THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: CÂU ĐƠN, CÂU GHÉP

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Nhận biết câu đơn, câu ghép, các kiểu câu ghép.

- Biết lựa chọn câu đơn, câu ghép và cách nối các vế câu ghép trong hoạt động nói, viết.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

1. LỰA CHỌN CÂU ĐƠN, CÂU GHÉP

2. CÁC KIỂU CÂU GHÉP

a. Câu ghép đẳng lập 

- Là câu ghép do các vế câu có quan hệ bình đẳng với nhau tạo thành.

- Về nghĩa, giữa các vế câu này có thể có những quan hệ như sau:

+ Liệt kê, ví dụ: “Ngoài đình, mõ đập chan chát, trống cái đánh thùng thùng, tù và thổi như ếch kêu.” (Ngô Tất Tố).

+ Nối tiếp, ví dụ: “Mị nín khóc, Mị lại bồi hồi.” (Tô Hoài).

+ Đối ứng, ví dụ: “Ông nói gà, bà nói vịt.” (Tục ngữ).

+ Lựa chọn, ví dụ: “Mình đọc hay tôi đọc?” (Nam Cao);...

b. Câu ghép chính phụ

- Là câu ghép do các vế câu có quan hệ phụ thuộc với nhau tạo thành. 

- Về nghĩa, giữa các vế câu này có thể có những quan hệ như sau: 

+ Nguyên nhân – kết quả, ví dụ: “Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm.” (Tô Hoài).

+ Điều kiện – kết quả, ví dụ: “Nếu anh cho phép thì ta cứ - đọc.” (Nam Cao).

+ Nhượng bộ, ví dụ: “Dù cuộc sống có nhiều vất vả, Lê cũng có một cái gia đình." (Nguyễn Minh Châu).

+ Chú giải (quan hệ giữa vế câu được chú giải và vế câu chú giải), ví dụ: “Hắn đờ hai con mắt khẽ rên: hắn chỉ còn đủ sức để rên khe khẽ.” (Nam Cao).

3. CÁCH NỐI CÁC VẾ TRONG CÂU GHÉP

- Trong câu ghép, các vế câu có thể được nối trực tiếp với nhau. 

- Nối bằng kết từ (còn, rồi, và, hay,...), cặp kết từ (vì... nên..., sở dĩ... là vì...; nếu... thì..., giá... thì...; tuy... nhưng..., mặc dù... nhưng...; chẳng những/ không chỉ... mà/ mà còn...).

- Hoặc các phó từ, cặp phó từ, cặp đại từ (lại, càng...càng..., vừa...đã..., chưa... đã..., bao nhiêu...bấy nhiêu,...).