BÀI 4:  CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG 

Mở đầu

Câu hỏi: Chia sẻ hiểu biết của em về nội dung các câu dưới đây:

- Chớ bán gà ngày gió, chớ bán chó ngày mưa.

- Trăm người bán, vạn người mua.

Giải rút gọn:

Giải thích: vì mưa rét nên lông của chúng xù lên trông xấu mã.

Giải thích: Người bán đông thì kẻ mua cũng nhiều. 

Khám phá

Câu 1: Em hãy đọc các thông tin sau và thực hiện yêu cầu.

Hiện nay, giá thịt lợn hơi tại một số tỉnh thành đang tăng phi mã so với cuối tháng 11, đơn cử như Kim Sơn (Ninh Bình), khu vực Thái Bình giá lợn hơi đạt 92 000 đồng/kg; Tiên Lữ (Hưng Yên) 93 000 đồng/kg. Tại địa bàn tỉnh Bắc Giang, giá lợn hơi đang dao động từ 90 000 – 92 000 đồng/kg. So với cùng kì tháng 11/2019, giá heo hơi ngày 16/12 tăng cao hơn 15 000 – 20 000 đồng/kg và là mức giá cao nhất trong lịch sử.

  Nguyên nhân do giá thành thức ăn gia súc tăng khiến nhiều người chăn nuôi e ngại, không dám tái đàn dẫn đến giá bản thành phẩm thịt lợn tăng cao. Trong khi đó, người tiêu dùng đã chuyển sang dùng sản phẩm khác thay thế đã khiến giá thịt gà, hải sản cũng tăng.

(Theo Báo Công an Nhân dân, 4/2020)

- Xác định các mối quan hệ tác động qua lại giữa các chủ thể kinh tế trong trường hợp trên.

- Nêu các yếu tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn của các chủ thể kinh tế.

- Cho biết, sự lựa chọn của các chủ thể kinh tế sẽ làm thay đổi yếu tố nào của thị trường.

- Em hiểu thế nào là cơ chế thị trường?

Giải rút gọn:

- Tác động qua lại mang tính tự điều chỉnh theo yêu cầu của các quy luật kinh tế 

- Yếu tố: Nhu cầu tiêu thụ, biến động của giá cả thị trường, chi phí chăn nuôi, sản xuất.

Câu 2: Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu. 

Trường hợp 1.

  Trong vài năm trở lại đây, một số doanh nghiệp trong nước lẫn ngoài nước đều đổ vốn đầu tư vào sản phẩm trứng gia cầm khiến cuộc cạnh tranh ngày càng khốc liệt hơn. Doanh nghiệp T đã nỗ lực chú trọng đầu tư công nghệ sản xuất nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm của mình trên thị trường. Ngoài cung cấp các sản phẩm như: trứng gà vitamin E, trứng gà ta hộp giấy, trứng gà Omega 3, Doanh nghiệp T đã đầu tư dây chuyền kĩ thuật xử lí trứng gà bằng ozon và tia cực tím trước khi đóng hộp, tạo ra sản phẩm trứng gà tươi. Doanh nghiệp T đã cung ứng số lượng lớn trứng gà tươi ăn liền tại hệ thống siêu thị trong nước và kí kết nhiều đơn hàng xuất khẩu sang các quốc gia và vùng lãnh thổ như: Nhật Bản, Hồng Kông, Malaysia, Singapore,... Nhờ nắm bắt được nhu cầu của khách hàng, doanh thu của Doanh nghiệp T không ngừng tăng lên và khẳng định được vị thế của mình trên thị trường.

- Xác định những tác động từ cơ chế thị trường đến Doanh nghiệp T.

- Nếu các biện pháp mà Doanh nghiệp T đã thực hiện dưới sự tác động của cơ chế thị trường. Các biện pháp đó mang lại những hiệu quả gì cho Doanh nghiệp T?

Trường hợp 2.

  Xuất phát điểm của Công ti bánh kẹo C là một xưởng bánh gia đình quy mô nhỏ với cách làm thủ công và hiệu quả kinh tế thấp. Trước những áp lực cạnh tranh trên thị trường, công ti đã cử các thợ làm bánh sang Nhật Bản học hỏi, thay đổi dây chuyền sản xuất để tạo ra sản phẩm với hương vị riêng. Trong đợt bình chọn danh hiệu sản phẩm, dịch vụ tiêu biểu của địa phương, Công ti bánh kẹo C có 2 sản phẩm được yêu thích với lượt bình chọn khá cao.

- Cho biết điều gì đã giúp cho Công ti bánh kẹo C ngày càng phát triển. Chia sẻ hiểu biết của em về ưu điểm của cơ chế thị trường.

Giải rút gọn:

Trường hợp 1:

- Tác động: Kích thích hoạt động, tạo động lực sáng tạo cho các chủ thế kinh tế, thúc đẩy các doanh nghiệp cải tiến, ứng dụng thành tựu của khoa học - công nghệ, đổi mới tổ chức sản xuất 

- Biện pháp: Chú trọng đầu tư công nghệ sản xuất, đầu tư dây chuyền kĩ thuật xử lí trứng gà bằng ozon và tia cực tím, tạo ra sản phẩm trứng gà tươi. 

- Hiệu quả: doanh thu cao, kí kết được nhiều đơn hàng xuất khẩu sang nước ngoài

Trường hợp 2:

- Đổi mới trong dây chuyền sản xuất, tạo ra những sản phẩm với hương vị riêng.

- Ưu điểm: Thúc đẩy các doanh nghiệp cải tiến, ứng dụng thành tựu của khoa học – công nghệ, đổi mới tổ chức sản xuất và quản lí kinh doanh

Câu 3: Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu. 

Trường hợp 1. Công an tỉnh B đã tiến hành kiểm tra, bắt quả tang Công ti xuất nhập khẩu thép P có hành vi xả chất thải nguy hại chưa qua xử lí trực tiếp ra sông và thu gom, tập kết chất thải rắn (sắt, thép phế liệu) không đúng nơi quy định.

 Trường hợp 2. Q và S là 2 hãng sữa nổi tiếng trên thị trường. Hãng sữa Q đã sử dụng hình ảnh che mờ của hãng S trong đoạn quảng cáo để so sánh sản phẩm về giá cả, chất lượng giữa 2 sản phẩm.

- Nêu nhược điểm của cơ chế thị trường trong các trường hợp trên.

- Kể tên các nhược điểm khác của cơ chế thị trường mà em biết.

Giải rút gọn:

- Nhược điểm: ô nhiễm môi trường, cạnh tranh không lành mạnh

- Bất bình đẳng trong xã hội, thâu tóm quyền lực, chạy theo lợi nhuận

Luyện tập

Câu 1: Trao đổi cùng các bạn và cho biết em đồng tình hay không đồng tình với các ý kiến sau. Giải thích vì sao.

a. Cơ chế thị trường là cơ chế tự điều tiết của nền kinh tế do sự tác động của các quy

b. Cơ chế thị trường chỉ đảm bảo cho người sản xuất, kinh doanh tự do lựa chọn và quyết định việc sản xuất, kinh doanh của mình.

c. Cơ chế thị trường kích thích sự sáng tạo của các chủ thể kinh tế trong thực hiện sản xuất kinh doanh và quản lí.

d. Điều kiện sản xuất của các chủ thể kinh tế giống nhau và quy luật giá trị tác động như nhau dẫn đến sự phân hoá giàu – nghèo.

Giải rút gọn:

- Đồng tình: a, c => cơ chế thị trường đảm bảo cho người sản xuất, kinh doanh tự cho lựa chọn và quyết đình việc sản xuất, kích thích hoạt động, tạo động lực sáng tạo cho các chủ thể kinh tế

- Điều kiện sản xuất của các chủ thể kinh tế và giá trị

Câu 2: Em hãy xác định ưu điểm, nhược điểm của cơ chế thị trường thông qua việc làm của chủ thể kinh tế trong các trường hợp dưới đây.

Trường hợp 1.

Do nhu cầu vận chuyển hàng nông sản của người dân từ tỉnh D đi thành phố M tăng cao, Công ti vận tải T đã đầu tư thêm xe tải có lắp máy lạnh nhằm đảm bảo chất lượng hàng hoá, sản phẩm trong quá trình vận chuyển. Bên cạnh đó, Công ti T còn có dịch vụ giao hàng tận nơi theo yêu cầu.

Trường hợp 2.

 Lúc 8 giờ, Cửa hàng xăng dầu T không mở cửa bán hàng như thường lệ mà treo biển “Hết xăng” vì nghe thông báo giá xăng sẽ điều chỉnh tăng vào lúc 16 giờ cùng ngày.

Giải rút gọn:

Trường hợp 1: 

 - Ưu điểm: tạo động lực, kích thích công ty vận tải đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất

 - Nhược điểm: cạnh tranh không lành mạnh, tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng.

Trường hợp 2: 

 - Ưu điểm: Tăng lợi nhuận

 - Nhược điểm: tích trữ, làm gián đoạn thị trường, lạm phát

Câu 3: Em có nhận xét gì về việc làm của các chủ thể kinh tế trong các trường hợp sau?

a. Với lợi thế khí hậu quanh năm mát mẻ, nhiều hộ kinh doanh ở Đà Lạt đã đầu tư xây dựng homestay (loại hình dịch vụ lưu trú mà khách du lịch sẽ nghỉ, ngủ tại nhà người dân bản địa) mang lại hiệu quả kinh tế cao.

b. Để thu được nhiều lợi nhuận, cửa hàng bánh kẹo T đã làm giả thương hiệu bánh nổi tiếng và bán ra thị trường.

c. Hợp tác xã B đã đầu tư cải tiến máy móc nhằm phát triển nhiều dòng sản phẩm như: tinh dầu sả, tinh dầu bưởi,... từ nguồn nguyên liệu sẵn có ở địa phương.

d. Mặc dù cùng sản xuất cà phê bột, song Doanh nghiệp H đã cho nhân viên viết bài đưa lên mạng xã hội nói xấu sản phẩm của Doanh nghiệp T.

Giải rút gọn:

 a. Tận dụng lợi thế để mở rộng sản xuất kinh doanh.

 b. Cạnh tranh không lành mạnh, ảnh hưởng đến sức khoẻ

 c. Phát huy tiềm lực.

 d. Cạnh tranh không lành mạnh.

Vận dụng

Câu 1: Em hãy thiết kế sơ đồ tư duy tóm tắt nội dung về ưu điểm và nhược điểm của cơ chế thị trường.

Giải rút gọn:

Câu 2: Em hãy sưu tầm hình ảnh và viết bài nhận xét về các hành vi không đúng của các chủ thể kinh tế khi tham gia thị trường.

Giải rút gọn:

Vi phạm pháp luật: trốn thuế, vi phạm sở hữu trí tuệ, an toàn lao động

Cạnh tranh không lành mạnh: hàng giả, bôi nhọ, hàng nhái

Không có giấy phép kinh doanh