Slide bài giảng Kinh tế pháp luật 10 cánh diều bài 6: Thuế

Tóm lược nội dung

BÀI 6: THUẾ

Mở đầu

Câu hỏi: Em hãy kể tên một số loại thuế và chia sẻ hiểu biết của em về các loại thuế đó.

Bài soạn rút gọn:

- Một số loại thuế:

+ Thuế thu nhập cá nhân

+ Thuế giá trị gia tăng

+ Thuế giá trị gia tăng

- Thông tin:

+ Thuế thu nhập cá nhân: khoản tiền mà người có thu nhập phải trích nộp trong một phần tiền lương, hoặc từ các nguồn thu khác vào ngân sách nhà nước sau khi đã được giảm trừ.

+ Thuế giá trị gia tăng: loại thuế được cộng vào giá bán hàng hóa, dịch vụ và do người tiêu dùng trả khi sử dụng sản phẩm đó.

+ Thuế thu nhập doanh nghiệp: đánh trực tiếp vào khoản thu nhập doanh nghiệp phải chịu thuế

Thuế và vai trò của thuế

Câu 1: Em hãy đọc những thông tin sau và trả lời câu hỏi

Thông tin 1. Hiến pháp năm 2013 quy định về nghĩa vụ nộp thuế như sau:

  Điều 47. Mọi người có nghĩa vụ nộp thuế theo luật định.

Thông tin 2. Luật Quản lí thuế số 38/2019/QH14 quy định về người nộp thuế như sau:

  Điều 2. Đối tượng áp dụng

1. Người nộp thuế bao gồm:

a) Tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân nộp thuế theo quy định của pháp luật về thuế;

b) Tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân nộp các khoản thu khác thuộc ngân sách nhà nước,

c) Tổ chức, cá nhân khấu trừ thuế.

Thông tin 3. Theo số liệu công bô của Tổng cục Thuế, tổng thu ngân sách nhà nước của 11 tháng năm 2021 do cơ quan Thuế quản lí ước đạt 1 180 nghìn tỉ đồng, bằng 105,1% so với dự toán pháp lệnh,... Trong đó, số thu từ thuế, phí nội địa ước đạt 900 567 tỉ đồng, bằng 102,1 % so với dự toán.

(Theo Trang thông tin điện từ của Tổng cục Thuế, ngày 06/12/2021) 

a) Theo quy định của pháp luật, việc nộp thuế của công dân là tự nguyện hay bắt buộc?

b) Những chủ thể nào phải nộp thuế?

c) Từ những phân tích trên, em hiểu thế nào là thuế?

Bài soạn rút gọn:

a) Theo quy định của pháp luật, việc nộp thuế của công dân là bắt buộc.

b) Những chủ thể phải nộp thuế là: 

- Tổ chức

- Hộ gia đình

- Hộ kinh doanh

- Cá nhân.

c) Thuế là một khoản nộp ngân sách nhà nước bắt buộc của tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân theo quy định của các luật thuế nhằm sử dụng cho mục đích công cộng.

Câu 2: Em hãy đọc những thông tin sau và trả lời câu hỏi

Chủ động xây dựng các gói hỗ trợ kịp thời cho doanh nghiệp, người dân

Năm 2020, tổng giá trị gói hỗ trợ cho doanh nghiệp, người dân khoảng 129 000 tỉ đồng; trong đó, số tiền thuế, phí, lệ phí và tiền thuế đất được gia hạn khoảng 97 500 tỉ đồng; số được miễn, giảm khoảng 31 500 tỉ đồng. Sang năm 2021, Chính phủ vả cấp có thẩm quyền đã ban hành và tiếp tục thực hiện một số giải pháp như: Gia hạn thời hạn nộp thuế và tiền thuê đất cho các đối tượng gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch COVID-19. tiếp tục giảm thuế bảo vệ môi trường đối với nhiên liệu bay đề hỗ trợ ngành hàng không; tiếp tục giảm mức thu hơn 30 loại phí, lệ phí từ ngày 01/01/2021 đến hết ngày 31/12/2021,...

Bảo đảm an sinh xã hội, tập trung nguồn lực phòng, chống dịch

Tổng thu ngân sách nhà nước năm 2020 đạt 98% so với dự toán, tỉ lệ động, viên vào thu ngân sách nhà nước đạt 24% GDP; riêng thuế, phí đạt 19,1% GDP. Chi thu ngân sách nhà nước năm 2020 và những tháng đầu năm 2021 đã đáp ứng kịp thời, đầy đủ các nhiệm vụ phát triển kinh tế — xã hội, quốc phòng, an ninh, quản lí nhà nước và thanh toán các khoản nợ đến hạn. Ngân sách nhà nước đã chi trên 18 000 tỉ đồng trong năm 2020 và 29 100 tỉ đồng trong 9 tháng đầu năm 2021 cho công tác phòng, chống dịch và hỗ trợ người dân theo các nghị quyết của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. 

Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát

Tăng trưởng kinh tế năm 2020 đạt 2,91%, lạm phát được kiểm soát ở mức 3,23%, các cân đổi lớn của nền kinh tế được đảm bảo, hệ số tín nhiệm quốc gia được cải thiện, quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội được giữ vững; các chính sách an sinh xã hội được quan tâm thực hiện tốt. Trong sáu tháng đầu năm 2021, tốc độ tăng trưởng GDP đạt 5,64%, cao hơn nhiều so cùng kì năm 2020, lạm phát ở mức thấp, chỉ số giá tiêu dùng CPI bình quân tăng 1,47% so cùng kì năm trước.

(Theo Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 10/10/2021)

a) Theo em, vì sao Nhà nước phải thu thuế?

b) Thuế có vai trò như thế nào trong đời sống kinh tế - xã hội?

Bài soạn rút gọn:

a) Nhà nước phải thu thuế vì:

 - Tất cả mọi hoạt động của chính quyền cần phải có nguồn tài chính để chi 

 - Thuế là công cụ rất quan trọng để chính quyền can thiệp vào sự hoạt động của nền kinh tế 

 - Chính quyền cung ứng các hàng hóa công cộng cho công dân, nên công dân phải có nghĩa vụ ủng hộ tài chính cho chính quyền 

 - Lấy một phần thu nhập của người giàu hơn và chia cho người nghèo hơn

 - Chính quyền có thể muốn hạn chế một số hoạt động của công dân nên đánh thuế vào các hoạt động này.

 - Chính quyền cần khoản chi tiêu cho các khoản phúc lợi xã hội và phát triển kinh tế.

b) Vai trò của thuế trong đời sống kinh tế - xã hội:

 - Là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước

 - Là công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô của Nhà nước

 - Là công cụ điều tiết thu nhập, thực hiện công bằng xã hội

Một số loại thuế phổ biến

Câu hỏi: Em hãy đọc những thông tin về các loại thuế phổ biến và trả lời câu hỏi:

a) Em hãy sắp xếp các loại thuế vào hai loại: thuế trực thu và thuế gián thu? Lấy ví dụ minh hoạ cho từng loại.

b) Em hãy cho biết tại sao Nhà nước lại thu thuế gián thu?

c) Em hãy so sánh sự khác nhau giữa thuế trực thu và thuế gián thu?

Bài soạn rút gọn:

a) 1. Thuế trực thu:

- Thuế thu nhập doanh nghiệp.

- Thuế thu nhập cá nhân.

- Thuế tài nguyên.

- Thuế sử dụng đất nông nghiệp.

- Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp.

=> Ví dụ: Các cá nhân cần đóng thuế thu nhập cá nhân khi đạt được mức thu nhập nhất định.

2. Thuế gián thu: 

- Thuế xuất khẩu, nhập khẩu.

- Thuế giá trị gia tăng.

- Thuế tiêu thụ đặc biệt.

- Thuế bảo vệ môi trường.

=> Ví dụ: Khi đi ăn uống tại nhà hàng hoặc các quán ăn, ăn uống có thuế suất thuế GTGT là 8%. Với đồ uống, nếu là nước ép trái cây thì thuế còn 8% nhưng nếu rượu bia vẫn giữ 10%.

b) - Là nguồn thuế điều tiết gián tiếp thông qua giá cả hàng hóa dịch vụ cung cấp

- Ảnh hưởng trực tiếp đến giá cả thị trường nên loại thuế này có tác dụng điều tiết tiêu dùng của xã hội.

c) Sự khác nhau giữa thuế trực thu và thuế gián thu:

- Khái niệm:

+ Thuế trực thu điều tiết trực tiếp vào thu nhập hoặc tài sản của người nộp thuế, người nộp thuế và người chịu thuế là một.

+ Thuế gián thu điều tiết gián tiếp thông qua giá cả hàng hóa dịch vụ, người nộp thuế không là người chịu thuế.

- Mức độ tác động vào nền kinh tế

+ Thuế trực thu: Ít tác động vào giá cả thị trường

+ Thuế gián thu: Ảnh hưởng trực tiếp đến giá cả thị trường (vì thuế được cộng vào giá bán hàng hóa dịch vụ)

- Mức độ quản lý

+ Thuế trực thu: Khó thu; dễ trốn thuế nhất là đối với các nước đang phát triển như Việt Nam

+ Thuế gián thu: Dễ thu thuế vì được cầu thành giá bán hàng hóa, dịch vụ

- Ưu điểm:

+ Thuế trực thu: đảm bảo công bằng giữa những người chịu thuế

+ Thuế gián thu: dễ dàng cho cơ quan thuế thu thuế

- Nhược điểm:

+ Thuế trực thu: khó thu thuế

+ Thuế gián thu: khó bảo đảm công bằng giữa những người nộp thuế.

Quyền và nghĩa vụ công dân trong thực hiện pháp luật thuế

Câu hỏi: Em hãy đọc những thông tin, tình huống và trả lời câu hỏi

Thông tin. Luật Quản lí thuế năm 2019, số 38/2019/QH14 quy định về quyền và trách nhiệm của người nộp thuế như sau:

  Điều 16. Quyền của người nộp thuế

1. Được hỗ trợ, hướng dẫn thực hiện việc nộp thuế, cung cấp thông tin, tài liệu để thực hiện nghĩa vụ, quyền lợi về thuế.

2. Được nhận văn bản liên quan đến nghĩa vụ thuế của các cơ quan chức năng khi tiền hành thanh tra, kiểm tra, kiểm toán.

3. Yêu cầu cơ quan quản lí thuế giải thích về việc tính thuế, ấn định thuế; yêu cầu giám định số lượng, chất lượng, chủng loại hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu.

4. Được giữ bí mật thông tin, trừ các thông tin phải cung cấp cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc thông tin công khai về thuế theo quy định của pháp luật.

5. Hưởng các ưu đãi về thuế, hoàn thuế theo quy định của pháp luật về thuế; được biết thời hạn giải quyết hoàn thuế, số tiền thuế không được hoàn và căn cứ pháp lí đối với số tiền thuế không được hoàn.

  Điều 17. Trách nhiệm của người nộp thuế

1. Thực hiện đăng kí thuế, sử dụng mã số thuế theo quy định của pháp luật.

2. Khai thuế chính xác, trung thực, đầy đủ và nộp hồ sơ thuế đúng thời hạn, chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, trung thực, đầy đủ của hồ sơ thuế.

3. Nộp tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt đầy đủ, đúng thời hạn, đúng địa điểm.

4. Chấp hành chế độ kế toán, thống kê và quản lí, sử dụng hoá đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật.

5. Ghi chép chính xác, trung thực, đầy đủ những hoạt động phát sinh nghĩa vụ thuế, khấu trừ thuế và giao dịch phải kê khai thông tin về thuế.

Tình huống 1. Doanh nghiệp M thuộc diện được ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi quyết toán thuế, cơ quan quản lí thuế đã thông báo số tiền thuế doanh nghiệp M phải nộp lớn hơn nhiều so với dự toán.

Tình huống 2. Khi làm việc với doanh nghiệp X về thuế, cơ quan quản lí thuế phát hiện trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp X đã khai thuế không chính xác, nộp tiền thuế không đúng thời hạn, không chấp hành đầy đủ chế độ kế toán, quản lí, sử dụng hoá đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật.

a) Em hãy tìm hiểu các quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong việc thực hiện pháp luật thuế trong Luật Quản Ií thuế số 38/2019/QH14.

b) Theo em, doanh nghiệp M có thể làm gì để đảm bảo quyền lợi của mình?

c) Em hãy nhận xét về việc thực hiện trách nhiệm nộp thuế của doanh nghiệp X.

Bài soạn rút gọn:

Trả lời:

a) Luật Quản Ií thuế số 38/2019/QH14 dựa trên thông tin trong bài.

b) Doanh nghiệp M nên báo lại với cơ quan thuế để xem xét và điều chỉnh tiền thuế.

c) Hành vi của doanh nghiệp X hoàn toàn sai bởi vì: 

 - Khai thuê không chính xác

 - Nộp tiền thuế không đúng thời hạn

 - Không chấp hành đầy đủ chế độ kế toán, quản lí, sử dụng hoá đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật.

Luyện tập

Câu 1: Em hãy cho biết những nhận định sau là đúng hay sai. Vì sao?

A. Thuế là khoản thu không mang tính bắt buộc đối với các tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân.

B. Thuế là khoản tiền mà Nhà nước vay của tổ chức, hộ gia đỉnh, hộ kinh doanh, cá nhân.

C. Thuế là một khoản thu mang tính bắt buộc đối với tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân.

Bài soạn rút gọn:

A. Sai  

=> Thuế là khoản thu bắt buộc đối với các tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân.

B. Sai

=> Các tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân bắt buộc phải nộp thuế dựa trên thu nhập, doanh thu của mình chứ không phải khoản tiền mà Nhà nước vay.

C. Đúng.

Câu 2: Em hãy đọc đoạn hội thoại và trả lời câu hỏi

Lan, Mạnh và Hoàng tranh luận về việc tại sao Nhà nước phải thu thuế.

- Lan: Nhà nước phải thu thuế vì thuế là khoản thu chủ yếu của ngân sách để chi tiêu cho các công việc chung của đất nước như xây dựng trường học, bệnh viện, đường sá, trả lương công chức, đảm bảo an ninh, quốc phòng....

- Mạnh: Nhà nước sử dụng công cụ thuế để quản lí, điều hành kinh tế đất nước. Khi kinh tế tăng trưởng chậm, Nhà nước tiến hành miễn giảm hoặc gia hạn thuế cho các doanh nghiệp, cá nhân nhằm phục hỏi và phát triển kinh tế. Ngoài ra, Nhà nước còn đánh thuế vào những người có thu nhập cao, trợ cấp cho những người có thu nhập thấp để thực hiện công bằng xã hội.

- Hoàng: Nhà nước thu thuế để chi tiêu cho các nhu cầu của Nhà nước, đồng thời trả lương và trợ cấp cho tất cả mọi người.

a) Em đồng tình, không đồng tình với ý kiến nào trong đoạn hội thoại trên?

b) Theo em, vì sao Nhà nước phải thu thuế?

Bài soạn rút gọn:

a) Em đồng ý với ý kiến của tất cả các bạn trong tình huống trên.

b) Nhà nước phải thu thuế vì:

- Tất cả mọi hoạt động của chính quyền cần phải có nguồn tài chính để chi

- Thuế là công cụ rất quan trọng để Nhà nước can thiệp vào sự hoạt động của nền kinh tế bao gồm cả nội thương và ngoại thương.

- Nhà nước cung ứng các hàng hóa công cộng cho công dân, nên công dân phải có nghĩa vụ ủng hộ tài chính cho Nhà nước.

- Nhà nước sẽ đánh thuế để lấy một phần thu nhập của người giàu hơn và chia cho người nghèo hơn 

- Nhà nước có thể muốn hạn chế một số hoạt động của công dân 

Câu 3: Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi trong các trường hợp sau:

a) Gia đình Nam có một trang trại rộng 2 héc-ta, trong đó có 500m2 đất ở, diện tích còn lại là đất trồng trọt, ao thả cá. Gia đình Nam phải đóng những loại thuế nào cho điện tích đất 2 héc-ta đó?

b) Doanh nghiệp A kí hợp đồng nhập khẩu 1 000 chiếc máy điều hòa không khí loại có công suất 18 000 BTU/máy, 20 xe ô tô loại 4 chỗ ngồi, 30 chiếc xe khách loại 45 chỗ ngôi và 70 ô tô tải. Doanh nghiệp A phải nộp các loại thuế với từng loại hàng hoá như thế nào?

c) Công ty than B khai thác than đá để bán trong nước và một phần xuất khẩu ra nước ngoài. Công ty B phải đóng những loại thuế nào?

d) Sau khi tốt nghiệp đại học, nhờ cố gắng phấn đấu trong công việc nên sau 5 năm, Hoà đã có một công việc tốt với thu nhập là 30 triệu đồng/tháng. Hoà có phải đóng thuế thu nhập cá nhân không? Vì sao?

Bài soạn rút gọn:

a) Gia đình Nam phải đóng những loại thuế là: 

 - Thuế sử dụng đất nông nghiệp

 - Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp

b) Doanh nghiệp A phải nộp các loại thuế là:

 - Thuế nhập khẩu cho tất cả các hàng hóa

 - Thuế tiêu thụ đặc biệt cho hàng hóa

c) Công ty B phải đóng các loại thuế là:

 - Thuế bảo vệ môi trường

 - Thuế tài nguyên

 - Thuế xuất khẩu

 - Thuế thu nhập doanh nghiệp

d) Hòa phải đóng thuế thu nhập cá nhân vì Hòa đã đủ điều kiện về mức thu nhập để đóng thuế thu nhập cá nhân.

Câu 4: Em hãy cho biết hành vi của các chủ thể nào dưới đây vi phạm pháp luật về thuế.

A. Công ty X thực hiện đăng kí thuế, sử dụng mã số thuế theo quy định của pháp luật.

B. Doanh nghiệp A khai thuế không chính xác, thiếu trung thực, không đầy đủ và nộp hồ sơ thuế không đúng thời hạn.

C. Bà B đã không nộp tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt đầy đủ, đúng thời hạn, đúng địa điểm.

D. Hợp tác xã C luôn chấp hành chế độ kế toán, thống kê và quản lí, sử dụng hoá đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật.

E. Anh P thường xuyên ghi chép chính xác, trung thực, đầy đủ những hoạt động phát sinh nghĩa vụ thu, khấu trừ thuế và giao dịch phải kê khai thông tin về thuế.

G. Công ty Y đã lập và giao hoá đơn, chứng từ cho người mua không theo đúng số lượng, chủng loại, giá trị thực thanh toán khi bán hàng hoá, cung cấp dịch vụ.

H. Doanh nghiệp Q đã cung cấp không chính xác, đầy đủ, kịp thời thông tin, tài liệu liên quan đến việc xác định nghĩa vụ thuế theo yêu cầu của cơ quan quản lí thuế.

Bài soạn rút gọn:

B. Doanh nghiệp A 

C. Bà B

G. Công ty Y

H. Doanh nghiệp Q

Vận dụng

Câu 1: Em hãy thiết kế tranh cổ động tuyên truyền về việc thực hiện nghĩa vụ thuế.

Bài soạn rút gọn:

Câu 2: Em hãy cùng các bạn xây dựng kịch bản và tổ chức một buổi tọa đàm tư vấn về việc thực hiện các quy định của pháp luật về thuế.

Bài soạn rút gọn:

Tọa đàm “Ngày Pháp luật” tư vấn về việc thực hiện các quy định của pháp luật về thuế.

A. Mở đầu:

 - Giới thiệu khách mời.

 - Lí do thực hiện: để mọi người hiểu rõ hơn về các quy định của pháp luật về thuế..

B. Nội dung chính:

 - Các loại thuế hiện nay mà pháp luật quy định.

 - Các quy định về đóng thuế cho từng đối tượng khác nhau.

 - Cách kê khai thuế theo đúng quy định.

 - Các quy định xử phạt các hành vi vi phạm.

C. Kết thúc:

 - Đặt và trả lời các câu hỏi giải đáp thắc mắc.

 - Kết luận buổi tọa đàm.