VĂN BẢN: BÀI CA CHÚC TẾT THANH NIÊN

MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:

- Củng cố kĩ năng đọc hiểu thơ

- Khơi dậy trong lòng một “tiếng nói của lương tri”, với vai trò của tuổi trẻ đối với vận mệnh đất nước

PHẦN I: TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

1. Tác giả

- Phan Bội Châu (1867 - 1940) quê ở Nghệ An, là một nhà cách mạng lớn - người luôn sục sôi tinh thần yêu nước và khát vọng giải phóng dân tộc. 

- Di sản văn học của ông rất phong phú, với nhiều thể loại, nội dung chính là kêu gọi tinh thần yêu nước, giải phóng dân tộc.

2. Tác phẩm

- “Bài ca chúc Tết thanh niên” được sáng tác năm 1927 khi nước ta đang bị thực dân Pháp đô hộ, nhiều phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc lần lượt thất bại. Những năm này, tác giả đang bị thực dân Pháp bắt và giam lỏng ở Huế.

- Bài thơ viết theo thể hát nói, nằm trong lời đáp từ của Phan Bội Châu khi học sinh Trường Quốc học và Trường dòng ở Huế tổ chức chúc thọ ông.

PHẦN II. TÌM HIỂU VĂN BẢN

1. Tìm hiểu mạch cảm xúc của bài thơ

Bố cục bài thơ như sau:

- Đoạn một (từ đầu đến “Tháng ngày khuây khoả lũ đầu xanh”): nỗi niềm của nhà cách mạng về "hai mươi năm lẻ" đã qua cũng như tình cảnh hiện tại.

- Đoạn hai (từ “Thưa các cô, các chị, lại các anh đến hết”): lời nhắn nhủ thiết tha và sự kì vọng lớn lao của nhà cách mạng đối với lớp người trẻ tuổi.

Bố cục thể hiện mạch cảm xúc của bài thơ: Đoạn đầu thể hiện cảm xúc trầm lắng với nỗi niềm buồn tủi của cá nhân nhưng sang đoạn thứ hai, cảm xúc trở nên nồng nàn, sôi nổi, tha thiết trong lời nhắn nhủ với lớp người trẻ tuổi.

2. Phân tích tâm trạng của tác giả

2.1. Ở đoạn đầu

- Mở đầu bài thơ là tiếng gọi gấp gáp giục giã "Dậy! Dậy! Dậy!" với niềm mong chờ, chào mừng một mùa xuân mới cũng là hi vọng vào thế hệ trẻ đầy sức xuân. Sau đó là tâm trạng thẹn, buồn, tủi; sự chiêm nghiệm về quãng đời bao "chua" với "xót" của bản thân. Tâm trạng buồn, cô độc, tủi hổ chỉ có thể giãi bày cùng đất trời, sông núi (Thẹn cùng sông, buồn cùng núi, tủi cùng trăng).

- Đặc điểm lời thơ biểu đạt tâm trạng đó: giọng thơ chân thành, trầm lắng, sử dụng nhiều từ ngữ trực tiếp miêu tả thân phận và nỗi niềm; câu hỏi tu từ như lời độc thoại nội tâm ;...

2.2. Ở đoạn cuối

- Tâm trạng phấn chấn, rộn ràng trong năm mới cũng là niềm vui, hi vọng vào thế hệ trẻ, vào vận hội mới của đất nước (từ thưa thể hiện sự trân trọng, quý mến).

- Đặc điểm lời thơ biểu đạt tâm trạng đó:

+ Tác giả sử dụng những cụm động từ có ngữ khí mạnh: mở mắt, xốc vác, đi cho êm, đứng cho vững, trụ cho gan, liên hiệp lại, xếp bút nghiên, tu dưỡng tinh thần, dựng gan óc, đánh tan sắt lửa, xối máu nóng, rửa vết nhơ, ...

+ Lời thơ mang sắc thái của lời hịch đầy tâm huyết, mạnh mẽ, phấn chấn, có sức lay động nhận thức, tình cảm của người đọc, người nghe.

3. Tìm hiểu những kì vọng của tác giả đối với thế hệ trẻ

- Bài thơ thể hiện niềm tin và kì vọng lớn của tác giả đối với thế hệ trẻ - những người vốn có sức mạnh và nhiệt huyết. Nhà thơ mong mỏi thế hệ trẻ từ bỏ lối sống tầm thường, sẵn sàng ghé vai gánh vác nhiệm vụ lớn lao là đưa non sông thoát khỏi vòng nô lệ.

- Tác giả nhắn nhủ thế hệ trẻ: Công việc “rửa vết nhơ nô lệ" cần khéo léo (đi cho êm), dũng cảm, kiên cường (đứng cho vững, trụ cho gan) và đặc biệt là tinh thần đoàn kết, đồng lòng nhất trí (liên hiệp lại).

PHẦN III. TỔNG KẾT

- Văn bản “Bài ca chúc Tết thanh niên” là bài thơ thể hiện tiếng nói tha thiết với vận mệnh quốc gia, niềm tin và sự kì vọng lớn lao đối với thế hệ trẻ. Văn bản 1, văn bản 2 là văn bản nghị luận thể hiện tiếng nói mạnh mẽ, đề cập vấn đề nóng hổi, hệ trọng, liên quan đến sự tồn vong của nhân loại.