ĐỀ THI GIỮA KÌ 2 NGỮ VĂN 11 CÁNH DIỀU ĐỀ 3

A. PHẦN ĐỌC HIỂU (4.0 điểm) 

Cho ngữ liệu sau đọc và trả lời câu hỏi:

(1) Đặt vào ngày cuối Đông đầu Xuân, ngày Tết Nguyên Đán còn có một thâm ý sâu xa hơn nữa; theo Từ Nguyên, xuân có nghĩa là “trai gái vừa lòng nhau”, xuân là cựa động, băng giá tan hết, muôn vật đến mùa xuân đều cựa động mà sống lại. Từ quan niệm ấy, người mình tiến đến tín ngưỡng thờ Thần Đất. Họ tin rằng trong không, thời gian mà Thần Đất vắng mặt trên trần thì không ai được động chạm đến đất như cày bừa cuốc xới lên hay giã gạo làm cho vang động đất. Ngày Tết, do đó, có ý nghĩa là đón đợi sự trở về của Thần Đất: người ta chờ lúc cây cối đâm lộc nảy mầm, muôn vật trở lại cuộc sống bình thường, chỉ sợ vì một cớ gì bí mật, không phồn thịnh và sản xuất như xưa nữa. Họ tin rằng nếu không kiêng kị thì Thần Đất không phù hộ loài người…Tục tiễn ông Táo, tục không quét nhà, tục xông đất thoát thai từ sự tin tưởng đó…

(2)  Cứ tin như thế, người ta thấy đời đẹp hơn, đáng yêu hơn. Vừa lúc đó, ở ruộng khoai lại nở những bông hoa tím, ở vườn cải lại có những búp vàng, mưa xanh gió tím ôn hòa, người dân vui sướng đến tận độ, sáng lên mắt biếc, hồng xuống làn môi cũng là lẽ đương nhiên, không có chi đáng lạ.

(Trích “tết, Hỡi cô mặc cái yếm xanh”. “Thương nhớ mười hai” – Vũ Bằng, Nxh Văn học)

Câu 1 (0.5 điểm): Em hãy xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản trên.

Câu 2 (0.5 điểm): Trong đoạn (1), tác giả vận dụng thao tác lập luận gì?

Câu 3 (1.0 điểm): Em hãy nêu những nội dung chính của văn bản trên.

Câu 4 (2.0 điểm): Từ văn bản trên, em hãy viết một đoạn văn trình bày suy nghĩ của mình về một phong tục đẹp ngày Tết nguyên Đán của dân tộc ta.

B. PHẦN VIẾT (6.0 điểm)

Câu 1 (6.0 điểm): Trình bày cảm nhận của anh chị về đoạn trích Thương nhớ mùa xuân của tác giả Vũ Bằng.

Hướng dẫn trả lời

• A. PHẦN ĐỌC HIỂU

Câu 1:

Phương thức biểu đạt chính của văn bản trên là: Nghị luận.

Câu 2:

Trong đoạn (1), tác giả vận dụng thao tác lập luận phân tích

Câu 3:

Những nội dung chính của văn bản trên là: Giải thích tên gọi và ý nghĩa của Tết Nguyên Đán

Câu 4:

Tết Nguyên Đán là một trong những ngày lễ quan trọng khỏi đầu một năm mới của dân tộc ta. Đó là dịp để nghỉ ngơi sau một năm làm lụng vất vả, là thời điểm gia đình sum họp, cùng nhau trang hoàng nhà cửa, chuẩn bị những món ăn truyền thống. Phong tục đón Tết là cơ hội để mỗi người trong chúng ta tìm lại gốc rễ của mình, đồng thời, bày tỏ lòng thành kính đối với tổ tiên. Mỗi năm, khi đến ngày Tết, tôi luôn háo hức và hạnh phúc khi được nghỉ lễ và cùng bố mẹ chuẩn bị đón tết. Tết Nguyên Đán là thời điểm để tôi thêm trân trọng những giá trị gia đình và truyền thống văn hóa của dân tộc. Đó là một phong tục truyền thống và ý nghĩa được bảo tồn từ bao đời nay của nước ta.

• B. PHẦN VIẾT

Câu 1:

Mùa xuân không chỉ mang đẹp của thiên nhiên mà còn từ lòng người mỗi người. Ai ai cũng toát lên vẻ đẹp dịu dàng, quyến rũ và nồng nàn khi đón chào mùa xuân mới. Trong tác phẩm "Thương nhớ mùa xuân", Vũ Bằng đã viết:“Ngồi yên không chịu được. Nhựa sống trong người căng lên như máu”. Mùa xuân khiến trái tim con người thổn thức, háo hức, sự sống trong ta muốn cựa quậy, muốn bùng cháy. Xuân đã làm cho tim người ta dường như cũng trẻ hơn ra, và đập mạnh hơn những ngày đông giá. Rét của mùa xuân không còn giống như rét "căm căm" của mùa đông xứ Bắc, mà là một cái lạnh thật dịu dàng, nhẹ nhàng biết bao.

Với ngòi bút tài hoa, cảm nhận tinh tế và ngôn ngữ giàu chất thơ, Vũ Bằng đã khiến người đọc hồi tưởng về kí ức của những mùa xuân đã qua, cái không khí và mùi hương của xuân ở quê hương, của lòng người thoang thoảng mênh mang.

Và xuân đến mang tới một tháng giêng tươi đẹp nhất, hội tụ những vẻ đẹp ngọt ngào nhất. Như trong "Vội Vàng", Xuân Diệu đã từng nói: "Tháng giêng ngon như một cặp môi gần". Còn trong văn của thi sĩ Vũ Bằng, tuy không được dịu ngọt và hối hả như Xuân Diệu, nhưng lại mang vẻ đằm thắm và da diết khiến người đọc phải say mê, đắm chìm trong đó. Khi tháng giêng về, đó cũng là lúc đất trời chuẩn bị có sự chuyển giao diệu kỳ và đầy tinh tế. Đất bắc mang một nét đẹp thật trong veo, đằm thắm, có sự hòa quyện nhịp nhàng giữa con người với cảnh sắc thiên nhiên của đất trời. Và có lẽ vì thế mà lòng người cũng đồng điệu, hòa cùng nhịp điệu nhộn nhịp của mùa xuân.

Không biết vì lý do gì, cứ "Tự nhiên như thế", người người, nhà nhà "ai cũng chuộng mùa xuân". Không có gì lạ khi người ta yêu chiều, thích thú khi đón chào tháng giêng bởi "tháng giêng là tháng đầu của mùa xuân". Vì thế mà "người ta càng trìu mến". Xuân đến, mang bao điều tươi mới, mang tới sức sống tràn đầy, cho cây lá đâm chồi nảy lộc, cho hương sắc đất trời càng thêm rực rỡ, cho lòng người càng dịu dàng nồng say. Xuân cứ ngọt ngào như vậy thì ai mà chẳng mê! "Ai bảo được non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió; ai cấm được trai thương gái, ai cấm được mẹ yêu con; ai cấm được cô gái còn son nhớ chồng" thì khi ấy "mới hết được người mê luyến mùa xuân". Vũ Bằng cũng giống như mọi người, chàng thi sĩ ấy cũng bày tỏ tình cảm yêu quý của mình dành cho mùa xuân xinh đẹp: "Tôi yêu sông xanh, núi tím; tôi yêu đôi mày ai như trăng mới in ngần và tôi cũng xây mộng ước mơ, nhưng yêu nhất mùa xuân không phải vì thế. Mùa xuân của tôi - mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội - là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng...” Mùa xuân của Vũ Bằng là mùa xuân của miền Bắc Việt Nam, là cái không khí của xuân Hà Nội, là những cơn mưa xuân nhỏ li ti, kéo dài tới hàng mấy ngày, là những cơn gió man mát thi thoảng lại thổi một luồng qua những người đi đường, là âm thanh đặc trưng của mùa xuân,... Tất cả những điều ấy đã tạo nên một xuân dịu dàng, nồng nàn khiến cho không chỉ tác giả mà biết bao tâm hồn con người phải đắm say vào đó. Khi đất trời giao thoa, không khí dễ chịu, cảnh vật tươi tắn, những “người yêu cảnh” khi ấy chỉ muốn “khoác một cái áo lông, ngậm một ống điếu mở cửa đi ra ngoài tự nhiên thấy một cái thú giang hồ êm ái như nhung và không cần uống rượu mạnh cũng như lòng mình say sưa một cái gì đó - có lẽ là sự sống”. Người ta có thể dạo chơi, rồi thưởng thức hết vẻ đẹp của cái xuân ấy, thế là đã hết ngày. Vậy đấy, "cái mùa xuân thần thánh của tôi làm cho người ta muốn phát điên lên như thế ấy. Ngồi yên không chịu được. Nhựa sống ở trong người căng lên như máu căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trồi ra thành những cái lá nhỏ li ti giơ tay vẫy những cặp uyên ương đứng cạnh". "Cùng với mùa xuân trở lại", tâm hồi, trái tim "người ta dường như cũng trẻ hơn ra, và đập mạnh hơn trong những ngày đông tháng giá". Nhưng lúc ấy, đường sá ngoài kia chẳng còn sự lầy lội, ẩm ướt của cái giá lạnh mùa đông, thay vào đó là tiết trời dịu ngọt, êm ả, man mác, khiến ta sung sướng và hạnh phúc biết bao. Ra ngoài trời, thấy ai cũng muốn yêu thương, về đến nhà lại cũng thấy yêu thương nữa.

Tác giả đã không kìm được nữa mà phải thốt lên rằng "Đẹp quá đi, mùa xuân ơi - mùa xuân của Hà Nội thân yêu, của Bắc Việt thương mến". Mùa xuân xinh đẹp như thế, ai mà chẳng yêu, ai mà chẳng nhớ, với tác giả mùa xuân Hà Nội khiến lòng nhà thơ đầy rộn ràng, nhộn nhịp, say đắm vô cùng. Đặc biệt ông "yêu mùa xuân nhất là vào khoảng sau ngày rằm tháng giêng" bởi lúc này đây "Tết hết mà chưa hết hẳn, đào hơi phai nhưng nhuỵ vẫn còn phong, cỏ không mướt xanh như cuối đông, đầu giêng, nhưng trái lại, lại nức một mùi hương man mác". Nhưng đồng thời cũng là lúc phải chia tay với những bữa cơm "thịt mỡ dưa hành" nhà nhà lại "bắt đầu trở về bữa cơm giản dị có cà om với thịt thăn điểm những lá tía tô thái nhỏ hay bát canh trứng cua vắt chanh ăn mát như quạt vào lòng".

Thương nhớ mùa xuân của Vũ Bằng là những dòng cảm xúc thật dịu dàng, nhẹ nhàng, trong trẻo và đầy tươi mới của mùa xuân "Bắc Việt". Nó gợi nhắc cho độc giả về không khí nhộn nhịp, rộn rã, những thanh âm trong trẻo và ngọt lành của một mùa xuân xinh tươi, tràn đầy sức sống.