BÀI 3. TÁC ĐỘNG CỦA CÔNG NGHỆ SỐ ĐỐI VỚI CON NGƯỜI, XÃ HỘI

I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT CỦA BÀI HỌC

• Trình bày được một số tác động tiêu cực của công nghệ kĩ thuật số đối với đời sống con người và xã hội, nêu được ví dụ minh hoạ.
• Nêu được một số nội dung liên quan đến luật Công nghệ thông tin, nghị định về sử dụng dịch vụ Internet, các khía cạnh pháp lí của việc sở hữu, sử dụng và trao đổi thông tin.
• Nêu được một số hành vi vi phạm pháp luật, trái đạo đức, thiếu văn hoá khi hoạt động trong môi trường số thông qua một vài ví dụ.

II. NHỮNG NỘI DUNG CẦN GHI NHỚ TRONG BÀI HỌC

1. Mặt trái của công nghệ số

a. Ảnh hưởng tiêu cực của công nghệ số đối với sức khỏe

Lạm dụng công nghệ số có thể dẫn đến những vấn đề sức khỏe về thể chất, tinh thần như: giảm thị lực, thính lực, đau xương khớp, thể lực suy giảm, nguy cơ béo phì, trầm cảm…

b. Bị lệ thuộc vào công nghệ số

• Việc lạm dụng công cụ tìm kiếm, lưu trữ thông tin khiến con người có xu hướng nhớ cách lấy thông tin hơn là nhớ nội dung thông tin và trở nên thụ động, lười suy nghĩ, lười tư duy và ít sáng tạo hơn
• Một số người sử dụng thiết bị số mọi lúc mọi nơi và họ cảm thấy buồn chán, bực bội, thậm chí là bị trầm cảm khi không được truy cập Internet, sử dụng mạng xã hội, chơi trò chơi trực tuyến
• Nghiện công nghệ số dẫn đến ít trò chuyện, ít giao lưu trực tiếp; giảm sự gắn kết giữa các thành viên trong gia đình, bạn bè và xã hội.

c. Phát sinh những tiêu cực về đạo đức, văn hóa, pháp luật trong môi trường số

• Cung cấp, chia sẻ thông tin sai lệch, giả mạo
• Truy cập thông tin không phù hợp
• Thực hiện những hành vi gian dối, bôi nhọ, xúc phạm, bắt nạt, lừa đảo trên mạng; phát tán phần mềm độc hại, tấn công mạng
• Lạm dụng thiết bị thu âm, ghi hình kĩ thuật số và tùy tiện trong việc chia sẻ, sao chép, chỉnh sửa, lan truyền thông tin trên Internet 
• Ngoài ra, tính ẩn danh khi tương tác qua mạng, việc ẩn mình sau một tài khoản hoặc nhân vật trực tuyến có xu hướng mạnh bạo hơn, dễ dãi hơn trong việc phát ngôn

d. Ảnh hưởng đến môi trường và lãng phí

• Khi bị loại bỏ chúng trở thành chất thải điện tử nguy hại cho môi trường
• Thói quen, lối sống chạy đua mua sắm thiết bị số đời mới thay thế thiết bị số khi chúng vẫn đáp ứng được nhu cầu sử dụng vừa day lãng phí tiền của người thân, gia đình vừa ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường

1. Nguy cơ tụt hậu, mất việc làm

• Ứng dụng công nghệ số làm giảm nhu cầu nhân lực đối với một số vị trí việc làm như: bán hàng, thu ngân, trợ lí, thư kí hay nhân viên văn phòng, công nhân trong xưởng sản xuất…

2. Sử dụng Internet đúng quy định

a. Một số quy định về sử dụng dịch vụ Internet

• Luật Công nghệ thông tin số 10/VBHN-VPQH ngày 12/7/2017, trong đó quy định quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động ứn dụng và phát triển công nghệ thông tin
• Nghị định số 72/2013/NĐ-CP ngày 15/7/2013 quy định chi tiết quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân tham gia việc quản lí, cung cấp sử dụng dịch Internet, thông tin trên mạng…
• Nghị định số 15/2020/NĐ-CP ngày 03/02/2020, trong đó cụ thể hóa một số hành vi vi phạm pháp luật về đưa thông tin trên mạng xã hội

b. Một số ví dụ về hành vi vi phạm pháp luật, trái đạo đức, thiếu văn hóa trong môi trường số

Học sinh tự lấy ví dụ. Ví dụ: 

• Do mâu thuẫn, bạn A tạo dựng sự việc không có thật rồi đưa lên Internet nhằm xúc phạm danh dự, bôi nhọ bạn B. Do có nhiều bình luận với lời lẽ thô tục, ác ý nên bạn B xấu hổ, bỏ học
• Trong một lần học nhóm C xem trộm mật khẩu tài khoản mạng xã hội của một bạn khác. C sử dụng mật khẩu này truy cập, xem thông tin trên mạng xã hội của bạn đó.