MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy chia sẻ ý nghĩa câu ca dao sau đây:

Muốn no thì phải chăm làm

Một hạt thóc vàng, chín hạt mồ hôi

Trả lời:

Câu ca dao khuyên con người nên chăm chỉ lao động; chỉ khi lao động, chúng ta mới tạo ra được sản phẩm vật chất để nuôi sống bản thân và gia đình.

1. TẦM QUAN TRỌNG CỦA LAO ĐỘNG ĐỐI VỚI ĐỜI SỐNG CỦA CON NGƯỜI

Câu hỏi: Em hãy quan sát hình ảnh, đọc trường hợp và trả lời câu hỏi

a) Em hãy cho biết hoạt động của con người trong từng hình ảnh, trường hợp trên đã tạo ra những sản phẩm nào? Các sản phẩm đó có ý nghĩa như thế nào đối với đời sống của con người

b) Theo em, lao động có ý nghĩa gì đối với cá nhân và xã hội?

Trả lời:

a) 

b) Ý nghĩa của lao động: Lao động tạo ra sản phẩm, thu nhập cho con người; quyết định sự tồn tại và phát triển của xã hội.

2. PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN, NGHĨA VỤ LAO ĐỘNG CỦA CÔNG DÂN VÀ LAO ĐỘNG CHƯA THÀNH NIÊN

Câu hỏi: Căn cứ vào thông tin trên, em hãy nhận xét ở trường hợp 1 và 2, K và M đã thực hiện quyền, nghĩa vụ lao động của mình như thế nào.

Trả lời:

• TH 1: K đã thực hiện quyền tự do lựa chọn nghề nghiệp, việc làm và nơi làm việc (khoản 1 Điều 35 Hiến pháp năm 2013).

• TH2: M lười biếng, ý lại, trốn tránh không thực hiện nghĩa vụ công dân.

Câu hỏi: Căn cứ vào thông tin, em hãy nhận xét việc thực hiện quy định của pháp luật về lao động chưa thành niên của các chủ thể trong từng trường hợp trên.

Trả lời:

- TH1. Giám đốc công ty đã thực hiện đúng quy định tại điều 146 Bộ luật Lao động năm 2019

- TH 2. Ông H đã vi phạm các quy định về: thời giờ làm việc; công việc và nơi làm việc cấm sử dụng người lao động chưa thành niên tại điều 146 và 147 Bộ luật Lao động năm 2019.

- TH 3. Công ty P đã thực hiện đúng các quy định về nguyên tắc sử dụng lao động chưa thành niên tại điều 144 Bộ luật Lao động năm 2019.

3. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA CÁC BÊN THAM GIA HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG VÀ NỘI DUNG CỦA HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin, trường hợp, tình huống và trả lời câu hỏi

a) Em hãy xác định quyền và nghĩa vụ lao động của các chủ thể trong trường hợp trên.

b) Nếu là bạn của anh A trong tình huống trên, em hãy giải đáp băn khoăn của anh A?

c) Theo em, khi tham gia hợp đồng lao động, các bên có quyền và nghĩa vụ nào?

Trả lời:

a) Chị G và anh C có:

• Quyền: lựa chọn nơi là việc, thỏa thuận nội dung hợp đồng và không bị phân biệt, đối xử.

• Nghĩa vụ là: cung cấp thông tin, thực hiện đúng hợp đồng lao động; chấp hành kì luật, tuân theo sự quản lí, điều hành, giám sát của quản lí.

Bà N có quyền và nghĩa vụ: Quyền tuyển dụng, quản lí và điều hành. Nghĩa vụ thực hiện hợp đồng.

b) Em nói cho anh A hiểu: Tại quy định tại khoản 2 điều 161 Bộ Luật Lao động năm 2019, người lao động có nghĩa vụ: phải cung cấp thông tin trung thực cho người sử dụng lao động.

c) Quyền và nghĩa vụ cơ bản của người lao động khi tham gia hợp đồng lao động:

• Người lao động có quyền: 

• thoả thuận các nội dung của hợp đồng lao động; 

• không bị phân biệt đối xử, cưỡng bức lao động; 

• hưởng lương phù hợp với trình độ; 

• được bảo hộ lao động, làm việc trong điều kiện bảo đảm về an toàn, vệ sinh lao động; 

• nghỉ theo chế độ, nghỉ hằng năm có hưởng lương; 

• từ chối làm việc nếu có nguy cơ rõ ràng đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khoẻ trong quá trình thực hiện công việc.

• Người lao động có nghĩa vụ: 

• cung cấp các thông tin; 

• thực hiện hợp đồng lao động; 

• chấp hành kỉ luật lao động, nội quy lao động; 

• tuân theo sự quản lí, điều hành và giám sát của người sử dụng lao động.

Quyền và nghĩa vụ cơ bản của người sử dụng lao động khi tham gia hợp đồng lao động:

• Người sử dụng lao động có quyền: 

• tuyển dụng, bố trí, quản lí, điều hành, giám sát lao động; 

• khen thưởng và xử lí vi phạm kỉ luật lao động.

• Người sử dụng lao động có nghĩa vụ: 

• thực hiện hợp đồng lao động, tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người lao động; 

• đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ, kĩ năng nghề nhằm duy trì, chuyển đổi nghề nghiệp, việc làm cho người lao động.

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin, trường hợp và trả lời câu hỏi

     Trường hợp. Theo thông báo tuyển dụng, Công ty A do anh T làm giám đốc, đang cần tuyển lao động lắp ráp linh kiện điện tử, làm việc 8 giờ/1 ngày với mức lương ban đầu là 5 triệu đồng/1 tháng và được hưởng các chế độ khác theo quy định của pháp luật. Qua trao đổi, thoả thuận với anh T, anh K (20 tuổi) đã đồng ý kí kết hợp đồng lao động với Công ty A theo những nội dung của thông báo tuyển dụng. Dựa vào thông tin trên, em hãy giúp anh K lập được hợp đồng lao động với Công ty A. 

Trả lời:

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

………, ngày…… tháng …… năm ……

HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG

Số:………………

Căn cứ Bộ luật Lao động 2019

Căn cứ nhu cầu và năng lực của hai bên

Hôm nay, tại công ty A

Chúng tôi gồm:

BÊN A (NGƯỜI SỬ DỤNG LAO ĐỘNG): CÔNG TY A

Đại diện: anh T. Chức vụ: Giám đốc

Quốc tịch: Việt Nam

Địa chỉ: ……………………………………………………………………………..

BÊN B (NGƯỜI LAO ĐỘNG): anh 

Ngày tháng năm sinh: ……………..………… Giới tính: ……………..…….....

Quê quán: …………………………..……………………………………………...

Địa chỉ thường trú:………………….……………………………………………..

Số CMND:…………… Ngày cấp: …………………… Nơi cấp:………...……

Trình độ: ……………………………….. Chuyên ngành: ………………………

Sau khi thỏa thuận, hai bên thống nhất ký Hợp đồng lao động (HĐLĐ) với các điều khoản sau đây:

Điều 1: Điều khoản chung

1. Loại HĐLĐ: …………………………………………...……………………...

2. Thời hạn HĐLĐ:  ………………………………..…………………………..

3. Thời điểm bắt đầu: …………………………………………………………….

4. Thời điểm kết thúc (nếu có): ………………………….………………………

5. Địa điểm làm việc: …………………………………..………………………

6. Bộ phận công tác: Phòng……………………………………………………

7. Chức danh chuyên môn (vị trí công tác): …………………………………

8. Nhiệm vụ công việc như sau:

- Chịu sự điều hành trực tiếp của ông/bà: .................................................

- Thực hiện công việc theo đúng chức danh chuyên môn của mình dưới sự quản lý, điều hành của người có thẩm quyền.

- Phối hợp cùng với các bộ phận, phòng ban khác trong Công ty để phát huy tối đa hiệu quả công việc.

- Hoàn thành những công việc khác tùy thuộc theo yêu cầu của Công ty và theo quyết định của Ban Giám đốc.

Điều 2: Chế độ làm việc

1. Thời gian làm việc: 8 giờ/1 ngày

2. Do tính chất công việc, nhu cầu kinh doanh hay nhu cầu của tổ chức/bộ phận, Công ty có thể cho áp dụng thời gian làm việc linh hoạt. Những người được áp dụng thời gian làm việc linh hoạt có thể không tuân thủ lịch làm việc cố định bình thường mà làm theo ca, nhưng vẫn phải đảm bảo đủ số giờ làm việc theo quy định.

3. Thiết bị và công cụ làm việc sẽ được Công ty cấp phát tùy theo nhu cầu của công việc.

4. Điều kiện an toàn và vệ sinh lao động tại nơi làm việc theo quy định của pháp luật hiện hành.

Điều 3: Quyền và nghĩa vụ của người lao động

1. Quyền của người lao động

a) Tiền lương và phụ cấp:

- Mức lương/Thù lao chính: 5 triệu VNĐ/tháng.

- Phụ cấp trách nhiệm (nếu có): ......... VNĐ/tháng

- Phụ cấp hiệu suất công việc (nếu có): Theo đánh giá của quản lý.

- Lương hiệu quả (nếu có): Theo quy định của phòng ban, công ty.

- Công tác phí: Tùy từng vị trí, người lao động được hưởng theo quy định của công ty.

- Hình thức trả lương: …………………………………………………………

b) Các quyền lợi khác:

- Khen thưởng: Người lao động được khuyến khích bằng vật chất và tinh thần khi có thành tích trong công tác hoặc theo quy định của công ty.

- Chế độ nâng lương: Theo quy định của Nhà nước và Quy chế tiền lương của Công ty.

- Chế độ nghỉ: Theo quy định chung của Nhà nước.

+ Nghỉ hàng tuần ………………………………………………………………

+ Nghỉ hàng năm: Những nhân viên được ký Hợp đồng chính thức và có thâm niên công tác 12 tháng thì sẽ được nghỉ phép năm có hưởng lương (mỗi năm 12 ngày phép). Nhân viên có thâm niên làm việc dưới 12 tháng thì thời gian nghỉ hằng năm được tính theo tỷ lệ tương ứng với số thời gian làm việc.

+ Nghỉ ngày Lễ: Các ngày nghỉ lễ theo quy định của pháp luật.

- Chế độ Bảo hiểm theo quy định của Nhà nước: .....................................

- Chế độ phúc lợi:  ....................................................................................

- Các chế độ được hưởng: Người lao động được hưởng các chế độ ngừng việc, trợ cấp thôi việc hoặc bồi thường theo quy định của pháp luật hiện hành.

- Được đơn phương chấm dứt Hợp đồng theo quy định của pháp luật và nội quy Công ty.

2. Nghĩa vụ của người lao động

a) Thực hiện công việc với hiệu quả cao nhất theo sự phân công, điều hành của người có thẩm quyền.

b) Hoàn thành công việc được giao và sẵn sàng chấp nhận mọi sự điều động khi có yêu cầu.

c) Nắm rõ và chấp hành nghiêm túc kỷ luật lao động, an toàn lao động, vệ sinh lao động, phòng cháy chữa cháy, văn hóa công ty, nội quy lao động và các chủ trương, chính sách của Công ty.

d) Bồi thường vi phạm và vật chất theo quy chế, nội quy của Công ty và pháp luật Nhà nước quy định.

e) Tham dự đầy đủ, nhiệt tình các buổi huấn luyện, đào tạo, hội thảo do Bộ phận hoặc Công ty tổ chức.

f) Thực hiện đúng cam kết trong hợp đồng lao động và các thỏa thuận bằng văn bản khác với Công ty.

g) Tuyệt đối thực hiện cam kết bảo mật thông tin.

h) Đóng các loại bảo hiểm, thuế, phí đầy đủ theo quy định của pháp luật.

Điều 4: Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động

1. Quyền của người sử dụng lao động

a) Điều hành người lao động hoàn thành công việc theo Hợp đồng (bố trí, điều chuyển công việc cho người lao động theo đúng chức năng chuyên môn).

b) Có quyền tạm thời chuyển người lao động sang làm công việc khác, ngừng việc và áp dụng các biện pháp kỷ luật theo quy định của pháp luật hiện hành và theo nội quy Công ty trong thời gian Hợp đồng còn giá trị.

c) Tạm hoãn, chấm dứt Hợp đồng, kỷ luật người lao động theo đúng quy định của pháp luật và nội quy Công ty.

d) Có quyền đòi bồi thường, khiếu nại với cơ quan liên đới để bảo vệ quyền lợi của mình nếu người lao động vi phạm pháp luật hay các điều khoản của hợp đồng này.

2. Nghĩa vụ của người sử dụng lao động

- Thực hiện đầy đủ những điều kiện cần thiết đã cam kết trong Hợp đồng lao động để người lao động đạt hiệu quả công việc cao. Bảo đảm việc làm cho người lao động theo Hợp đồng đã ký.

- Thanh toán đầy đủ, đúng thời hạn các chế độ và quyền lợi cho người lao động.

Điều 5: Những thỏa thuận khác

Trong quá trình thực hiện hợp đồng nếu một bên có nhu cầu thay đổi nội dung trong Hợp đồng phải báo cho bên kia trước ít nhất 03 ngày và ký kết bản Phụ lục Hợp đồng theo quy định của pháp luật. Trong thời gian tiến hành thỏa thuận hai bên vẫn tuân theo Hợp đồng lao động đã ký kết.

Người lao động đọc kỹ, hiểu rõ và cam kết thực hiện các điều khoản và quy định ghi tại Hợp đồng lao động.

Điều 6: Điều khoản thi hành

Những vấn đề về lao động không ghi trong Hợp đồng này thì áp dụng theo quy định của thỏa ước tập thể, nội quy lao động và pháp luật lao động.

Khi hai bên ký kết Phụ lục Hợp đồng lao động thì nội dung của Phụ lục Hợp đồng lao động cũng có giá trị như các nội dung của bản hợp đồng này.

Hợp đồng này được lập thành …… bản có giá trị pháp lý như nhau, mỗi bên giữ ..….. bản./.

4. TRÁCH NHIỆM CỦA HỌC SINH TRONG THAM GIA LAO ĐỘNG

Câu hỏi: Em hãy đọc tình huống và trả lời câu hỏi

a) Em có đồng tình với ý kiến của bạn Hà trong tình huống 1 không? Vì sao?

b) Em hãy nhận xét thái độ, hành vi của các bạn trong lớp D và bạn B ở tình huống 2. Nếu là D em sẽ giải thích như thế nào để B tích cực tham gia các hoạt động lao động.

Trả lời:

a) Đồng tình ý kiến bạn Hà. Vì lao động là quyền, trách nhiệm và nghĩa vụ của mọi công dân, trong đó có học sinh. Miễn sao phù hợp với năng lực và sức khỏe.

b) Nhận xét: Các bạn trong lớp có thái độ tích cực, tự giác lao động, còn bạn B lại tỏ thái độ ý lại, lười biếng. 

Em khuyên bạn: Tham gia lao động  là cách ta thực hiện quyền và nghĩa vụ lao động của mình. Đồng thời là cơ hội giúp các thành viên trong lớp thêm gắn kết. Bạn nên tích cực tham gia cùng mọi người. 

LUYỆN TẬP

Câu 1: Khẳng định nào sau đây không đúng về tầm quan trọng của lao động đối với đời sống của con người? Vì sao?

A. Lao động tạo ra thu nhập góp phần nâng cao đời sống của con người.

B. Lao động không phải là yếu tố quyết định sự phát triển của xã hội.

C. Lao động tạo ra các sản phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu của con người.

D. Lao động chỉ mang lại giá trị cho mỗi bản thân mỗi con người.

Trả lời:

• Các ý kiến không đúng là: B và D

• Vì: Lao động tạo ra sản phẩm, thu nhập cho con người; quyết định sự tồn tại và phát triển của xã hội.

Câu 2: Theo em, hành vi nào sau đây là thực hiện đúng các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ lao động của công dân? Vì sao?

A. Bố mẹ bắt T phải làm việc ở nhà máy gần nhà.

B. Công ty cho anh P được nghỉ phép hằng năm.

C. Chị H luôn tích cực lao động để tăng thu nhập cho bản thân.

D. Bạn M luôn chủ động tham gia các công việc lao động cùng gia đình.

E. Anh G bị phân công làm làm các công việc nặng với lí do là lao động mới.

Trả lời:

• Các hành vi thực hiện đúng quy định của pháp luật là: C và D

• Vì: chị H và bạn M đã chủ động và tích cực thực hiện quyền và nghĩa vụ lao động của công dân (được quy định tại điều 35 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013).

Câu 3: Bố mẹ V kinh doanh dịch vụ ăn uống. Ngoài thời gian học tập, tham gia các hoạt động của trường, V thường phụ giúp bố mẹ bán hàng và giao đồ ăn cho khách. Là con trong gia đình, V nhận thức được bổn phận giúp đỡ bố mẹ các công việc trong nhà. Nhờ chăm chỉ làm việc, V đã góp phần làm cho kinh tế gia đình ổn định hơn.

Em hãy nhận xét thái độ, hành vi của V trong trường hợp trên.

Trả lời:

Bạn V trong trường hợp trên đã thực hiện và tuân thủ tốt quyền và nghĩa vụ lao động của học sinh => V biết cách yêu thương, quan tâm, phụ giúp bố mẹ. Chúng ta nên khuyến khích, cổ vũ và học tập theo việc làm của bạn V.

Câu 4: Từ khi thuê được G (15 tuổi) vào làm trong xưởng cơ khí của mình, ông D luôn bắt G đứng ở khu vực máy kéo nguy hiểm, không trang bị đồ bảo hộ lao động và thậm chí bắt G làm thêm giờ mà không trả lương.

a) Theo em, ông D đã vi phạm quy định nào của pháp luật về quyền và nghĩa vụ lao động của công dân?

b) Nếu là G, em sẽ làm gì để bảo vệ quyền lợi của mình?

Trả lời:

a) Ông D đã vi phạm quy định tại điều 146 và 147 Bộ luật Lao động năm 2019.

b) Nếu là G em sẽ giải thích cho ông D hiểu hành vi ông đang vi phạm quy định, từ đó yêu cầu cấm dứt hành vi này. Nếu không nghe lời khuyên, em từ chối làm việc và nhờ sự giúp đỡ của cơ quan chức năng có thẩm quyền.

Câu 5: Trong quá trình trao đổi về hợp đồng lao động, anh Q yêu cầu Công ty C phải cung cấp rõ các thông tin về địa điểm làm việc. Tuy nhiên, công ty lại từ chối với lí do công ty có nhiều chi nhánh nên không cần cung cấp cụ thể.

a) Em có đồng ý với việc làm của Công ty C không?

b) Nếu là anh Q, em có tiếp tục tham gia hợp đồng lao động với Công ty C không? Vì sao?

Trả lời:

a) Em không đồng ý.

b) Nếu là anh Q, em sẽ chấm dứt hợp đồng vì Công ty C đã vi phạm nghĩa vụ cung cấp thông tin cho người lao động. 

Câu 6: Em hãy tự mình lập một bản hợp đồng lao động về một công việc phù hợp với lứa tuổi và chia sẻ với các bạn.

Trả lời:

Gợi ý nội dung bản hợp đồng:

• Thông tin cơ bản của: người lao động và người sử dụng lao động

• Vị trí, nhiệm vụ

• Thời gian làm việc

• Tiền lương

• Điều kiện làm việc

• Quyền và nghĩa vụ của người lao động và người sử dụng lao động

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Em hãy lập kế hoạch thực hiện các hoạt động lao động của bản thân ở gia đình và nhà trường theo gợi ý sau:

Trả lời:

Câu hỏi: Em hãy tham gia hoạt động tuyên truyền của địa phương về quyền và nghĩa vụ lao động của công dân. Từ đó, ghi lại ý nghĩa của hoạt động đó đối với bản thân và mọi người xung quanh.

Hướng dẫn:

- Học sinh tham gia hoạt động tuyên truyền của địa phương

- Ghi lại cảm xúc:

+ Vui vì bản thân đã có ý thức thực hiện quyền và nghĩa vụ lao động của công dân

+ Tình cảm giữa mọi người trong khu phố được gắn kết hơn.

+ Trân trọng thành quả lao động của bản thân và người khác.

+ ….