PHẦN MỘT: GIÁO DỤC KINH TẾ

CHỦ ĐỀ 3:  NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ THUẾ

BÀI 6: THUẾ

Mở đầu

Câu hỏi: Em hãy kể tên một số loại thuế và chia sẻ hiểu biết của em về các loại thuế đó.

Giải nhanh:

Các loại thuế chính:

• Thuế thu nhập cá nhân: Là phần thu nhập mà cá nhân phải nộp vào ngân sách nhà nước. Thuế này đảm bảo công bằng xã hội.
• Thuế giá trị gia tăng (VAT): Là thuế được tính trên giá trị hàng hóa, dịch vụ và do người tiêu dùng chi trả.
• Thuế thu nhập doanh nghiệp: Là thuế đánh vào lợi nhuận của doanh nghiệp.

Thuế và vai trò của thuế

Câu 1: Em hãy đọc những thông tin sau và trả lời câu hỏi

Thông tin 1. Hiến pháp năm 2013 quy định về nghĩa vụ nộp thuế như sau:

  Điều 47. Mọi người có nghĩa vụ nộp thuế theo luật định.

Thông tin 2. Luật Quản lí thuế số 38/2019/QH14 quy định về người nộp thuế như sau:

  Điều 2. Đối tượng áp dụng

1. Người nộp thuế bao gồm:

a) Tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân nộp thuế theo quy định của pháp luật về thuế;

b) Tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân nộp các khoản thu khác thuộc ngân sách nhà nước,

c) Tổ chức, cá nhân khấu trừ thuế.

Thông tin 3. Theo số liệu công bô của Tổng cục Thuê, tổng thu ngân sách nhà nước của 11 tháng năm 2021 do cơ quan Thuế quản lí ước đạt 1 180 nghìn tỉ đồng, bằng 105,1% so với dự toán pháp lệnh,... Trong đó, số thu từ thuế, phí nội địa ước đạt 900 567 tỉ đồng, bằng 102,1 % so với dự toán.

(Theo Trang thông tin điện từ của Tổng cục Thuế, ngày 06/12/2021) 

a) Theo quy định của pháp luật, việc nộp thuế của công dân là tự nguyện hay bắt buộc?

b) Những chủ thể nào phải nộp thuế?

c) Từ những phân tích trên, em hiểu thế nào là thuế?

Giải nhanh:

a) Theo quy định của pháp luật, việc nộp thuế của công dân là bắt buộc.

b) Những chủ thể phải nộp thuế là: 

• Tổ chức
• Hộ gia đình
• Hộ kinh doanh
• Cá nhân.

c) Từ những phân tích trên, em hiểu thuế là khoản tiền mà cá nhân, tổ chức phải nộp vào ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật.

Câu 2: Em hãy đọc những thông tin sau và trả lời câu hỏi

Chủ động xây dựng các gói hồ trợ kịp thời cho doanh nghiệp, người dân

Năm 2020, tổng giá trị gói hỗ trợ cho doanh nghiệp, người dân khoảng 129 000 tỉ đồng; trong đó, số tiên thuế, phí, lệ phí và tiên thuế đất được gia hạn khoảng 97 500 tỉ đồng; số được miễn, giảm khoảng 31 500 tỉ đồng. Sang năm 2021, Chính phủ vả cấp có thẩm quyền đã ban hành và tiếp tục thực hiện một số giải pháp như: Gia hạn thời hạn nộp thuế và tiên thuê đất cho các đối tượng gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch COVID-19. tiếp tục giảm thuê bảo vệ môi trường đổi với nhiên liệu bay đề hỗ trợ ngành hàng không; tiếp tục giảm mức thu hơn 30 loại phí, lệ phí từ ngày 01/01/2021 đến hết ngày 31/12/2021,...

Bảo đảm an sinh xã hội, tập trung nguồn lực phòng, chống dịch

Tổng thu ngân sách nhà nước năm 2020 đạt 98% so với dự toán, tỉ lệ động, viên vào thu ngân sách nhà nước đạt 24% GDP; riêng thuế, phí đạt 19,1% GDP. Chi thu ngân sách nhà nước năm 2020 và những tháng đầu năm 2021 đã đáp ứng kịp thời, đây đủ các nhiệm vụ phát triển kinh tế — xã hội, quốc phòng, an ninh, quân lí nhà nước và thanh toán các khoản nợ đến hạn. Ngân sách nhà nước đã chi trên 18 000 tỉ đồng trong năm 2020 và 29 100 tỉ đồng trong 9 tháng đầu năm 2021 cho công tác phòng, chống dịch và hỗ trợ người dân theo các nghị quyết của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. 

Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát

Tăng trưởng kinh tế năm 2020 đạt 2,91%, lạm phát được kiểm soát ở mức 3,23%, các cân đổi lớn của nền kinh tế được đảm bảo, hệ số tín nhiệm quốc gia được cải thiện, quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội được giữ vững; các chính sách an sinh xã hội được quan tâm thực hiện tốt. Trong sáu tháng đầu năm 2021, tốc độ tăng trưởng GDP đạt 5,64%, cao hơn nhiều so cùng kì năm 2020, lạm phát ở mức thấp, chỉ số giá tiêu dùng CPI bình quân tăng 1,47% so cùng kì năm trước.

(Theo Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 10/10/2021)

a) Theo em, vì sao Nhà nước phải thu thuế?

b) Thuế có vai trò như thế nào trong đời sống kinh tế - xã hội?

Giải nhanh:

a) Tại sao nhà nước phải thu thuế:

• Nguồn tài chính: Thuế là nguồn thu chính để nhà nước hoạt động.
• Điều tiết kinh tế: Thuế được sử dụng để điều chỉnh nền kinh tế.
• Cung cấp dịch vụ công: Thuế tài trợ cho các dịch vụ công như giáo dục, y tế.
• Giảm bất bình đẳng: Thuế giúp thu hẹp khoảng cách giàu nghèo.
• Khuyến khích hành vi: Thuế có thể được sử dụng để khuyến khích hoặc hạn chế một số hành vi.

b) Vai trò của thuế:

• Nguồn thu chính: Thuế là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước.
• Công cụ điều tiết kinh tế: Thuế giúp ổn định và phát triển nền kinh tế.
• Đảm bảo công bằng xã hội: Thuế giúp giảm bất bình đẳng.

Một số loại thuế phổ biến

Câu hỏi: Em hãy đọc những thông tin về các loại thuế phổ biến và trả lời câu hỏi:

a) Em hãy sắp xếp các loại thuế vào hai loại: thuế trực thu và thuế gián thu? Lấy ví dụ minh hoạ cho từng loại.

b) Em hãy cho biết tại sao Nhà nước lại thu thuế gián thu?

c) Em hãy so sánh sự khác nhau giữa thuế trực thu và thuế gián thu?

Giải nhanh:

a) Sắp xếp các loại thuế vào hai loại: thuế trực thu và thuế gián thu:

1. Thuế trực thu:

• Thuế thu nhập doanh nghiệp.
• Thuế thu nhập cá nhân.
• Thuế tài nguyên.
• Thuế sử dụng đât nông nghiệp.
• Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp.

=> Ví dụ: Các cá nhân cần đóng thuế thu nhập cá nhân khi đạt được mức thu nhập nhất định.

• Thuế thu nhập cá nhân đối với cá nhân không cư trú phải nộp = 20% x Thu nhập chịu thuế
• Thuế thu nhập cá nhân đối với cá nhân cư trú phải nộp = 10% x Tổng thu nhập trước khi trả

2. Thuế gián thu: 

• Thuế xuất khẩu, nhập khẩu.
• Thuế giá trị gia tăng.
• Thuế tiêu thụ đặc biệt.
• Thuế bảo vệ môi trường.

=> Ví dụ: Khi đi ăn uống tại nhà hàng hoặc các quán ăn. Theo nghị định 15, ăn uống có thuế suất thuế GTGT là 8%. Với đồ uống, nếu là nước ép trái cây thì thuế còn 8% nhưng nếu rượu bia vẫn giữ 10%.

b) Nhà nước thu thuế gián thu vì:

• Nguồn thu lớn: Thuế gián thu là nguồn thu quan trọng cho ngân sách nhà nước.
• Dễ quản lý: Việc thu thuế gián thu đơn giản hơn so với thuế trực thu.
• Điều tiết tiêu dùng: Thuế gián thu ảnh hưởng đến giá cả hàng hóa, dịch vụ, từ đó điều chỉnh hành vi tiêu dùng của người dân.

c) Sự khác nhau giữa thuế trực thu và thuế gián thu:

Quyền và nghĩa vụ công dân trong thực hiện pháp luật thuế

Câu hỏi: Em hãy đọc những thông tin, tình huống và trả lời câu hỏi

Thông tin. Luật Quản lí thuế năm 2019, số 38/2019/QH14 quy định về quyền và trách nhiệm của người nộp thuế như sau:

  Điều 16. Quyền của người nộp thuế

1. Được hỗ trợ, hướng dẫn thực hiện việc nộp thuế, cung cấp thông tin, tài liệu để thực hiện nghĩa vụ, quyền lợi về thuế.

2. Được nhận văn bản liên quan đến nghĩa vụ thuế của các cơ quan chức năng khi tiền hành thanh tra, kiểm tra, kiểm toán.

3. Yêu cầu cơ quan quản lí thuế giải thích về việc tính thuế, ấn định thuế; yêu cầu giám định số lượng, chất lượng, chủng loại hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu.

4. Được giữ bí mật thông tin, trừ các thông tin phải cung cấp cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc thông tin công khai về thuế theo quy định của pháp luật.

5. Hưởng các ưu đãi về thuế, hoàn thuế theo quy định của pháp luật về thuế; được biết thời hạn giải quyết hoàn thuế, số tiền thuế không được hoàn và căn cứ pháp lí đối với số tiên thuế không được hoàn.

  Điều 17. Trách nhiệm của người nộp thuế

1. Thực hiện đăng kí thuế, sử dụng mã số thuế theo quy định của pháp luật.

2. Khai thuế chính xác, trung thực, đầy đủ và nộp hồ sơ thuế đúng thời hạn, chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, trung thực, đầy đủ của hồ sơ thuế.

3. Nộp tiên thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt đầy đủ, đúng thời hạn, đúng địa điểm.

4. Chấp hành chế độ kế toán, thống kê và quản lí, sử dụng hoá đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật.

5. Ghi chép chính xác, trung thực, đầy đủ những hoạt động phát sinh nghĩa vụ thuế, khấu trừ thuế và giao dịch phải kê khai thông tin về thuế.

Tình huống 1. Doanh nghiệp M thuộc diện được ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi quyết toán thuế, cơ quan quản lí thuế đã thông báo số tiền thuế doanh nghiệp M phải nộp lớn hơn nhiều so với dự toán.

Tình huống 2. Khi làm việc với doanh nghiệp X về thuế, cơ quan quẩn lí thuế phát hiện trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp X đã khai thuế không chính xác, nộp tiền thuế không đúng thời hạn, không chấp hành đầy đủ chế độ kế toán, quản lí, sử dụng hoá đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật.

a) Em hãy tìm hiểu các quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong việc thực hiện pháp luật thuế trong Luật Quản Ií thuế số 38/2019/QH14.

b) Theo em, doanh nghiệp M có thể làm gì để đảm bảo quyền lợi của mình?

c) Em hãy nhận xét về việc thực hiện trách nhiệm nộp thuế của doanh nghiệp X.

Giải nhanh:

a) Quyền và nghĩa vụ nộp thuế của công dân được quy định rõ trong Luật Quản lý thuế 2019.

b) Doanh nghiệp M nên khiếu nại với cơ quan thuế nếu cho rằng số thuế phải nộp không chính xác.

c) Doanh nghiệp X đã vi phạm pháp luật thuế bằng cách khai báo thuế không đúng, nộp thuế chậm và không tuân thủ quy định về kế toán.

Luyện tập

Câu 1: Em hãy cho biết những nhận định sau là đúng hay sai. Vì sao?

A. Thuế là khoản thu không mang tính bắt buộc đối với các tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân.

B. Thuế là khoản tiền mà Nhà nước vay của tổ chức, hộ gia đỉnh, hộ kinh doanh, cá nhân.

C. Thuế là một khoản thu mang tính bắt buộc đối với tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân.

Giải nhanh:

Phân tích nhận định:

A. Sai. Thuế là nghĩa vụ nộp của công dân, không phải tự nguyện.

B. Sai. Thuế là khoản đóng góp, không phải khoản vay.

C. Đúng.

Câu 2: Em hãy đọc đoạn hội thoại và trả lời câu hỏi

Lan, Mạnh và Hoàng tranh luận về việc tại sao Nhà nước phải thu thuế.

- Lan: Nhà nước phải thu thuế vì thuế là khoản thu chủ yếu của ngân sách để chi tiêu cho các công việc chung của đất nước như xây dựng trường học, bệnh viện, đường sá, trả lương công chức, đảm bảo an ninh, quốc phòng....

- Mạnh: Nhà nước sử dụng công cụ thuế để quản lí, điều hành kinh tế đất nước. Khi kinh tế tăng trưởng chậm, Nhà nước tiến hành miễn giảm hoặc gia hạn thuế cho các doanh nghiệp, cá nhân nhằm phục hỏi và phát triển kinh tế. Ngoài ra, Nhà nước còn đánh thuế vào những người có thu nhập cao, trợ cấp cho những người có thu nhập thấp để thực hiện công bằng xã hội.

- Hoàng: Nhà nước thu thuế để chi tiêu cho các nhu cầu của Nhà nước, đồng thời trả lương và trợ cấp cho tất cả mọi người.

a) Em đồng tình, không đồng tình với ý kiến nào trong đoạn hội thoại trên?

b) Theo em, vì sao Nhà nước phải thu thuế?

Giải nhanh:

a)  Em đồng ý với ý kiến của tất cả các bạn trong tình huống trên.

b) Nhà nước thu thuế vì:

• Nguồn tài chính: Thuế là nguồn thu chính để duy trì hoạt động của nhà nước.
• Điều tiết kinh tế: Thuế được sử dụng để điều chỉnh nền kinh tế và các hoạt động kinh tế.
• Cung cấp dịch vụ công: Thuế tài trợ cho các dịch vụ công như giáo dục, y tế, giao thông...
• Đảm bảo công bằng xã hội: Thuế giúp thu hẹp khoảng cách giàu nghèo.
• Khuyến khích hành vi tốt: Thuế được sử dụng để khuyến khích hành vi tích cực và hạn chế hành vi tiêu cực.

Câu 3: Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi trong các trường hợp sau:

a) Gia đình Nam có một trang trại rộng 2 héc-ta, trong đó có 500m2 đất ở, diện tích còn lại là đất trồng trọt, ao thả cá. Gia đình Nam phải đóng những loại thuế nào cho điện tích đất 2 héc-ta đó?

b) Doanh nghiệp A kí hợp đồng nhập khẩu 1 000 chiếc máy điều hoà không khí loại có công suất 18 000 BTU/máy, 20 xe ô tô loại 4 chỗ ngồi, 30 chiếc xe khách loại 45 chỗ ngôi và 70 ô tô tải. Doanh nghiệp A phải nộp các loại thuế với từng loại hàng hoá như thế nào?

c) Công ty than B khai thác than đá để bán trong nước và một phần xuất khẩu ra nước ngoài. Công ty B phải đóng những loại thuế nào?

d) Sau khi tốt nghiệp đại học, nhờ cố gắng phấn đấu trong công việc nên sau 5 năm, Hoà đã có một công việc tốt với thu nhập là 30 triệu đồng/tháng. Hoà có phải đóng thuế thu nhập cá nhân không? Vì sao?

Giải nhanh:

a) Gia đình Nam phải đóng những loại thuế là: 

 - Thuế sử dụng đất nông nghiệp: đất trồng trọt, ao thả cá.

 - Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp: đất ở.

b) Doanh nghiệp A phải nộp các loại thuế là:

 - Thuế nhập khẩu cho tất cả các hàng hóa: 1 000 chiếc máy điều hoà không khí loại có công suất 18 000 BTU/máy, 20 xe ô tô loại 4 chỗ ngồi, 30 chiếc xe khách loại 45 chỗ ngôi và 70 ô tô tải.

 - Thuế tiêu thụ đặc biệt cho hàng hóa: 20 xe ô tô loại 4 chỗ ngồi, máy điều hoà không khí loại có công suất 18 000 BTU/máy.

c) Công ty B phải đóng các loại thuế là:

 - Thuế bảo vệ môi trường: khai thác khoáng sản có thể ảnh hưởng đến môi trường

 - Thuế tài nguyên: khai thác tài nguyên than.

 - Thuế xuất khẩu: xuất khẩu than.

 - Thuế thu nhập doanh nghiệp: bán than trong nước và xuất khẩu.

d) Hòa phải đóng thuế thu nhập cá nhân. Bởi vì: Hòa đã đủ điều kiện về mức thu nhập để đóng thuế thu nhập cá nhân.

* Thông tin:

Điều 7 Thông tư 111/2013/TT-BTC, căn cứ tính thuế với thu nhập từ tiền lương, tiền công là thu nhập tính thuế và thuế suất. Cụ thể thu nhập tính thuế được xác định bằng thu nhập chịu thuế trừ các khoản giảm trừ:

- Các khoản đóng bảo hiểm, quỹ hưu trí tự nguyện.

- Các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo, khuyến học.

- Các khoản giảm trừ gia cảnh (theo Điều 1 Nghị quyết 954/2020/UBTVQH14, giảm trừ với bản thân là 11 triệu đồng/tháng, với mỗi người phụ thuộc là 4,4, triệu đồng/tháng).

Từ quy định trên, người lao động làm việc có tổng thu nhập từ tiền lương, tiền công trên 11 triệu đồng/tháng (nếu không có người phụ thuộc) phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Nếu có 01 người phụ thuộc thì thu nhập phải trên 15,4 triệu đồng.

Câu 4: Em hãy cho biết hành vi của các chủ thể nào dưới đây vi phạm pháp luật về thuế.

A. Công ty X thực hiện đăng kí thuế, sử dụng mã số thuế theo quy định của pháp luật.

B. Doanh nghiệp A khai thuế không chính xác, thiếu trung thực, không đầy đủ và nộp hồ sơ thuế không đúng thời hạn.

C. Bà B đã không nộp tiên thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt đầy đủ, đúng thời hạn, đúng địa điểm.

D. Hợp tác xã C luôn chấp hành chế độ kế toán, thống kê và quản lí, sử dụng hoá đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật.

E. Anh P thường xuyên ghi chép chính xác, trung thực, đầy đủ những hoạt động phát sinh nghĩa vụ thu, khấu trừ thuế và giao dịch phải kê khai thông tin về thuế.

G. Công ty Y đã lập và giao hoá đơn, chứng từ cho người mua không theo đúng số lượng, chủng loại, giá trị thực thanh toán khi bản hàng hoá, cung cấp dịch vụ.

H. Doanh nghiệp Q đã cung cấp không chính xác, đầy đủ, kịp thời thông tin, tài liệu liên quan đến việc xác định nghĩa vụ thuế theo yêu cầu của cơ quan quản lí thuế.

Giải nhanh:

Hành vi của các chủ thể vi phạm pháp luật về thuế là: 

• B. Doanh nghiệp A 
• C. Bà B
• G. Công ty Y
• H. Doanh nghiệp Q

Vận dụng

Câu 1: Em hãy thiết kế tranh cổ động tuyên truyền về việc thực hiện nghĩa vụ thuế.

Giải nhanh:

 Em tự thực hiện.

* Gợi ý tham khảo:

Câu 2: Em hãy cùng các bạn xây dựng kịch bản và tổ chức một buổi toạ đàm tư vấn về việc thực hiện các quy định của pháp luật về thuế.

Giải nhanh:

Cùng bạn thực hiện.

* Gợi ý tham khảo: 

Tọa đàm “Ngày Pháp luật” tư vấn về việc thực hiện các quy định của pháp luật về thuế.

A. Mở đầu:

 - Giới thiệu khách mời.

 - Lí do thực hiện: để mọi người hiểu rõ hơn về các quy định của pháp luật về thuế..

B. Nội dung chính:

 - Các loại thuế hiện nay mà pháp luật quy định.

 - Các quy định về đóng thuế cho từng đối tượng khác nhau.

 - Cách kê khai thuế theo đúng quy định.

 - Các quy định xử phạt các hành vi vi phạm.

C. Kết thúc:

 - Đặt và trả lời các câu hỏi giải đáp thắc mắc.

 - Kết luận buổi tọa đàm.