BÀI 4: KĨ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY NHÃN

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Phân tích được đặc điểm thực vật học, yêu cầu ngoại cảnh của cây nhãn.

- Nêu được quy trình trồng, chăm sóc, kĩ thuật tỉa cành, tạo tán, điều khiển ra hoa, đậu quả cho cây nhãn.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. Đặc điểm thực vật học và yêu cầu ngoại cảnh

1. Đặc điểm thực vật học

- Bộ rễ: Rễ ăn sâu và rộng hơn so với tán vài lần. Rễ tơ tập trung ở hình chiếu tán cây và sâu 0 – 50 cm.

- Thân, cành: Thân gỗ nhiều cành. Thân trưởng thành cao 10 – 15 m, tán rộng 8 – 10 m. Mỗi năm ra 3 – 5 đợt chủ yếu mùa xuân – hè - thu.

- Lá: Lá kép lông chim mọc so le. Lá non màu tím hoặc đỏ nâu.

- Hoa: Hoa cái, hoa đực (nhiều nhất) và hoa lưỡng tính. Tự thụ phấn hoặc thụ phấn chéo.

- Quả: Quả mọc thành chùm, chủ yếu từ hoa cái.

2. Yêu cầu ngoại cảnh

- Nhiệt độ: 

+ Ở miền Bắc, từ 21 °C đến 27 °C. Thời gian phân hoá mầm hoa cần nhiệt độ khoảng 10°C trong 2 tháng, từ tháng 12 đến hết tháng 1 năm sau.

+ Ở miền Nam, cần 17°C đến 22°C.

- Lượng mưa: 

+ Cây ưa ẩm nhưng không chịu được úng ngập, lượng mưa tối ưu vào khoảng 1 200 – 1 600 mm.

+ Độ ẩm 70 – 90%.

+ Thời kì ra hoa và sinh trưởng quả cần ẩm nhiều.

+ Thời kì nở hoa, đậu quả nếu mưa nhiều khiến khả năng đậu quả thấp.

- Ánh sáng: Ưa sáng mạnh, đặc biệt là giống ở miền Nam.

- Đất trồng: Đa dạng. Kể cả đất nhiễm mặn. Đất thoát nước tốt, pH 5,5 – 6,4 (chua nhẹ).

- Gió: + Gió vừa phải giúp lưu thông không khí, thụ phấn cho cây, hạn chế sâu bệnh, điều hoà độ ẩm.

+ Gió nhiều làm rụng hoa quả và gãy cành.

II. Quy trình kĩ thuật trồng và chăm sóc

1. Kĩ thuật trồng

- Thời vụ: mùa mưa.

- Khoảng cách trồng: để lá cây phát triển không che lấp nhau.

- Hố trồng: chuẩn bị cho đất tơi xốp và bổ sung phân bón lót

- Trồng: trồng đủ sâu để cây đứng vững, rễ phát triển, dễ chăm tưới.

2. Kĩ thuật chăm sóc

– Làm cỏ, vun xới: Loại bỏ nơi ẩn nấp của sâu bệnh. Vun xới đất tơi xốp cho cây lấy nước. 

- Bón phân thúc:

+ Lượng bón: Bảng 4.2 SGK. Tuỳ thuộc loại cây, tuổi cây.

+ Thời điểm bón: Bảng 4.3 SGK.

- Cách bón:

+ Lần 1: Tạo rãnh, rắc phân, lấp đất. Hoà phân vào nước rồi tưới. Rắc trên gốc rồi tưới nước. 

+ Các lần sau: Hoà tan phân vào nước hoặc rắc theo hình chiếu tán cây rồi tưới nước.

– Tưới nước: Tuỳ thuộc tuổi cây. 

- Nguyên tắc chung để phòng sâu, bệnh ở cây nhãn:

+ Sử dụng cây giống sạch.

+ Cắt tỉa cành yếu, bệnh. 

+ Kiểm tra vườn thường xuyên. 

+ Bón phân hợp lí, đảm bảo dinh dưỡng cho cây khoẻ.

+ Thu gom, tiêu huỷ cành bệnh. 

+ Sử dụng biện pháp trừ sâu kịp thời, hợp lí.

III. Kĩ thuật cắt tỉa, tạo tán

1. Thời kì kiến thiết cơ bản

- Vai trò việc cắt tỉa, tạo tán:

+ Duy trì đúng kích thước để cây không bị rậm rạp nhằm hạn chế các loại sâu, bệnh hại.

+ Tạo ra các chồi mới sinh trưởng mạnh.

+ Để ánh sáng truyền vào tán cây nhiều hơn.

- Ở thời kì kiến thiết cơ bản: khi cây cao 0,8 m đến 1 m thì bấm ngọn để tạo cành cấp 1. Cành cấp 1 được 0,5 – 0,7 m thì cắt tỉa để tạo cành cấp 2 và cứ vậy đến khi có khung tán phân bố đều.

2. Thời kì kinh doanh

- Thời kì kinh doanh: Cắt tỉa các chồi, cành cong queo, cành bị bẻ gãy, cành yếu vươn ra xa tán, cành bị sâu bệnh, các cành nhỏ mọc thẳng bên trong tán, không nhận được ánh sáng.

+ Giai đoạn sau thu hoạch: cắt tỉa toàn bộ cành tăm, cành sâu bệnh hoặc bị che sáng hoặc cành vượt tán.

+ Tỉa cành hoa, quả bị sâu, bệnh.

IV. Kĩ thuật điều khiển ra hoa, đậu quả

1. Thúc đẩy khả năng ra hoa

- Thúc ra hoa: Biện pháp cơ giới (khoanh vỏ/chặn rễ), sử dụng hoá chất (KClO3 giai đoạn lộc thành thục).

2. Tăng khả năng tạo quả

- Tăng khả năng đậu quả: dùng các chế phẩm GA3, Brassinolide,... bổ sung phân đa lượng, vi lượng.