Câu hỏi tự luận mức độ vận dụng cao Ngữ văn 12 kntt bài 4: Thực hành tiếng Việt: Nghệ thuật sử dụng điển cố trong tác phẩm văn học

Câu 1: 

Việc sử dụng điển cố trong Truyện Kiều và Chinh phụ ngâm không chỉ tạo nên giá trị nghệ thuật đặc sắc mà còn mang đến chiều sâu tư tưởng cho hai tác phẩm.

Trong Truyện Kiều, Nguyễn Du sử dụng nhiều điển cố như “Tài mệnh tương đố” hay “Hổ phù” để khắc họa số phận bi kịch của Kiều và làm nổi bật các mâu thuẫn trong xã hội phong kiến. Điển cố “Tài mệnh tương đố” gợi lên nỗi đau của những con người tài hoa nhưng bạc mệnh, nhấn mạnh sự bất công và định kiến xã hội. “Hổ phù” biểu tượng cho quyền lực và sức mạnh, đánh dấu bước ngoặt khi Kiều được trao cơ hội để thay đổi số phận gia đình. Các điển cố này làm tăng tính hàm súc, giúp Nguyễn Du thể hiện những tư tưởng nhân văn sâu sắc một cách tinh tế, đồng thời kết nối tác phẩm với các giá trị văn hóa truyền thống.

Trong Chinh phụ ngâm, các điển cố như “Phù trầm” (nỗi buồn ly biệt) hay “Ngư Phủ” (khát vọng yên bình) được sử dụng để diễn tả nỗi lòng của người chinh phụ trong cảnh xa cách. “Phù trầm” gợi lên cảm giác bấp bênh, vô định, thể hiện rõ tâm trạng đau khổ và mong manh của người phụ nữ. Điển cố “Ngư Phủ” nhấn mạnh khát vọng thoát khỏi hiện thực đau thương để tìm kiếm một nơi bình yên. Nhờ sử dụng điển cố, tác phẩm không chỉ phản ánh tâm trạng cá nhân mà còn mở rộng ý nghĩa, trở thành tiếng nói chung của những con người sống trong thời loạn lạc.

Nhìn chung, điển cố trong cả hai tác phẩm đều làm tăng tính biểu cảm và chiều sâu nghệ thuật, tạo sự kết nối giữa tác phẩm với các giá trị văn hóa và lịch sử, từ đó khẳng định vị thế kinh điển của chúng trong nền văn học Việt Nam.

Câu 2: 

Điển cố vẫn phù hợp để sử dụng trong văn học hiện đại nếu được vận dụng khéo léo và phù hợp với bối cảnh tác phẩm. Điển cố mang lại giá trị nghệ thuật cao, giúp tác phẩm hàm súc, giàu ý nghĩa và kết nối với các giá trị văn hóa, lịch sử truyền thống. Trong thời đại hiện nay, điển cố có thể tạo nên sự tương phản thú vị giữa yếu tố truyền thống và ngôn ngữ hiện đại, mang đến chiều sâu tư tưởng và làm phong phú thêm ý nghĩa biểu đạt.

Tuy nhiên, để điển cố phát huy hiệu quả trong văn học hiện đại, tác giả cần chọn lọc những điển cố dễ hiểu, không quá xa lạ với độc giả hiện tại. Đồng thời, cần kết hợp điển cố với ngôn ngữ và cách biểu đạt gần gũi để người đọc dễ dàng tiếp cận. Điển cố, nếu không được giải thích hoặc sử dụng hợp lý, có thể trở thành rào cản, khiến tác phẩm trở nên khó hiểu với những độc giả không quen thuộc với văn hóa truyền thống.