CHỦ ĐỀ 1: THẾ GIỚI TRONG VÀ SAU CHIẾN TRANH LẠNH

BÀI 1: LIÊN HỢP QUỐC

I. Mục tiêu bài học

- Biết cách sưu tầm và sử dụng tài liệu để tìm hiểu quá trình thành lập Liên hợp quốc.

- Nêu được bối cảnh lịch sử và quá trình hình thành Liên hợp quốc.

- Trình bày được mục tiêu, nguyên tắc hoạt động cơ bản của Liên hợp quốc.

- Nêu được vai trò của Liên hợp quốc trong việc duy trì hoà bình, an ninh quốc tế.

- Trình bày được vai trò của Liên hợp quốc trong việc thúc đẩy phát triển, tạo môi trường thuận lợi để phát triển kinh tế, tài chính, thương mại quốc tế, nâng cao đời sống người dân.

- Trình bày được vai trò của Liên hợp quốc trong việc đảm bảo quyền con người, phát triển văn hoá, xã hội.

II. Bài học 

1. Tìm hiểu một số vấn đề cơ bản của Liên hợp quốc

a. Bối cảnh lịch sử và quá trình hình thành Liên hợp quốc

* Bối cảnh lịch sử:

- Vào cuối Chiến tranh thế giới thứ hai, tình hình thế giới có nhiều chuyển biến lớn, với ưu thế trên chiến trường thuộc về phe Đồng minh chống phát xít. 

- Nhu cầu tổ chức lại thế giới sau chiến tranh trở nên cấp bách, và ý tưởng về việc thành lập một tổ chức quốc tế có vai trò duy trì hòa bình ngày càng rõ nét. 

- Các nước Đồng minh mong muốn thiết lập một tổ chức quốc tế thay thế Hội Quốc liên để đảm bảo hòa bình và an ninh thế giới.

* Quá trình hình thành:

- Ngày 1-1-1942, đại diện 26 quốc gia ký bản Tuyên bố Liên hợp quốc, cam kết hợp tác chống chủ nghĩa phát xít, tạo cơ sở cho việc thành lập tổ chức này.

- Từ năm 1943, các nước Đồng minh đã đạt được thỏa thuận về cơ cấu của Liên hợp quốc.

- Tại Hội nghị Tê-hê-ran (1943) và Hội nghị I-an-ta (1945), Liên Xô, Mỹ và Anh khẳng định quyết tâm thành lập Liên hợp quốc.

- Từ ngày 25-4 đến 26-6-1945, Hội nghị quốc tế tại San Francisco với sự tham gia của đại diện 50 nước đã thông qua Hiến chương Liên hợp quốc, đánh dấu sự ra đời của tổ chức này.

- Sau khi Hiến chương Liên hợp quốc được Quốc hội các nước phê chuẩn, ngày 24-10-1945, Liên hợp quốc chính thức được thành lập với 51 nước thành viên.

b. Mục tiêu và nguyên tắc hoạt động của Liên hợp quốc

- Mục tiêu: Theo Hiến chương Liên hợp quốc, tổ chức này được thành lập với bốn mục tiêu chính:

+ Duy trì hòa bình và an ninh quốc tế.

+ Thúc đẩy quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc trên cơ sở tôn trọng quyền bình đẳng và quyền tự quyết dân tộc.

+ Thúc đẩy hợp tác quốc tế để giải quyết các vấn đề kinh tế, xã hội, văn hóa, nhân đạo, và đảm bảo quyền con người.

+ Liên hợp quốc đóng vai trò điều hòa các nỗ lực quốc tế vì những mục tiêu trên.

- Trong đó, mục tiêu quan trọng nhất là duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, làm cơ sở cho các mục tiêu khác.

- Nguyên tắc hoạt động: Hiến chương Liên hợp quốc quy định một số nguyên tắc cơ bản:

+ Bình đẳng về chủ quyền quốc gia.

+ Tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ và độc lập chính trị.

+ Từ bỏ đe dọa hoặc sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế.

+ Không can thiệp vào công việc nội bộ của các nước.

+ Tôn trọng các nghĩa vụ quốc tế và luật pháp quốc tế.

+ Giải quyết tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình.

- Các hoạt động của Liên hợp quốc từ khi thành lập đến nay đều dựa trên các mục tiêu và nguyên tắc này.

2. Vai trò của Liên hợp quốc

a. Duy trì hòa bình, an ninh quốc tế:

- Ngăn ngừa chiến tranh thế giới mới từ năm 1945.

- Gìn giữ hòa bình tại nhiều khu vực, giúp chấm dứt xung đột và hỗ trợ tái thiết.

- Xây dựng các công ước quốc tế về giải trừ quân bị, nổi bật là Hiệp ước cấm phổ biến vũ khí hạt nhân (1968) và Công ước cấm vũ khí hóa học (1993).

- Thúc đẩy quá trình giành độc lập của các nước thuộc địa, gia tăng số lượng thành viên Liên hợp quốc.

b. Thúc đẩy phát triển kinh tế, tài chính, thương mại quốc tế và nâng cao đời sống người dân

- Đề ra các chiến lược phát triển kinh tế quốc tế và tạo môi trường thương mại, tài chính bình đẳng.

- Hỗ trợ xóa đói, giảm nghèo thông qua các tổ chức và quỹ trực thuộc, đặc biệt ở các nước đang phát triển.

- Góp phần vào chống biến đổi khí hậu và dịch bệnh.

- Thông qua Chương trình nghị sự 2030 với 17 mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu.

c. Đảm bảo quyền con người, phát triển văn hóa, xã hội:

- Thúc đẩy các quyền con người cơ bản qua việc thông qua Tuyên ngôn Nhân quyền (1948).

- Hỗ trợ phát triển văn hóa, giáo dục và xã hội, với sự giúp đỡ của các quỹ quốc tế như Quỹ Giáo dục không thể chờ đợi, giúp trẻ em trong các khu vực khó khăn tiếp cận giáo dục.