BÀI 2.5. VIẾT: PHÂN TÍCH MỘT ĐOẠN TRÍCH TRONG TÁC PHẨM VĂN HỌC

MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:

- Xác định và phân tích được một số đặc điểm của thể thơ thất ngôn tứ tuyệt như: niêm, luật, vần,... và bố cục, chủ đề của văn bản

- Biết vận dụng kiến thức lịch sử văn học để đọc hiểu văn bản

I. TÌM HIỂU VỀ KIỂU BÀI

- Để viết bài văn phân tích một đoạn trích trong tác phẩm văn học, các em cần chú ý:

+ Đọc kĩ đoạn trích, chú ý đặc điểm thể loại truyện thơ Nôm đã học và xác định rõ vị trí đoạn trích trong tác phẩm.

+ Xác định nội dung và các yếu tố hình thức nổi bật của đoạn trích. Chỉ ra mối quan hệ giữa hình thức và nội dung; từ đó, làm rõ giá trị của các yếu tố hình thức trong việc thể hiện nội dung, chủ đề của tác phẩm.

+ Xác định luận đề và các luận điểm trong bài viết, lựa chọn bằng chứng từ đoạn trích cho mỗi luận điểm.

+ Suy nghĩ, nhận xét về ý nghĩa và sự tác động của văn bản đối với người đọc cũng như bản thân em.

II. THỰC HÀNH VIẾT ĐOẠN VĂN

1. Chuẩn bị 

- Đọc kĩ đề bài, xác định các yêu cầu cần thực hiện

- Xem lại kiến thức ngữ văn về truyện thơ Nôm và đoạn trích được yêu cầu phân tích, chú ý xuất xứ để biết vị trí của đoạn trích.

Ví dụ:

- Xuất xứ đoạn trích Kiều ở Lầu Ngưng Bích: Sau khi bị Mã Giám Sinh làm nhục, biết mình bị lừa bán vào lầu xanh, Kiều liều mình tự vẫn. Mụ chủ nhà chứa sợ mất “cả vốn lẫn lời” nên đã vờ hứa hẹn sẽ gả chồng cho Kiều, rồi đưa nàng ra ở lầu Ngưng Bích để kén chồng nhưng thực chất là giam lỏng và chuẩn bị thực hiện âm mưu bắt nàng phải tiếp khách làng chơi.

=> Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích nằm ở Phần thứ hai: Gia biến và lưu lạc.

- Nội dung chính đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích: Miêu tả cảnh ngộ cô đơn buồn tủi và tấm lòng thuỷ chung, hiếu thảo rất đáng thương, đáng trân trọng của Thuý Kiều khi bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích.

- Hình thức nghệ thuật nổi bật: 

+ Miêu tả diễn biến nội tâm nhân vật.

+ Bút pháp tả cảnh ngụ tình.

2. Tìm ý, lập dàn ý

- Nội dung chính của đoạn trích là gì?

- Nghệ thuật của đoạn trích có gì đặc sắc?

- Các yếu tố hình thức nghệ thuật ấy đã làm nổi bật nội dung của đoạn trích như thế nào?

- Qua đoạn trích, tác giả muốn gửi gắm điều gì?

3. Viết bài

- Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác phẩm và đoạn trích.

- Thân bài:

+ Nêu tóm tắt câu chuyện trước đoạn trích và cảm hứng chủ đạo của đoạn trích. 

+ Phân tích lần lượt các luận điểm, mỗi luận điểm sử dụng các luận cứ, lý lẽ để chứng minh. 

+ Phân tích đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích.

- Kết bài: Nêu những suy nghĩ và cảm xúc của bản thân về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích. 

* Lưu ý: 

- Có thể viết cả bài, mở bài, kết bài hoặc một đoạn ở phần thân bài.

- Mỗi ý trong phần Thân bài nên được viết thành một đoạn văn. 

- Khi viết, lựa chọn những từ ngữ chính xác, phù hợp, thể hiện được quan điểm và tình cảm của người viết, tránh sử dụng những từ ngữ sáo rỗng, cầu kì. 

- Nên sử dụng hiệu quả các thông tin ngoài tác phẩm (nếu có), giúp cho việc phân tích các giá trị của tác phẩm được rõ ràng, nổi bật hơn.

- Với trường hợp tác phẩm thơ dài, có thể chỉ trích dẫn ở mỗi phần những câu thơ, đoạn thơ quan trọng và phân tích sâu. Tuỳ điều kiện, thời gian làm bài để có cách xử lí thích hợp.

4. Kiểm tra và chỉnh sửa