CHƯƠNG 3. BÀI 1. TỪ TRƯỜNG

A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT CỦA BÀI HỌC

- Thực hiện thí nghiệm để vẽ được các đường sức từ bằng các dụng cụ đơn giản.

- Nêu được từ trường là trường lực gây ra bởi dòng điện hoặc nam châm, là một dạng của vật chất tồn tại xung quanh dòng điện hoặc nam châm mà biểu hiện cụ thể là sự xuất hiện của lực từ tác dụng lên một dòng điện hay một nam châm khác đặt trong đó.

B. NHỮNG NỘI DUNG CẦN GHI NHỚ TRONG BÀI HỌC

I. KHÁI NIỆM TỪ TRƯỜNG

1. Tính chất từ của nam châm

- Mỗi nam châm bao giờ cũng có hai cực từ phân biệt, quy ước:

• Cực từ Bắc, kí hiệu N, có màu đỏ
• Cực từ Nam, kí hiệu S, có màu xanh.

- Nam châm có thể hút hoặc đẩy nam châm khác.

• Hai cực nam châm hút nhau khi khác loại.
• Hai cực nam châm đẩy nhau khi cùng loại.

2. Định nghĩa từ trường

- Định nghĩa: Từ trường là trường lực gây ra bởi dòng điện hoặc nam châm, là một dạng của vật chất tồn tại xung quanh dòng điện hoặc nam châm mà biểu hiện cụ thể là sự xuất hiện của lực từ tác dụng lên một dòng điện hay một nam châm đặt trong đó.

- Đặc trưng của từ trường: Gây ra lực từ tác dụng lên nam châm hay dòng điện đặt trong nó.

II. ĐƯỜNG SỨC TỪ

1. Thí nghiệm

Kết quả: Các mạt sắt được sắp xếp thành các đường cong nối từ cực này sang cực kia của nam châm, dày nhất ở các cực từ của nam châm, càng xa càng thưa.

2. Định nghĩa

Đường sức từ là những đường vẽ trong không gian có từ trường, sao cho tiếp tuyến với nó tại mỗi điểm có phương trùng với phương của nam châm nhỏ nằm cân bằng tại điểm đó.

3. Ví dụ

Đường sức từ của dòng điện thẳng

- Đặt bàn tay phải sao cho ngón tay nằm dọc dây dẫn và chỉ theo chiều dòng điện, khi đó các ngón tay kia khum lại chỉ chiều của đường sức từ.

Đường sức từ của dòng điện tròn

- Các đường sức từ của dòng điện tròn có chiều đi vào mặt nam và đi ra mặt bắc của dòng điện tròn ấy.

- Khum bàn tay phải theo vòng dây của dòng điện tròn sao cho chiều từ cổ tay đến các ngón tay trùng với chiều dòng điện, khi đó ngón cãi choãi ra chỉ chiều đường sức từ.

Đường sức từ của từ trường đều

- Từ trường đều là từ trường mà các đường sức từ của nó là những đường thẳng song song và cách đều nhau.