Slide bài giảng Kinh tế pháp luật 10 cánh diều bài 15: Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về chế độ chính trị

Tóm lược nội dung

PHẦN HAI: GIÁO DỤC PHÁP LUẬT

CHỦ ĐỀ 8:  HIẾN PHÁP CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

BÀI 15: HIẾN PHÁP NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM VỀ CHẾ ĐỘ CHÍNH TRỊ

Mở đầu

Câu hỏi: Em hãy quan sát và cho biết những hình ảnh dưới đây thể hiện nội dung nào của Hiến pháp về chế độ chính trị?

Bài soạn rút gọn:

- Quốc huy nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hình tròn, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh, xung quanh có bông lúa, ở dưới có nửa bánh xe răng và dòng chữ Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Việc bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân được tiến hành theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín.

- Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một nước độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, bao gồm đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời.

- Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ.

Quy định của Hiến pháp về tên nước, hình thức chính thể, chủ quyền lãnh thổ quốc gia của Việt Nam

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi

Thông tin 1. Ngày 15/4/1976, cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội thống nhất - Quốc hội khoá VI được tiến hành trong cả nước và đã thành công rực rỡ, tạo nên tảng chính trị - pháp lí vững chắc cho sự phát triển của đất nước. Quốc hội đã quyết định những vấn đề quan trọng hàng đầu trong thời kì phát triển mới của dân tộc. Tại kì họp thứ nhất, Quốc hội quyết định đổi tên nước Việt Nam dân chủ Cộng hoà thành nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Thông tin 2. Từ sau Cách mạng tháng 8 năm 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhân dân Việt Nam không những đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, độc lập chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, xây dựng, phát triển kinh tế, xã hội; mà còn luôn tích cực ủng hộ, tham gia phong trào hoà bình, bình đẳng ở khu vực và trên thế giới.

a) Theo em, các thông tin trên đề cập đến những vấn đề cơ bản nào của quốc gia?

b) Vì sao nội dung của những thông tin đó được quy định trong Hiến pháp?

Bài soạn rút gọn:

a) 

- Thông tin 1: Tổng tuyển cử Quốc hội thống nhất – Quốc hội khóa VI.

- Thông tin 2: Đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, độc lập chủ quyền, thống nhất đất nước, toàn vẹn lãnh thổ, xây dựng, phát triển kinh tế, xã hội.

b) - Vì Việt Nam là một quốc gia độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ

- Phải quy định để mọi hành vi chống lại sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đều bị nghiêm trị nhằm góp phần giữ vững môi trường hoà bình, ổn định đề phát triển bền vững đất nước.

Quy định của Hiến pháp về bản chất của Nhà nước và tổ chức quyền lực chính trị

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi

Thông tin 1. Trong hệ thống chính trị Việt Nam, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, quản lí mọi mặt đời sống xã hội bằng pháp luật, xây dựng đất nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đảng Cộng sản Việt Nam là đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc. Đảng lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng. Đảng là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội, trong đó, Đảng lãnh đạo xây dựng Hiến pháp và pháp luật, nhưng khi đã có Hiến pháp và pháp luật thì Đảng chịu sự điều chỉnh của Hiến pháp và pháp luật bình đẳng như mọi chủ thể chính trị khác.

(Theo Lyluanchinhtri.vn, ngày 22/4/2020)

Thông tin 2. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã tích cực cùng các cơ quan nhà nước trong xây dựng, hoàn thiện thể chế, góp phần quan trọng vào việc triển khai thi hành Hiến pháp và pháp luật theo tính thần thượng tôn pháp luật, đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. Đồng thời, mặt trận thực hiện giám sát các cơ quan nhà nước trong việc cụ thể hoá các quy định của Hiến pháp, cũng như việc thực hiện Hiến pháp và pháp luật.

(Theo tapchicongsan.org.vn, 11/6/2019)

Trường hợp. Lần đầu tiên được tham gia bỏ phiếu bầu cử Đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp, anh K rất phấn khởi, tích cực và thực hiện nghiêm túc 6 bước trong quy trình bầu cử. Anh K được cùng mọi người trực tiếp bỏ lá phiếu của minh đề bầu ra những đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

a) Từ các thông tin trên, em hãy xác định bản chất của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam và vai trò của Đảng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên.

b) Em có nhận xét gì về thái độ và hành vi của anh K trong trường hợp trên?

Bài soạn rút gọn:

a) - Bản chất của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam:

+ Là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. 

+ Do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân 

+ Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp

- Vai trò của Đảng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên:

+ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam:

• Tích cực cùng các cơ quan nhà nước trong xây dựng, hoàn thiện thể chế, góp phần quan trọng vào việc triển khai thi hành Hiến pháp và pháp luật theo tinh thần thượng tôn pháp luật
• Thực hiện giám sát các cơ quan nhà nước trong việc cụ thể hoá các quy định của Hiến pháp, cũng như việc thực hiện Hiến pháp và pháp luật.

- Đảng: Lãnh đạo xây dựng Hiến pháp và pháp luật

b) Nhận xét: K đã thực hiện quyền và nghĩa vụ bầu cử của mình một cách nghiêm túc.

Quy định của Hiến pháp về đường lối đối ngoại

Câu hỏi: Em hãy quan sát hình ảnh, đọc thông tin và trả lời các câu hỏi dưới đây

Thông tin. Việt Nam đã có quan hệ ngoại giao với 189/193 nước thuộc tất cả các châu lục và có quan hệ tốt đẹp với tất cả nước lớn, các Uỷ viên Thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Việt Nam có quan hệ đối tác chiến lược với 17 quốc gia (trong đó có 3 đối tác chiến lược toàn điện), 13 đối tác toàn diện, tham gia hơn 500 hiệp định song phương và đa phương trên nhiều lĩnh vực.

(Theo dangcongsan.vn, ngày 30/9/2021)

a) Theo em, các hình ảnh và thông tin trên đã thể hiện nội dung nào về đường lối đối ngoại của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

b) Tại sao nội dung của đường lối đối ngoại được quy định trong Hiến pháp năm 2013?

Bài soạn rút gọn:

a)

 - Hợp tác ngoại giao hiệp định thương mại tự do và hiệp định bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Châu Âu.

 - Việt Nam có quan hệ tốt đẹp với tất cả các nước lớn, các Ủy viên Thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc.

b) - Để có thể phát triển tình hữu nghị với các nước trên thế giới

- Chủ động và tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc, góp phần vào sự nghiệp hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.

Thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị

Câu hỏi: Em hãy đọc trường hợp, tình huống sau và trả lời các câu hỏi dưới đây

Trường hợp. Thực hiện chủ trương của xã về xây dựng làng văn hoá, là một học sinh trung học phổ thông, H đã tích cực đóng góp các ý kiến cho chính quyền thôn. Trong đó, H đề xuất ý kiến phát huy vai trò của học sinh trong việc tham gia xây dựng tủ sách trong nhà văn hoá thôn. Ý kiến của H đã được cán bộ thôn tôn trọng và ghi nhận.

Tình huống. Khi tranh luận về nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ biên giới, mỗi bạn đã có ý kiến khác nhau. M thì cho rằng, việc bảo vệ biên giới là trách nhiệm của người lớn và bộ đội biên phòng còn học sinh không cân tham gia. Y cho rằng việc bảo vệ biên giới của quốc gia là trách nhiệm chung của tất cả mọi người.

a) Em có nhận xét gì về hành vi của bạn H và chính quyền địa phương?

b) Em có suy nghĩ như thế nào về ý kiến của hai bạn M và Y?

Bài soạn rút gọn:

a) Nhận xét:

- H đã tích cực tham gia đóng góp ý kiến nhằm góp phần phát triển địa phương.

- Chính quyền địa phương cũng tiếp nhận những đóng góp tích cực của người dân và xem xét thực hiện.

b) - Bạn Y là người có ý kiến đúng đắn. 

- Bởi vì: 

+ Tất cả mọi người phải cùng nhau xây dựng, bảo vệ đất nước đặc biệt là vùng biên giới chứ không riêng gì người lớn và bộ đội biên phòng. 

+ Học sinh chúng ta nếu không thể trực tiếp thì cũng phải thực hiện những hành động gián tiếp để bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ nước ta.

Luyện tập

Câu 1: Em hãy cho biết khẳng định nào sau đây là đúng với các quy định của Hiến pháp về chế độ chính trị? Vì sao?

A. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia trên thế giới.

B. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam chỉ có quan hệ hợp tác với các nước trong khu vực Đông Nam Á và châu Á.

C. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là quốc gia đa dân tộc và các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, hợp tác chặt chẽ với nhau.

D. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam luôn giải quyết mọi vấn đề trên cơ sở luật pháp quốc tế trong mối quan hệ với các nước.

E. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện quyền lực nhà nước bằng hình thức duy nhất là dân chủ trực tiếp.

Bài soạn rút gọn:

- Khẳng định đúng: A, C, D

- Giải thích: Nhà nước Việt Nam luôn tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi, tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và điều ước quốc tế 

Câu 2: Em hãy đánh giá các hành vi thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị trong các trường hợp dưới đây:

A. Chị M không tích cực tham gia góp ý dự thảo luật của Nhà nước.

B. Uỷ ban nhân dân và Mặt trận Tổ quốc xã B luôn tích cực phổ biến, tuyên truyền và tạo mọi điều kiện cho nhân dân trực tiếp, bình đẳng, bỏ phiếu kín để bầu cử Hội đồng nhân dân.

C. Anh K rất vui vẻ chia sẻ cho khách nước ngoài về một danh lam thắng cảnh của đất nước Việt Nam khi được hỏi.

D. Em Q luôn tự hào khi hát Quốc ca trong giờ chào cờ của trường.

Bài soạn rút gọn:

A. Chị M không thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị. 

B. Uỷ ban nhân dân và Mặt trận Tổ quốc xã B thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị.

C. Anh K đã thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị.

D. Em Q đã thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị, tôn trọng Quốc ca nước Cộng hòa xã hội Việt Nam

Câu 3: Nhà nước tổ chức trưng cầu dân ý về Luật Nghĩa vụ quân sự, bạn T đã tích cực tham gia đóng góp ý kiến qua hòm thư góp ý của Quốc hội, đồng thời, còn động viên bạn bè cùng tham gia để hoàn thiện luật cho phù hợp với thực tiễn đất nước.

Theo em, T và các bạn đã thực hiện những quyền gì trong việc tham gia trưng cầu ý dân?

Bài soạn rút gọn:

Quyền bỏ phiếu để biểu quyết khi Nhà nước tổ chức trưng cầu ý dân.

Câu 4: Khi tìm hiểu về bản chất của Nhà nước, M cho rằng, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước tổ chức và hoạt động trên cơ sở Hiến pháp, tôn trọng và bảo vệ Hiến pháp.

Em có đồng ý với ý kiến của M không? Vì sao?

Bài soạn rút gọn:

- Em đồng ý với ý kiến của M. 

- Giải thích

+ Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam là Nhà nước pháp quyền XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân

+Nước Cộng hòa XHCN Việt Nam do Nhân dân làm chủ, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân

+ Quyền lực nhà nước là thống nhất có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp

Câu 5: Q thắc mắc, tại sao nước ta lại cần mở rộng quan hệ ngoại giao với nhiều nước trên thế giới nhưng phải giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia.

Căn cứ vào nội dung bài học, em hãy giải thích cho Q.

Bài soạn rút gọn:

- Hiện nay, quan hệ cạnh tranh chiến lược giữa một số nước diễn ra gay gắt, tác động mạnh mẽ đến khu vực và thế giới, trong đó có Việt Nam. 

- Khi thực hiện quan hệ ngoại giao, ta phải vận dụng phương thức vừa hợp tác, vừa đấu tranh một cách linh hoạt, có đối sách phù hợp với từng nước lớn, quan hệ với nước này không làm ảnh hưởng tới quan hệ với nước khác, cũng như không ảnh hưởng đến độc lập, chủ quyền quốc gia Việt Nam.

Vận dụng

Câu 1: Em hãy cùng các bạn sưu tầm thông tin và thiết kế sản phẩm tuyên truyền về hoạt động đối ngoại của Việt Nam với các nước trên thế giới.

Bài soạn rút gọn:

* Gợi ý tham khảo: 

Các hoạt động đối ngoại của Việt Nam:

Hội nghị hẹp Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN diễn ra từ ngày 16-17/1/2020 tại thành phố Nha Trang, Khánh Hòa

Việt Nam chủ trì cuộc họp đầu tiên của Ủy ban Các đại diện thường trực tại ASEAN (CPR 1/2020) trong năm Chủ tịch ASEAN 2020 của Việt Nam

Câu 2: Em hãy viết một bức thư với chủ đề “Hoàng Sa, Trường Sa thân yêu của chúng em” và chia sẻ với các bạn.

Bài soạn rút gọn:

Bài tham khảo

Các chú bộ đội ở quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa kính mến! 

Chú ơi cháu viết thư này để hỏi thăm các chú! Dạo này các chú có khỏe không ạ? Tình hình biển đảo như vậy chắc các chú lo lắm nhỉ? Ở nhà gia đình cháu vẫn bình thường ạ!

Tuy cháu chưa từng một lần được ra thăm đảo Trường Sa, Hoàng Sa nhưng khi xem những hình ảnh trên tivi, báo, đài, cháu thấy rất ngưỡng mộ và thương các chú.

Nhìn các chú vất vả, canh gác bảo vệ biên cương cháu thấy rất xúc động. Bởi lẽ, chúng cháu đã mang trong mình dòng máu Việt Nam, tình yêu đất nước và niềm tự hào dân tộc. 

Các chú đừng buồn nhé, cháu biết các chú không ở bên gia đình, người thân nhưng có một điều rất quý giá và đáng trân trọng đó là tình cảm, tấm lòng của nhân dân Việt Nam luôn luôn dành trọn cho các chú.... Cháu sẽ cố gắng rèn luyện, học tập để có được sức khỏe và kiến thức thật tốt rồi sau này góp công xây dựng và bảo vệ đất nước như các chú.

Một ngày không xa, cháu hy vọng mình cũng được làm bộ đội để được bảo vệ cho đất nước Việt Nam tươi đẹp của chúng ta, bảo vệ cho nền hòa bình mãi mãi của dân tộc.

Cháu kính chúc các chú mạnh khỏe, đầy nghị lực vượt khó, giàu ý chí chiến đấu và có niềm tin bất diệt vào chiến thắng tất yếu sẽ xảy ra. Cảm ơn các chú đã bảo vệ cho một cuộc sống yên bình trên mọi miền đất nước cho đến ngày hôm nay và mai sau. Cảm ơn các chú rất nhiều! 

Thư của cháu tới đây cũng đã dài. Cháu xin dừng bút. Hẹn một ngày không xa cháu sẽ được ra đảo thăm các chú.