I. SỰ RA ĐỜI CỦA NHÀ NGUYỄN

- Bối cảnh lịch sử thành lập nhà Nguyễn:

+ Năm 1792: vua Quang Trung qua đời, con trưởng Nguyễn Quảng Toản lên thay.

→ Nội bộ triều đình Tây Sơn nảy sinh mâu thuẫn, suy yếu. 

+ Năm 1801: Nguyễn Ánh huy động lực lượng đánh ra Phú Xuân (Huế), Quang Toản chạy ra Bắc Hà. 

+ Giữa năm 1802: Nguyễn Ánh lật đổ triều Tây Sơn, lập ra triều Nguyễn. 

- Những việc làm của Nguyễn Ánh sau khi lên ngôi:

+ Lấy niên hiệu là Gia Long. 

+ Chọn Phú Xuân (Huế) làm kinh đô

+ Năm 1804, nhà Nguyễn đổi tên thành nước Việt Nam.

II. TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ

Về tổ chức bộ máy nhà nước:

- Thời vua Gia Long:

+ Cả nước được chia thành: Bắc thành, Gia Định thành (Tổng trấn phụ trách). 

+ Trực doanh do triều đình quản lí trực tiếp.

- Thời vua Minh Mạng: thực hiện cải cách hành chính.

+ Chia cả nước thành 30 tỉnh, 1 phủ trực thuộc (phủ Thừa Thiên). 

+ Dưới tỉnh là các phủ, huyện/châu, tổng, xã. 

Về luật pháp: vua Gia Long cho ban hành Hoàng Việt luật lệ (1815), gồm 398 điều. 

Về quân đội: 

+ 20 vạn quân, gồm các binh chủng: bộ binh, thủy binh, kị binh, tượng binh, được trang bị súng thần công, thuyền chiến, súng tay. 

+ Xây dựng thành luỹ, có quân lính đóng giữ tại Kinh đô, các tỉnh. 

Về chính sách đối ngoại:

+ Đối với nhà Thanh: thực hiện phương châm ngoại giao linh hoạt, khôn khéo. 

→ Năm 1803: vua Gia Long cử sứ thần sang nhà Thanh xin đổi quốc hiệu và cầu phong. 

+ Đối với Lào, Chân Lạp: thể hiện địa vị là nước lớn.

+ Đối với các nước phương Tây: khước từ quan hệ. 

III. TÌNH HÌNH KINH TẾ

IV. TÌNH HÌNH XÃ HỘI

- Giai cấp trong xã hội:

+ Giai cấp thống trị: quý tộc, quan lại, địa chủ, cường hào. 

+ Giai cấp bị trị: nhân dân lao động (nông dân chiếm đa số). 

- Tình trạng xã hội:

+ Tệ quan tham phổ biến.

+ Địa chủ, cường hào chiếm đoạt ruộng đất, bóc lột, ức hiếp nhân dân. 

+ Dịch bệnh, thiên tai, mất mùa, nạn đói thường xuyên xảy ra. 

+ Đời sống nhân dân cực khổ. 

→ Mâu thuẫn xã hội gay gắ

→ Các cuộc đấu tranh chống lại triều đình. 

- Những cuộc nổi dậy của nông dân (400 cuộc khởi nghĩa trên cả nước):

+ Khởi nghĩa Phan Bá Vành (1821 – 1827).

+ Khởi nghĩa Nông Văn Vân (1833 – 1835). 

+ Khởi nghĩa Cao Bá Quát (1854 – 1856). 

+…..

V. TÌNH HÌNH VĂN HÓA

1. Những nét chính về tình hình văn hóa của Việt Nam thời Nguyễn

VI. QUÁ TRÌNH THỰC THI CHỦ QUYỀN ĐỐI VỚI QUẦN ĐẢO HOÀNG SA VÀ QUẦN ĐẢO TRƯỜNG SA CỦA NHÀ NGUYỄN

1. Những chính sách mà các vua Nguyễn đã ban hành đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa

- Thiết lập đơn vị hành chính.

- Tiến hành đo đạc, vẽ bản đồ.

- Dựng bia chủ quyền

2. Những hoạt động hằng năm thể hiện biện pháp thực thi chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa

Hằng năm, nhà Nguyễn huy động các cơ quan, chức năng trong triều đình phối hớp với các địa phương ven biển và ngư dân Quảng Ngãi, Bình Định thực hiện những biện pháp thực thi chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa. 

- 1803: Tái lập đội Hoàng Sa, có nhiệm vụ đo đạc thuỷ trình, vẽ bản đồ,…

- 1816: Cắm cờ xác định chủ quyền tại quần đảo Hoàng Sa. 

- 1833: Dựng bia chủ quyền trên quần đảo Hoàng Sa. 

- 1836: Quy định hằng năm cử người ra Hoàng Sa cắm mốc, dựng bia chủ quyền.
- 1869: Cử người ra quần đảo Trường Sa hỗ trợ hơn 500 người nước ngoài bị mắc cạn. 

3. Sự kiện năm 1816, vua Gia Long cho cắm cờ ở quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa đã khẳng định điều gì?

Việc Vua Gia Long cử thủy quân ra cắm cờ ở quần đảo Hoàng Sa là một sự kiện quan trọng trong lịch sử Việt Nam, khẳng định chủ quyền biển đảo về phương diện nhà nước của triều đình nhà Nguyễn.

4. Một số đặc điểm của quá trình thực thi chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa của nhà Nguyễn

Diễn ra thường xuyên, liên tục, tạo nên một hệ thống chứng cứ vững chắc về chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa thời Nguyễn.

5. Ý nghĩa của những việc làm trên

- Thể hiện tầm nhìn chiến lược về biển đảo, những đóng góp to lớn của triều Nguyễn trong sự nghiệp bảo vệ và thực thi chủ quyền biển đảo. 

- Để lại bài học kinh nghiệm, là bằng chứng vững chắc về chủ quyền biển đảo của triều Nguyễn ở nửa đầu thế kỉ XIX.