BÀI 9: MỞ RỘNG HỌC THUYẾT MENDEL

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Giải thích được sản phẩm của các allele của cùng một gene và của các gene khác nhau có thể tương tác với nhau quy định tính trạng.

- Nêu được các kiểu tương tác giữa các allele thuộc cùng một gene và giữa các allele thuộc các gene khác nhau.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. TƯƠNG TÁC GIỮA CÁC ALLELE THUỘC CÙNG MỘT GENE

1. Trội không hoàn toàn

- Thí nghiệm: 

+ Lai hai cây hoa mõm chó thuần chủng có màu hoa đỏ và màu hoa trắng với nhau thu được F₁ gồm toàn cây có hoa màu hồng (kiểu hình trung gian giữa hai dạng bố mẹ).

+ Cho F₁ tự thụ phấn thu được F₂ có tỉ lệ phân li kiểu hình là 1 đỏ : 2 hồng : 1 trắng.

- Quy ước: allele A₁ quy định màu hoa đỏ, allele A₂ quy định màu hoa trắng.

- Sơ đồ lai: 

P_tc:          A₁A₁       ×         A₂A₂

G_P:         A₁, A₁                A₂, A₂

F₁:               A₁A₂ (hoa hồng)

G_F1:                  A₁, A₂

F₂:

Tỉ lệ kiểu gene: 1/4 A₁A₁ : 1/2 A₁A₂: 1/4 A₂A₂.

Tỉ lệ kiểu hình: 1/4 hoa đỏ : 1/2 hoa hồng : 1/2 hoa trắng.

- Giải thích: Cây F₁ dị hợp tử A₁A₂ có kiểu hình trung gian giữa hai loại cây có kiểu gene đồng hợp do sản phẩm của allele A₁ không đủ để lấn át sự biểu hiện của allele A₂.

2. Đồng trội

- Khi cả hai allele khác nhau của cùng một gene đều biểu hiện kiểu hình riêng thì được gọi là đồng trội.

II. TƯƠNG TÁC GIỮA CÁC ALLELE THUỘC CÁC GENE KHÁC NHAU

Sản phẩm của các gene có thể tương tác với nhau cùng tham gia vào một con đường chuyển hóa tạo ra sản phẩm cuối cùng hoặc cùng tạo nên một protein.

1. Sản phẩm của các gene tương tác gián tiếp với nhau

- Mỗi allele của một gene quy định một enzyme xúc tác cho một phản ứng trong chuỗi các phản ứng hóa học hình thành nên sản phẩm chung.

2. Sản phẩm của các gene tương tác trực tiếp với nhau theo kiểu cộng gộp

- Mỗi allele trội của một gene quy định một “đơn vị” nhỏ sản phẩm góp phần cùng sản phẩm của gene khác tạo nên kiểu hình chung.