BÀI 12: CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT (1914 – 1918)

VÀ CÁCH MẠNG THÁNG MƯỜI NGA NĂM 1917

1. CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT (1914-1918)

a. Nguyên nhân

- Nguyên nhân sâu xa: 

• Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX: sự phát triển không đều về kinh tế làm thay đổi sâu sắc so sánh lực lượng giữa các nước đế quốc.
• Mâu thuẫn giữa đế quốc với đế quốc về vấn đề thuộc địa vô cùng gay gắt, → Hình thành hai khối quân sự đối lập nhau:
• Khối Liên minh: Đức, Áo - Hung, I-ta-li-a.
• Khối Hiệp ước: Anh, Pháp, Nga.

- Nguyên nhân trực tiếp: 

• Ngày 28/6/1914: Thái tử kế vị Áo - Hung bị ám sát ở Xéc-bi.
• Ngày 1/8/1914: Đức tuyên chiến với Nga.

→ Chiến tranh thế giới thức nhất bùng nổ. 

b. Hậu quả và tác động

- Hậu quả: 

• Là cuộc chiến tranh để quốc phi nghĩa đối với cả hai bên tham chiến. 
• Chiến tranh kết thúc với thắng lợi của khối Hiệp ước.
• Bản đồ thế giới được chia lại: Đức mất hết thuộc địa; Anh, Pháp, Mỹ mở rộng thêm thuộc địa cho mình.
• Gây ra những thảm hoạ hết sức nặng nề đối với nhân loại.

- Tác động: 

• Tạo ra mắt xích yếu nhất trong sợi dây chuyền chủ nghĩa đế quốc – đế quốc Nga. 
• Đưa đến thắng lợi cách mạng tháng Mười Nga và việc thành lập nhà nước Xô viết đánh dấu bước chuyển lớn trong cục diện chính trị thế giới

2. CÁCH MẠNG THÁNG MƯỜI NGA (1917)

- Nguyên nhân: 

• Sau Cách mạng tháng Hai (1917): Đời sống nhân dân cực khổ.  Chính phủ tư sản lâm thời và các Xô viết đại biểu công nhân, binh lính tồn tại song song, đại diện cho các giai cấp có lợi ích đối lập nhau.

→ Không thể cùng tồn tại.

• Lê-nin và Đảng Bôn-sê-vích Nga chuẩn bị kế hoạch làm cách mạng, 
• Tháng 7 – 1917: Đảng Bôn-sê-vích lãnh đạo giai cấp công nhân, nông dân, binh lính chuẩn bị đấu tranh vũ trang giành chính quyền.

- Diễn biến chính:

• Đêm 24 - 10 (6 - 11 tdương lịch): quân khởi nghĩa đã chiếm được Pâ-tơ-rô-grát, bao vây Cung điện Mùa Đông.
• Đêm 25 - 10 (7 - 11): Cung điện Mùa Đông bị chiếm, Chính phủ tư sản lâm thời sụp đổ.
• Đầu năm 1918: Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười giành được thắng lợi hoàn toàn.

b. Ý nghĩa lịch sử và tác động

- Ý nghĩa:

• Đập tan bộ máy nhà nước cũ của giai cấp tư sản và địa chủ, thành lập bộ máy nhà nước mới của giai cấp công nhân và nông dân Nga.
• Cổ vũ mạnh mẽ phong trào cách mạng của giai cấp công nhân quốc tế, chỉ ra  con đường đi tới thắng lợi trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản.
• Mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới.

- Tác động:

• Tác động sâu sắc đến tiễn trình lịch sử và cục diện thế giới.
• Chặt đứt một khâu yếu nhất trong hệ thống để quốc chủ nghĩa.
• Tạo ra chế độ xã hội đối lập với xã hội tư bản chủ nghĩa