BÀI 18: CÁC CUỘC ĐẤU TRANH GIÀNH ĐỘC LẬP DÂN TỘC TRƯỚC THẾ KỶ X

I. KHỞI NGHĨA HAI BÀ TRƯNG (NĂM 40-43)

Câu hỏi: 

• Những câu thơ trích trong Thiên Nam ngữ lục cho em biết thông tin gì về nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng?

• Dựa vào lược đồ 18.2, em hãy trình bày diễn biến cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng

• Tìm những cụm từ và câu thể hiện ý nghĩa của khởi nghĩa Hai Bà Trưng trong tư liệu 18.3

Giải rút gọn :

Nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng: trả được mối thù của đất nước, muốn khôi phục, giành lại được đất nước, trả thù cho chồng Trưng Trắc là Thi Sách.

Diễn biến cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng:

• Hai Hà Trưng phất cờ khởi nghĩa vào mùa xuân năm 40 tại Hát Môn. 

• Nghĩa quân đã nhanh chóng đánh bại được quân nhà Hán, làm chủ Mê Linh, rồi tiến về Cổ Loa và Lụy Châu. Quân Hán ở các quận huyện khác cũng gặp thất bại.

• Cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng năm 40 đến đây đã dành được thắng lợi hoàn toàn

• Năm 42, nhà Hán đưa 2 vạn quân sang xâm lược. Hai Bà Trưng tổ chức kháng chiến anh dũng nhưng thất bại.

Những cụm từ và câu thể hiện ý nghĩa của khởi nghĩa Hai Bà Trưng trong tư liệu 18.3: " Trưng Trắc, Trưng Nhị là đàn bà", " việc dựng nước xưng vương dễ như trở bàn tay"," có thể thấy hình thế đất Việt ta đủ dựng được nghiệp bá vương"

II. KHỞI NGHĨA HAI BÀ TRIỆU (NĂM 248)

Câu hỏi: Dựa vào tư liệu 18.5 và lược đồ 18.7, em hãy:

• Nêu nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu?

• Trình bày những nét chính của cuộc khởi nghĩa?

Giải rút gọn :

Nguyên nhân: Nhà Ngô cai trị nước ta, áp đặt nhiều thứ thuế => Mâu thuẫn người Việt với chính quyền xảy ra ngày càng gay gắt.

Những nét chính của cuộc khởi nghĩa:

•  Năm 248, cuộc khởi nghĩa bùng nổ.

• Từ căn cứ Phú Điền nghĩa quân đánh phá các thành ấp của quan lại nhà Ngô ở quận Cửu Chân rồi đánh ra khắp Giao Châu.

• Trước thế giặc mạnh, cuộc khởi nghĩa bị đàn áp, Bà Triệu anh dũng hi sinh trên núi Tùng (Phú Điền, Hậu Lộc, Thanh Hóa).

=> Cuộc khởi nghĩa kết thúc.

III. KHỞI NGHĨA LÝ BÍ VÀ NƯỚC VẠN XUÂN (NĂM 542-602)

Câu hỏi: 

• Em hãy nêu những đóng góp của Lý Bí và triều tiền Lý đối với lịch sử dân tộc

• Ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lí Bí được Quốc sư quán triều Nguyễn nhận định như thế nào qua tư liệu 18.9 ?

Giải rút gọn :

Những đóng góp của Lý Bí và triều tiền Lý đối với lịch sử dân tộc:

• Lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa.

• Xây dựng nhà nước độc lập, tự chủ là nhà nước Vạn Xuân.

• Cổ vũ tinh thần yêu nước và ý chí tự lực, tự cường của dân tộc ta.

Ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lí Bí được Quốc sư quán triều Nguyễn nhận định qua tư liệu 18.9:

• Cuộc khởi nghĩa Lí Bí đã biết nắm bắt tới thời cơ kháng chiến, giành lại được độc lập cho nước ta, thể hiện được ý chí, lòng yêu nước và tinh thần chiến đấu của nhân dân, ...

• Xây dựng lên nhà nước đầu tiên với chế độ cai trị tự chủ.

IV. KHỞI NGHĨA MAI THÚC LOAN (NĂM 713-722)

Câu hỏi: Dựa vào lược đồ 18.10, em hãy trình bày những nét chính của khởi nghĩa Mai Thúc Loan

Giải rút gọn :

Những nét chính của khởi nghĩa Mai Thúc Loan:

Nguyên nhân: Nhà Đường cai trị hà khắc, áp đặt thuế khóa, lao dịch nặng nề => Cuộc khởi nghĩa nổ ra

Diễn biến:

• Từ Hoan Châu, khởi nghĩa lan rộng ra khắp các châu, huyện

• Nhân dân khắp nơi hưởng ứng tấn công Tống Bình, viên quan đô hộ phải chạy về nước.

• Mai Thúc Loan chọn vùng Sa Nam (Nam Đàn) để xây dựng căn cứ.

• Sau đó, ông xưng đế (Mai Hắc Đế), xây dựng thành Vạn An làm quốc đô. 

• Năm 722, nhà Đường đem quân 10 vạn quân sang đàn áp.

Kết quả: Khởi nghĩa bị dập tắt

V. KHỞI NGHĨA PHÙNG HƯNG 

Câu hỏi: 

- Dựa vào lược đồ 18.12, em hãy tóm tắt lại những diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Phùng Hưng?

- Tại sao nhân dân ta gọi Phùng Hưng là Bồ Cái Đại Vương?

Giải rút gọn :

Diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Phùng Hưng:

• Khoảng năm 776, Phùng Hưng cùng em là Phùng Hải họp quân khởi nghĩa ở Đường Lâm. 

• Năm 791, nhà Đường đem quân sang đàn áp, dập tắt cuộc kháng chiến.

Nhân dân ta gọi Phùng Hưng là Bồ Cái Đại Vương bởi theo quốc tục xưa xưng cha là bố, mẹ là cái. 

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em hãy nêu những đóng góp chung của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong thời Bắc thuộc

Giải rút gọn : 

Những đóng góp chung của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong thời Bắc thuộc:

• Dù thất bại nhưng các cuộc khởi nghĩa đã tô đậm truyền thống yêu nước, bất khuất của dân tộc nói chung và của phụ nữ Việt Nam nói riêng.

• Phản ánh nỗi bất bình của nhân dân ta trước những chính sách tàn bạo của quân xâm lược.

• Bước đầu xây dựng một chính quyền độc lập, tự chủ.

Câu 3: Em hãy hoàn thành bảng thống kê những sự kiện chính của khởi nghĩa Lí Bí và nước Vạn Xuân theo mẫu bên cạnh

Giải rút gọn :

VẬN DỤNG 

Câu 4: Giả sử em đang học trong một ngôi trường mang tên một trong những vị anh hùng chống Bắc thuộc, hãy viết thư cho một người bạn để kể về câu chuyện của vị anh hùng đó.

Giải rút gọn : 

Hà Nội ngày 27- 4- 2017

Ngọc thân mến, đã một tháng kể từ ngày tớ chuyển đi. Cậu và mọi người vẫn khỏe cả chứ, tớ nhớ mọi người rất nhiều, thật buồn khi phải xa cậu và mọi người. Tớ đã chuyển đến nơi ở mới, mọi việc đều ổn. Ngày hôm qua tớ đã vào nhập học tại ngôi trường THCS Hai Bà Trưng. Cậu biết không mình rất vui khi được học ngôi trường mang tên hai vị anh hùng của dân tộc này

Theo sách sử, thì Hai Bà Trưng là dòng dõi của người đứng đầu cai quản vùng đất Mê Linh vào thời Hùng Vương, gồm hai chị em là Trưng Trắc và Trưng Nhị. Lúc bấy giờ, giặc phương Bắc cai trị nước ta với chính sách tàn bạo khiến lòng dân vô cùng căm phẫn. Vào mùa xuân năm 40, Thi Sách - chồng của Trưng Trắc bị Tô Định (một tên Thái Thú người Hán) giết hại. Sự kiện này như một mồi lửa, làm bùng lên lòng căm hận quân đô hộ, và khát vọng độc lập tự chủ trong lòng Hai Bà Trưng. Vậy nên, vào một sáng mùa xuân năm ấy tại đất Mê Linh, Hai Bà Trưng đã làm lễ tế cờ khởi nghĩa. Trong tiếng trống đồng trầm hùng, âm vang lời thề của Hai Bà trước giờ xuất binh:

Một xin rửa sạch nước thù,
Hai xin dựng lại nghiệp xưa họ Hùng,
Ba kêu oan ức lòng chồng,
Bốn xin vẻn vẹn sở công lênh này.

Cuộc khởi nghĩa này đã liên kết được sức mạnh toàn dân, trong đó có đông đảo phụ nữ. Chỉ trong một thời gian ngắn, Hai Bà Trưng đã quét sạch giặc thù khỏi bờ cõi và được tôn làm vua, đứng đầu đất nước.

Nền độc lập quý giá ấy được duy trì trong thời gian ba năm (từ năm 40 đến năm 43). Đến năm 41, nhà Hán sai Phục Ba tướng quân Mã Viện cầm đầu đại quân sang tái xâm lược, Hai Bà Trưng đã dũng cảm đương đầu cùng quân giặc. Tổ chức kháng chiến với những trận đánh lớn từ Tây Vu, Lãng Bạc đến Cẩm Khê. Cuối cùng đã hy sinh anh dũng tại dòng Hát giang vào ngày 6 tháng 2 năm 43, để lại tấm gương oanh liệt nghìn thu.

Hai bà chính là tấm gương sáng rọi về tinh thần yêu nước và chiến đấu chống giặc anh dũng cho con cháu đời sau. 

Thư đã dài rồi, mình dừng bút tại đây. Hi vọng cậu sau khi đọc được lá thư này sẽ hồi âm lại mình, kể cho mình nghe những điều thú vị mà cậu gặp được.

Bạn thân

Chi