I. CƠ SỞ HÌNH THÀNH

1. Điều kiện tự nhiên và dân cư

- Điều kiện tự nhiên: 

+ Ấn Độ là một bán đảo rộng lớn nằm ở Nam Á, ba mặt giáp biển, thuận lợi cho giao thương và giao lưu văn hoá. Khí hậu nhiệt đới gió mùa, có vùng khô nóng và vùng ẩm mát. Địa hình Ấn Độ cổ đại bị chia cắt thành hai khu vực nam và bắc bởi dãy Vindhya vùng Trung Ấn.

- Miền Bắc Ấn được tạo thành chủ yếu bởi hai dòng sông lớn, sông Ấn ở phía tây và sông Hằng ở phía đông. 

+ Hằng năm, nước từ dãy Himalaya theo sông Ấn và sông Hằng đem phù sa tới bồi đắp cho những cánh đồng ở Bắc Ấn, tạo thành những vùng đồng bằng màu mỡ, thuận lợi sản xuất nông nghiệp và chăn nuôi. 

Từ lưu vực Ấn - Hằng, văn minh Ấn Độ hình thành, phát triển và lan toả ra khắp thế giới, đặc biệt là khu vực Đông Á trong nhiều lĩnh vực.

- Khu vực phía nam có cao nguyên Deccan, được xem là vùng đất cổ xưa nhất, tạo dựng nên những giá trị văn minh riêng biệt của các dân tộc Draviđa.

- Dân cư: 

+ Gồm nhiều tộc người nhưng chủ yếu có hai thành phần: Cư dân xây dựng nên nền văn minh cổ xưa nhất ở Ấn Độ ven bờ sông Ấn là những người Dravidian, hiện nay cư trú ở miền nam bán đảo Ấn Độ. Khoảng 2 000 năm TCN đến 1 500 năm TCN, trên lưu vực sông Hằng, người Aryan xâm nhập, chinh phục và làm chủ vùng Bắc Ấn. 

+ Trong quá trình lịch sử còn có nhiều tộc người khác như người Hy Lạp, Hung Nô, A-Rập Xê-út, Mông Cổ xâm nhập Ấn Độ. => Có sự pha trộn khá nhiều dòng máu, nhiều chủng tộc, tôn giáo, ngôn ngữ và văn hoá, tạo nên sự phong phú, đa dạng về tộc người.

2. Điều kiện kinh tế

- Phát triển ngành nông nghiệp:

 + Sử dụng cày, sức kéo và hệ thống thuỷ lợi (đào mương, đắp đập). 

+ Cư dân biết trồng nhiều loại cây (lúa mì, lúa mạch, đậu, kê, bông,...).

+ Chăn nuôi gia súc, gia cầm.

- Thủ công nghiệp sớm xuất hiện với các nghề như luyện kim, gốm, dệt, chế biến hương liệu,... 

- Giao thương trong và ngoài nước phát triển, thống nhất về đơn vị đo lường.

+ Thương nhân Ấn Độ giỏi buôn bán ở các thị trường châu Á và phương Tây. 

+ Các mặt hàng nổi tiếng của Ấn Độ là nông sản, hương liệu, sản phẩm thủ công.

Các con sông ở Ấn Độ đã cung cấp nguồn nguồn thuỷ sản phong phú, những tuyến giao thông huyết mạch, liên kết giữa các vùng, các khu vực trong cả nước.

3. Tình hình chính trị

- Thiên niên kỉ II TCN: hình thành nhà nước, có trung tâm đô thị và thành luỹ kiên cố; thời kì văn minh sông Ấn và văn minh Veda chứng kiến sự phát triển nở rộ của các quốc gia cổ đại 

- Từ giữa thiên niên kỉ II đến giữa thiên niên kỉ I TCN: thời kì văn minh sông Hằng của người Arya (thời kì Veda). 

- Thế kỉ VI TCN đến thế kỉ IV: các quốc gia cổ đại và các vương triều được thành lập. 

- Từ thế kỉ IV: chế độ phong kiến xác lập và phát triển thịnh đạt ở giai đoạn vương triều Hồi giáo Mogul.

- Thế kỉ III TCN: Ashoka thống nhất Ấn Độ, tạo điều kiện cho kinh tế, văn hoá phát triển, xã hội ổn định. 

- Thế kỉ IV – VI: dưới thời vương triều Gupta, kinh tế, thương mại Ấn Độ phồn vinh; văn học, nghệ thuật, khoa học, kĩ thuật phát triển rực rỡ. 

- Thời kì bị các thế lực bên ngoài: sự giao thoa văn hoá Ấn - Hồi tạo cơ sở phát triển và thăng hoa của nghệ thuật và kiến trúc Ấn Độ.

II. THÀNH TỰU VĂN MINH TIÊU BIỂU