Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên

Đặc điểm

Ảnh hưởng tới sự phát triển kinh tế - xã hội

Địa hình và đất đai

- Khu vực Đông Nam Á lục địa: Địa hình bị chia cắt mạnh bởi các dãy núi chạy theo hướng tây bắc – đông nam hoặc bắc – nam. Ngoài ra, còn có các đồng bằng châu thổ do các hệ thống sông lớn bồi đắp và mở rộng dần về phía biển. Đất chủ yếu là đất feralit ở miền đồi núi và đất phù sa ở các đồng bằng.

- Khu vực Đông Nam Á hải đảo: Địa hình chủ yếu là núi trẻ với nhiều núi lửa; các đồng bằng phần lớn nhỏ hẹp lạ nằm ven biển, một số đồng bằng lớn có ở các đảo Ca-li-man-tan, Xu-ma-tra, Niu Ghi-nê...

- Địa hình bị chia cắt, gây khó khăn cho giao lưu kinh tế; đồng bằng với đất phù sa màu mỡ thuận lợi phát triển nền nông nghiệp với cơ cấu cây  trồng đa dạng

- Đất ở Đông Nam Á hải đảo khá màu mỡ, thuận lợi cho trồng các cây công nghiệp.

Khí hậu

- Đại bộ phận nằm trong các đới khí hậu xích đạo và nhiệt đới, có nhiệt độ cao (trung bình từ 21°C đến 27°C), độ ẩm lớn (trên 80%), lượng mưa nhiều (trung bình từ 1 000 mm đến 2 000 mm).

- Đông Nam Á lục địa chủ yếu có kiểu khí hậu nhiệt đới gió mùa. Đông Nam Á hải đảo có khí hậu nhiệt đới gió mùa, khí hậu xích đạo và cận xích đạo. Ngoài ra, khí hậu có sự phân hoá theo đai cao.

- Thuận lợi cho phát triển nền nông nghiệp nhiệt đới, du lịch và cư trú.

- Chịu ảnh hưởng của thiên tại như bão, áp thấp nhiệt đới, lũ lụt,... Biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng đang trực tiếp ảnh hưởng đến nhiều quốc gia, đặc biệt ở các khu vực ven biển.

Sông, hồ

- Đông Nam Á lục địa 

+ Có mạng lưới sông ngòi dày đặc với nhiều sông lớn. như: sông Mê Công, sông I-ra-va-đi, sông Hồng, sông Mê Nam,... 

+ Chế độ nước sông theo mùa"Các sông ở Đông Nam Á hải đảo thường ngắn và cá nhiều nước.

- Đông Nam Á có nhiều hồ tự nhiên, trong đó hồ Tôn-lê Sáp (Cam-pu-chia) là hồ nước ngọt lớn nhất khu vực, ngoài ra còn có hồ In-lê (Mi-an-ma), hồ Tô-ba (In-đô-nê-xi-a)

- Các sông có vai trò cung cấp nước cho sinh hoạt, sản xuất và là địa bàn đánh bắt, nuôi trồng thuỷ sản; một số sông thuận lợi cho giao thông đường thuỷ phát triển, tiềm năng lớn về thuỷ điện,...

- Các hồ có vai trò điều tiết dòng chảy, là nơi trữ nước ngọt cho sinh hoạt và sản xuất, mặt nước cho hoạt động khai thác và nuôi trồng thuỷ sản, nhiều hồ có cảnh quan đẹp thuận lợi để phát triển du lịch,...

Sinh vật

- Đông Nam Á là khu vực có tài nguyên sinh vật và mức độ đa dạng sinh học phong phú bậc nhất thế giới. 

- Diện tích rừng nhiệt đới của Đông Nam Á khoảng 2 triệu km$^{2}$ với hai hệ sinh thái chính là rừng mưa nhiệt đới và rừng nhiệt đới gió mùa. 

- Trong rừng có nhiều loại gỗ quý, trữ lượng lớn như lim, nghiến, táu; các loại dược liệu,...

- Cung cấp nguồn nguyên liệu cho các ngành kinh tế, đặc biệt là ngành công nghiệp chế biến và xuất khẩu gỗ. 

- Tuy nhiên, tài nguyên sinh vật trong khu vực bị khai thác quá mức, đang trở thành vấn đề cấp bách tại nhiều quốc gia.

Khoáng sản

Tài nguyên khoáng sản của khu vực đa dạng, nhiều loại có trữ lượng lớn như thiếc (đứng đầu thế giới), than đá, sắt, bô-xít, dầu mỏ, khí tự nhiên...

Cung cấp nguyên, nhiên liệu cho nhiều ngành công nghiệp: nhiệt điện, luyện kim, hoá dầu,... và tạo ra nguồn hàng xuất khẩu có giá trị cho nhiều nước

Biển

Đông Nam Á có vùng biển rộng lớn thuộc Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương; vùng biển giàu hải sản, khoáng sản, có nhiều bãi biển đẹp, nhiều vịnh biển.

Tạo thuận lợi cho hầu hết các quốc gia trong khu vực phát triển các ngành kinh tế biển.