Slide bài giảng tiếng Việt 5 chân trời bài 3: Luyện tập về từ đa nghĩa

Tóm lược nội dung

BÀI 3: LUYỆN TẬP VỀ TỪ ĐA NGHĨA

KHỞI ĐỘNG

Em hãy nhắc lại khái niệm về từ đa nghĩa

NỘI DUNG BÀI HỌC GỒM

• Luyện tập phân biệt nghĩa gốc và nghĩa chuyển của từ
• Luyện tập sử dụng từ điển để phân biệt các nghĩa câu của từ đa nghĩa
• Đặt câu có sử dụng từ mang nghĩa chuyển
• Luyện tập
• Vận dụng

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Luyện tập phân biệt nghĩa gốc và nghĩa chuyển của từ

BT1: Đọc câu thơ, câu văn sau và thực hiện yêu cầu:  

а.

Thân dừa bạc phếch tháng năm

Quả dừa – đàn lợn con nằm trên cao. 

                                          Trần Đăng Khoa 

b. Mặt trời còn khuất sau quả đồi, ánh một vùng hồng lên nền trời xanh biếc.

                        Thạch Lam

- Từ “quả” trong câu nào được dùng với nghĩa gốc, từ “quả” trong câu nào được dùng với nghĩa chuyển.

- Tìm thêm 1 – 2 nghĩa chuyển của từ “quả”.

- Đặt câu có từ “quả” với mỗi nghĩa chuyển tìm được. 

Nội dung ghi nhớ:

Từ “quả” trong câu a được dùng với nghĩa gốc, trong câu b được dùng với nghĩa chuyển. 

Từ “quả”: (1) Từ dùng để chỉ từng đơn vị những vật có hình giống như quả cây (quả bóng). (2) Món lợi thu được trong làm ăn, buôn bán (trúng quả lớn). 

Đặt câu: (1) Quả na kia sắp chín rồi! (2) Sau bao lần kinh doanh thất bại, bác Hoa đã thu được thành quả xứng đáng.

2. Luyện tập sử dụng từ điển để phân biệt các nghĩa câu của từ đa nghĩa

BT2: Tra từ điển để tìm nghĩa gốc và nghĩa chuyển của từ “mặt”, “chân”  

Nội dung ghi nhớ:

+ Mặt: 

• Nghĩa gốc: Phần phía trước từ trán đến cằm của đầu người hay phần phía trước của đầu con thú. 
• Nghĩa chuyển: Phần phẳng ở phía trên hoặc phía ngoài của vật. 

+ Chân: 

• Nghĩa gốc: Bộ phận dưới cùng của cơ thể người hay động vật dùng để đi, đứng. 
• Nghĩa chuyển: Bộ phận dưới cùng của một số đồ vật, tiếp giáp và bám chặt vào mặt nền.  

3. Đặt câu có sử dụng từ mang nghĩa chuyển

BT3: Viết 3 – 4 câu là một cảnh đẹp thiên nhiên, trong đó có sử dụng từ “mặt” hoặc từ “chân” được dùng với nghĩa chuyển.

Nội dung ghi nhớ:

Tham khảo:

Con sông của quê hương tôi thật êm đềm và đẹp đẽ. Quanh năm, nước sông vẫn đỏ nặng phù sa đã cung cấp dinh dưỡng cho cánh đồng quê tôi. Buổi sáng, dòng sông như một dải lụa đào thướt tha. Trưa về, nắng đổ xuống làm mặt sông lấp loáng một màu nắng chói chang. Hoàng hôn buông xuống, mặt sông lại nhuộm màu hồng rực. Đến tối, ông trăng tròn vành vạnh nhô lên khỏi rặng tre in bóng xuống mặt sông lung linh. Con sông đã gắn bó với đời sống của người dân nơi đây. Nó đã trở thành người bạn tri kỉ của quê hương, xóm làng. Tôi yêu biết bao con sông của quê hương. Vì vậy, tôi sẽ cố gắng giữ gìn và bảo vệ dòng sông quê hương.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

- Hoàn thành bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Từ mặt trong câu nào dưới đây được dùng với nghĩa gốc?

A. Mặt mũi B. Mặt trăng C. Mặt bàn D. Mặt nạ

Câu 2: Đâu là đặc điểm của từ đa nghĩa?

A. Chỉ có một nghĩa B. Có nhiều nghĩa liên quan với nhau

C. Có nhiều cách viết khác nhau D. Chỉ sử dụng trong văn nói

Câu 3: Trong câu "Cô ấy là bông hoa của lớp", từ "hoa" có nghĩa là gì?

A. Bộ phận sinh sản của cây B. Người xinh đẹp, nổi bật

C. Hoa văn trang trí D. Vật trang sức

Câu 4: Từ "gốc" trong câu "Anh ấy là người gốc Hà Nội" có nghĩa là gì?

A. Phần dưới của cây B. Nguồn gốc xuất xứ

C. Căn nguyên của vấn đề D. Phép tính trong toán học

Câu 5: Từ sáng trong câu nào dưới đây được dùng với nghĩa gốc?

A. Trời hôm nay rất sáng

B. Anh ấy có đầu óc sáng suốt

C. Ngôi sao sáng nhất trên bầu trời

D. Dọc đường được lắp đèn điện sáng trưng.

Gợi ý đáp án:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Viết đoạn văn ngắn (khoảng 5-7 câu) miêu tả cảnh dòng sông quê em trong đó có sử dụng ít nhất 1 từ đa nghĩa.