Slide bài giảng tiếng Việt 5 cánh diều bài 11: Câu đơn và câu ghép

Tóm lược nội dung

LUYỆN TỪ VÀ CÂU: CÂU ĐƠN VÀ CÂU GHÉP

I. NHẬN XÉT

Câu hỏi: Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi: Biển luôn thay đổi màu tùy theo sắc mây trời. Trời xanh thẳm, biển cũng xanh thẳm như dâng cao lên, chắc nịch. Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề. Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu, giận dữ.

VŨ TÚ NAM

1. Đánh số thứ tự các câu trong đoạn văn trên; xác định chủ ngữ, vị ngữ trong từng câu.

2. Xếp các câu trên vào nhóm thích hợp:

a) Câu đơn (câu do một cụm chủ ngữ – vị ngữ tạo thành).

b) Câu ghép (câu do hai hoặc nhiều cụm chủ ngữ – vị ngữ tạo thành).

3. Có thể tách mỗi cụm chủ ngữ – vị ngữ trong các câu ghép ở đoạn văn trên thành một câu đơn được không? Vì sao?

Bài làm rút gọn:

1. Đoạn văn trên gồm 5 câu, chủ ngữ và vị ngữ trong từng câu như sau:

Câu 1: “Biển luôn thay đổi màu tùy theo sắc mây trời.” Chủ ngữ: “Biển”, Vị ngữ: “luôn thay đổi màu tùy theo sắc mây trời”.

Câu 2: “Trời xanh thẳm, biển cũng xanh thẳm như dâng cao lên, chắc nịch.” Chủ ngữ: “Trời”, Vị ngữ: “xanh thẳm”; Chủ ngữ: “biển”, Vị ngữ: “cũng xanh thẳm như dâng cao lên, chắc nịch”.

Câu 3: “Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương.” Chủ ngữ: “Trời”, Vị ngữ: “rải mây trắng nhạt”; Chủ ngữ: “biển”, Vị ngữ: “mơ màng dịu hơi sương”.

Câu 4: “Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề.” Chủ ngữ: “Trời”, Vị ngữ: “âm u mây mưa”; Chủ ngữ: “biển”, Vị ngữ: “xám xịt, nặng nề”.

Câu 5: “Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu, giận dữ.” Chủ ngữ: “Trời”, Vị ngữ: “ầm ầm dông gió”; Chủ ngữ: “biển”, Vị ngữ: “đục ngầu, giận dữ”.

2. Xếp các câu trên vào nhóm thích hợp:

a) Câu đơn: Câu 1.

b) Câu ghép: Câu 2, Câu 3, Câu 4, Câu 5.

3. Có thể tách mỗi cụm chủ ngữ – vị ngữ trong các câu ghép ở đoạn văn trên thành một câu đơn. Lí do là mỗi cụm chủ ngữ – vị ngữ trong câu ghép đều có thể tồn tại độc lập, mang một ý nghĩa hoàn chỉnh và không phụ thuộc vào cụm chủ ngữ – vị ngữ khác. 

III. LUYỆN TẬP

Câu 1: Tìm câu ghép trong đoạn văn dưới đây. Xác định các vế câu trong từng câu ghép. 

Vườn cây vào đông, lá vàng bay lả tả trên nền đất lạnh. Sương giá quấn quanh ngọn những cành khô. Đêm xuống, gió bấc thổi hun hút. Chú chim sâu rét. Chú đâm nản lòng. Chú nằm vo tròn trong cái tổ lá ngải treo đu đưa. Mặt Trời đã lên cao, chú mới ra khỏi tổ.

NGUYỄN KIÊN

Bài làm rút gọn:

Câu ghép là “Mặt Trời đã lên cao, chú mới ra khỏi tổ.” Câu này gồm hai vế:

• Vế thứ nhất: “Mặt Trời đã lên cao”
• Vế thứ hai: “chú mới ra khỏi tổ”

Câu 2: Một bạn học sinh chép theo trí nhớ một đoạn văn của nhà văn Phong Thu nhưng chưa thật chính xác. Em hãy giúp bạn chuyển những cặp câu đơn có quan hệ chặt chẽ với nhau thành câu ghép.

Tất cả các bà mẹ đều yêu thương con mình. Con rét thì mẹ lạnh. Con ngã thì mẹ đau. Con đói. Ruột gan mẹ cồn cào. Con ngoan. Mặt mẹ nở hoa. Con hư. Lòng mẹ rầu rĩ...

Bài làm rút gọn:

“Tất cả các bà mẹ đều yêu thương con mình, nên con rét thì mẹ lạnh.”

“Con ngã thì mẹ đau, và khi con đói, ruột gan mẹ cồn cào.”

“Khi con ngoan, mặt mẹ nở hoa, nhưng khi con hư, lòng mẹ rầu rĩ.”