BÀI 2: CÁC YẾU TỐ CƠ BẢN CỦA BẢN ĐỒ

Phần mở đầu

Bản đồ là hình vẽ thu nhỏ tương đối chính xác của một khu vực hoặc toàn bộ bề mặt Trái đất. Hiện nay, bản đồ đang trở thành phương tiện được sử dụng phổ biến trong cuộc sống thường ngày, trong điều hành công việc của các công ty, trong quản lí xã hội của các quốc gia, ... Bản đồ không giống bức tranh vẽ, cũng không phải là một ảnh chụp. Vậy bản đồ có các yếu tố cơ bản nào?

Một số lưới kinh vĩ tuyến của bản đồ thế giới

Câu 1: Quan sát hình 2.2 và hình 2.3, hãy nhận xét về diện tích đảo Grin-len so với lục địa Nam Mỹ.

Giải rút gọn

- Ở hình 2.2 khi phép chiếu bản đồ có dạng các đường kinh tuyến và vĩ tuyến đều là các đường thẳng thì diện tích đảo Grin-len nhỏ hơn không đáng kể so với lục địa Nam Mỹ.

- Ở hình 2.3 khi phép chiếu bản đồ có các đường kinh tuyến chụm lại ở hai cực, ta thấy diện tích đảo Grin-len nhỏ hơn rất nhiều so với lục địa Nam Mỹ.

Kí hiệu bản đồ và chú giải bản đồ

Câu 2: Quan sát hình 2.6A và hình 2.6B, hãy cho biết yếu tố địa hình được thể hiện trên bảng chú giải nào.

Giải rút gọn

Yếu tố địa hình được thể hiện trên bảng chú giải 2.6A

Câu 3: Quan sát hình 2.7, hãy cho biết trên hình đã sử dụng các loại kí hiệu nào và các dạng kí hiệu nào, lấy ví dụ.

Giải rút gọn

- Các loại kí hiệu:

+ kí hiệu điểm: cảng, trung tâm hành chính cấp tỉnh, cấp huyện

+ kí hiệu đường: đường sắt, đường ô tô

+ kí hiệu diện tích: Bãi cát ướt, bãi lầy...

- Các dạng kí hiệu:

+ kí hiệu chữ: chợ, khu vui chơi giải trí, ...

+ kí hiệu tượng hình: Đền, chùa; nhà thờ, …

Tỉ lệ bản đồ

Câu 4: Quan sát hình 2.8 hãy cho biết có bao nhiêu cách để thể hiện tỉ lệ bản đồ. Đó là những cách nào?

Giải rút gọn

Ta thấy có ba cách thể hiện tỉ lệ bản đồ. Đó là tỉ lệ số, tỉ lệ thước, tỉ lệ chữ.

Câu 5: Dựa vào hình 2.9, hãy tính khoảng cách từ Bạc Liêu đến Sóc Trăng.

Giải rút gọn

Tính khoảng cách từ Bạc Liêu đến Sóc trăng

Ta đo được: 2,45cm.

Với 1cm tren bản đồ = 20km trên thực địa 

 20 x 2,45 = 49 (km).

Phương hướng trên bản đồ

Câu 6: Quan sát hình 2.12 và hình 2.13, hãy cho biết các hướng của OA, OB, OC và OD có trong mỗi hình.

Giải rút gọn

Quan sát H 2.12 ta thấy: OA hướng bắc, OB hướng Đông, OC hướng Nam, OD hướng Tây.

Quan sát H2.13 ta thấy: OA hướng Đông Nam, OB hướng tây nam, OC hướng Bắc, OD hướng Đông Bắc

Phần luyện tập và vận dụng

Câu 7: Để thể hiện toàn bộ Trái Đất thì giữa quả địa cầu và bản đồ, phương tiện nào thể hiện đúng hơn?

Giải rút gọn

 Theo em quả địa cầu thể hiện đúng hơn vì Trái Đất là hình cầu, nên ta sử dụng quả Địa Cầu để thể hiện thì bề mặt Trái Đất sẽ ít bị biến dạng nhất, đúng nhất.

Câu 8: Dựa vào các tỉ lệ sau: 1 : 100 000 và 1 : 9 000 000, hãy cho biết 

Giải rút gọn

- Với tỉ lệ 1: 100 000 thì 1cm trên bản đồ= 1km trên thực địa.

- Với tỉ lệ 1: 9 000 000 thì 1cm trên bản đồ= 90km trên thực địa.

Câu 9: Quan sát hình 2.2 và hình 2.3, hãy cho biết hình nào có độ chính xác hơn khi thể hiện toàn bộ bề mặt Trái Đất lên bản đồ

Giải rút gọn

Hình 2.2 có độ chính xác hơn khi thể hiện toàn bộ bề mặt Trái Đất lên bản đồ.

Câu 10: Khoảng cách thực tế từ Hà Nội đến Hải Phòng là khoảng 120km. Trên một bản đồ hành chính Việt Nam, khoảng cách giữa hai thành phố đo được 10 cm. Vậy bản đồ có tỉ lên bao nhiêu?

Giải rút gọn

10 cm trên bản đồ= 120km trên thực địa

Vậy 1cm trên bản đồ ứng với: 120: 10 = 12 (km thực địa)

=> Vậy tỉ lệ bản đồ là: 1: 1 200 000