi đá, bán đảo, vũng vịnh sâu,...

+ Ven biển Trung Bộ địa hình cồn cát, đầm, phá nhiều bãi biển đẹp.

+ Thềm lục địa: mở rộng ở vịnh Bắc Bộ, vùng biển nam - tây nam, thu hẹp

LUYỆN TẬP

CH: Hãy hoàn thành bảng thông tin về các khu vực địa hình đồi núi theo bảng gợi ý dưới đây:

Gợi ý đáp án:

CH: So sánh đặc điểm địa hình của đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long.

Gợi ý đáp án:

Giống nhau: Đều được thành tạo và phát triển do phù sa sông bồi tụ 

Khác nhau:

- Đồng bằng sông Hồng: Cao rìa phía Tây – Tây Bắc,  thấp dần phía Đông, bị chia cắt thành nhiều ô

- Đồng bằng sông Cửu Long: Thấp, bằng phẳng, mạng lưới sông ngòi, kênh rạch chằng chịt

VẬN DỤNG

CH: Hãy thực hiện một trong hai nhiệm vụ sau:

Nhiệm vụ 1: Viết một báo cáo ngắn để mô tả những đặc điểm chủ yếu của địa hình nơi em sinh sống.

Nhiệm vụ 2: Thu thập thông tin và hình ảnh về tác động của con người đã làm thay đổi địa hình ở địa phương em.

Gợi ý đáp án:

Nhiệm vụ 1: Đồng bằng sông Cửu Long là đồng bằng châu thổ được bồi tụ phù sa hàng năm bởi hệ thống sông Mê Kông.

Đồng bằng sông Cửu Long có diện tích rộng lớn hơn, khoảng 40 nghìn km, địa hình cũng thấp và bằng phẳng hơn. Ở khu vực đồng bằng này không có đê nhưng lại có mạng lưới sông ngòi, kênh rạch dày đặc tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông đường thủy và các hoạt động đánh bắt, nuôi trồng thủy sản; vào mùa lũ, dòng nước ngập trên diện tích rộng, còn vào mùa cạn, nước triều lấn rất mạnh. Với gần 2/3 diện tích của đồng bằng là đất mặn, đất phèn nên đồng bằng hình thành các vùng trũng lớn như Đồng Tháp Mười, Tứ giác Long Xuyên…. là những nơi chưa được bồi đắp xong.