ĐỌC MỞ RỘNG THỂ LOẠI : CÁI GIÁ TRỊ LÀM NGƯỜI

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- HS nhận biết được đặc điểm của thể loại tác phẩm, xác định được bố cục, phân tích được giá trị nội dung và nghệ thuật của bài Cái giá trị làm người. Từ đó hình thành, rèn luyện năng lực đọc hiểu một tác phẩm phóng sự.

- Đồng cảm với những số phận con người bị coi là rẻ rúng trong xã hội cũ.

B - KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả

- Vũ Trọng Phụng: (1912 – 1939)

- Quê quán: quê ở tỉnh Hưng Yên nhưng sinh ra và sống chủ yếu ở Hà Nội.

b. Sự nghiệp văn chương

- Ông bước vào làng báo, làng văn rất sớm (có truyện đăng báo từ năm 1930), dùng ngòi bút để kiếm sống và chống chọi một cách khó khăn với tình cảnh nghèo túng, bệnh tật.

- Ông để lại một khối lượng sáng tác lớn thuộc nhiều thể loại. Trong đó nổi bật nhất là phóng sự và tiểu thuyết: Cạm bẫy người (phóng sự - 1933), Kĩ nghệ lấy Tây (phóng sự - 1934), Cơm thầy cơm cô (phóng sự - 1936), Giông tố (Tiểu thuyết  - 1936), Số đỏ (tiểu thuyết – 1936), Vỡ đê (tiểu thuyết – 1936), Lấy nhau vì tình (tiểu thuyết – 1937), Trúng số độc đắc (tiểu thuyết – 1938)…

c. Phong cách sáng tác

- Tác phẩm của Vũ Trọng Phụng từ các bài báo, tiểu phẩm đến kịch, phóng sự, truyện ngắn, tiểu thuyết… đều toát lên sự khinh bỉ sâu sắc cái xã hội đương thời mà ông nhìn nhận là đen tối, thối nát. 

- Cảm hứng vạch trần sự thật luôn chi phối ngòi bút của ông. Vũ Trọng Phụng đã xây dựng được những hình tượng nhân vật sắc nét, vừa mang tính đặc thù của một thời đại cụ thể, vừa thể hiện rõ bản chất một số trạng huống tồn tại phổ quát của cuộc sống.

2. Tác phẩm

- Cái giá trị làm người trích từ phóng sự Cơm thầy cơm cô.

- Phóng sự Cơm thầy cơm cô được xuất bản lần đầu 1936, gồm phần đầu và chín chương nội dung.

- Phần văn bản này được trích từ Chương 3 với nhan đề Cái giá trị làm người ghi lại hành trình của nhân vật “tôi” vào vai người đi xin việc, thâm nhập vào thế giới bán người.

II. PHÂN TÍCH VĂN BẢN CÁI GIÁ TRỊ LÀM NGƯỜI

a. Các chi tiết có tính xác thực:

+ Nhân vật “tôi” thâm nhập vào thế giới mua bán người.

+ Thông qua “mụ già môi giới” biết được giá của mỗi loại người.

+ Cách mối lái, làm giá của bọn mua bán người.

+ Cảnh lay lắt của những người không được mua, được thuê.

=> Tác dụng: Vẽ nên bức tranh chân thực về cuộc sống khốn khổ của những người làm thuê, cái giá trị của họ không bằng loài vật.

b. Lời thoại

Trong văn bản này lời thoại được sử dụng dày đặc => tác dụng: Giống như thực hiện một cuộc phỏng vấn, theo đó thông tin sẽ phong phú hơn và thể hiện trực tiếp, rõ ràng hơn thái độ của người trong cuộc. Tính chất phi hư cấu của văn bản càng trở nên rõ nét.

c. Con người và xã hội Việt Nam trước 1945

Cuộc sống của người nghèo khốn khổ, là miếng mồi ngon cho bọn mua bán người, không có tương lai, xã hội: bất lương, chỉ có lừa lọc và mánh khóe.

d. Nghệ thuật viết phóng sự của Vũ Trọng Phụng trong đoạn trích

+ Sử dụng ngôi kể thứ nhất từ nhân vật “tôi”, thái độ, tình cảm được thể hiện trực tiếp, rõ ràng.

+ Điểm nhìn trần thuật từ nhân vật “tôi” giúp sự kiện được kể vừa tăng tính xác thực, vừa dễ dàng kết hợp với trải nghiệm.

+ Chủ yếu sử dụng đối thoại, phù hợp với kĩ thuật điều tra phỏng vấn khi thực hiện phóng sự.

+ Kết hợp giữa miêu tả và trần thuật, bình luận.

+ Lối viết trào phúng, châm biếm sắc sảo đã làm rõ bộ mặt của xã hội đương thời đẩy người dân vào tình cảnh cùng quẫn, xót xa.

=> Các biện pháp nghệ thuật nêu trên đã góp phần thể hiện rõ nét chủ đề (phê phán tệ nạn buôn người, xót thương cho thân phận của những người lao động nghèo bị biến thành món hàng cho bọn buôn người) và tư tưởng của văn bản (nhận thức, cách lí giải của tác giả về số phận những người lao động nghèo trước CMT8).

III. Tổng kết

1. Nội dung

- Giúp con người hiểu được bộ mặt xã hội, gia đình đương thời, nơi mà giá trị của con người bị coi là rẻ rúng.

2. Nghệ thuật

- Cách viết theo phong cách hiện thực tạo nên sức hút cho toàn bộ câu chuyện.