BÀI 3.4. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: LỖI CÂU LOGIC VÀ CÁCH SỬA

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- HS nhận biết được khái niệm, đặc điểm và cách sửa của câu mắc lỗi logic.

- HS sử dụng câu rõ nghĩa không mắc lỗi logic.

B - KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

I. LÝ THUYẾT

1. Thế nào là lỗi câu logic?

•  Khái niệm: Câu sai logic là câu có ngữ nghĩa không phù hợp với logic thông thường. 

• Phân loại

+ Câu có quan hệ ngữ nghĩa giữa các thành phần, các vế không logic do dùng sai từ ngữ liên kết.

Ví dụ: Hoàng là người hiền lành, chăm chỉ nên rất yêu thương vợ con.

+ Câu chứa các thành phần đẳng lập không cùng phạm trù ngữ nghĩa.

Ví dụ: Tôi đã gặp anh ấy hai lần: một lần vào năm ngoái, một lần ở Hà Nội.

+ Câu có các hành động được sắp xếp không theo một trật tự hợp lí.

Ví dụ:

Nó nhắm mắt lại, cố gắng ngủ và nằm xuống giường.

II. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH

Đáp án bài 1:

a.

Lỗi: Việc các thành phần đẳng lập “truyện truyền kì” và “bài học này” không có cùng phạm trù ngữ nghĩa khiến câu sai logic. “Truyện truyền kì” không phải cái chung, không thể bao gồm “bài học này”.

Sửa: Trong truyện truyền kì nói chung và truyện truyền kì ở bài học này nói riêng, thế giới con người có sự kết nối với thế giới cõi âm.

b. Lỗi: Việc các thành phần đẳng lập “Nguyễn Trãi”, “Hồ Xuân Hương”, “Truyện Kiều” không tương đồng về phạm trù ngữ nghĩa khiến câu sai logic. Nguyễn Trãi và Hồ Xuân Hương là tên tác giả trong khi Truyện Kiều là tác phẩm.

Sửa: Người viết đã lấy các ví dụ trong thơ Nôm của Nguyễn Trãi, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du để chứng minh cho nhận định này. 

c. Lỗi: Tiểu thuyết, kịch và các thể loại thơ khác không cùng cấp độ. Việc các thành phần đẳng lập không tương đồng về phạm trù ngữ nghĩa khiến câu sau logic.

Sửa: Em đã được học nhiều thể loại văn học như tiểu thuyết, kịch, thơ.

d. Lỗi: Việc các thành phần đẳng lập (“một người cao, gầy”; “một người mặc áo trắng, quần xanh”) không có cùng phạm trù ngữ nghĩa khiến câu sai logic. Trong khi “một người cao, gầy” đề cập đến hình dáng thì “một người mặc áo trắng quần xanh” lại đề cập đến trang phục”.

Sửa: Trong rạp chiếu phim chỉ còn lại hai người: một người cao, gầy và một người thấp bé. 

Hoặc:

Trong rạp chiếu phim chỉ còn lại hai người: một người mặc váy đỏ và một người mặc áo trắng quần xanh.

e. Lỗi: Câu sai logic do dùng sau cặp từ ngữ liên kết “mặc dù… nhưng”.

Sửa: Vì đến muộn nên nó không kịp lên chiếc xe buýt cuối cùng.

f. Lỗi: Nhà trí thức bao gồm “nhà khoa học” vì vậy ở trong câu này, việc đặt hai cụm từ trong một cấu trúc chọn lựa “một nhà trí thức hoặc một nhà khoa học” là không hợp lí.

Sửa: Mẹ tôi muốn tôi trở thành một nhà trí thức.

g. Lỗi: Việc sắp xếp các hành động không theo một trật tự hợp lí dẫn đến câu sai logic.

Sửa: Vì quá đòi, nó mở hộp cơm trưa ra, xúc từng muỗng nhai ngấu nghiến.

h.

Lỗi: Câu sai logic do dùng sai từ ngữ liên kết “nên”.

Sửa: Mặc dù Thần Núi luôn là người chiến thắng nhưng sau các cuộc giao tranh, đền đài của ngài cũng có phần bị tổn hại.

i. Lỗi: Câu có quan hệ ngữ nghĩa giữa các vế không logic. Cụm từ “sinh ra trong một gia đình giàu có” và “là một cô gái xinh đẹp” không thể đặt trong một quan hệ tương phản như trong ngữ liệu đã cho với cặp từ ngữ liên kết “mặc dù… nhưng”. 

Sửa: Mặc dù sinh ra trong một gia đình giàu có nhưng Lan lại rất giản dị.

Đáp án bài 2:

HS tự sưu tầm và nêu cách sửa.

Đáp án bài 3: 

HS có thể kiểm tra bài của nhau dựa trên bảng kiểm sau: