BÀI 3.5. ĐỌC MỞ RỘNG THEO THỂ LOẠI: TRÊN ĐỈNH NON TẢN

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- HS nhận biết được đặc điểm của thể loại tác phẩm, xác định được bố cục, phân tích được giá trị nội dung và nghệ thuật của bài Trên đỉnh non Tản. Từ đó hình thành, rèn luyện năng lực đọc hiểu một tác phẩm có yếu tố kì ảo.

- Yêu thiên nhiên và tình yêu đất nước trong mỗi con người.

B - KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả

- Nguyễn Tuân: 1910 – 1987

- Quê: Thôn Thượng Đình, xã Nhân Mục nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội.

-  Ông sáng tác nhiều thể loại: tùy bút, truyện ngắn, tiểu thuyết, truyện kì ảo.

- Ông là nhà văn lớn, tài hoa có phong cách nghệ thuật độc đáo. 

2. Tác phẩm 

- Văn bản Trên đỉnh non tản in trong Tổng hợp Văn học Việt Nam năm 1997.

II. KHÁM PHÁ VĂN BẢN

a. Chủ đề - đề tài 

+ Đề tài: Những chuyện kì lạ, bí ẩn, linh thiêng của sông núi nước Nam.

+ Chủ đề: ca ngợi sức mạnh linh thiêng của rừng núi quê hương.

+ Cảm hứng chủ đạo: Ca ngợi uy linh của Thần Non Tản, tài nghệ mộc mạc của cụ Phó Sần và hiệp thợ mộc làng Tràng Thôn.

+ Việc mượn câu hát dân gian để làm đề từ cho tác phẩm có ý nghĩa:

• Thâu tóm nội dung bao quát, khơi gợi sự tích làm nảy sinh câu chuyện được kể trong VB.

• Nhắc nhở hoặc nhấn mạnh thông điệp “cuộc chiến” giữa núi cao và sông dài là câu chuyện “năm năm”, “đời đời” không phải chỉ diễn ra một đôi lần, dù là thần linh hay con người, muốn trường tồn phải học cách chung sống thích nghi với hoàn cảnh.

b. Sự kiện 

+ Làng Tràng Thôn với nghề thợ mộc nổi tiếng ở ngay dưới chân núi Tản Viên.

+ Vài năm, thần Non Tản hạ sơn một lần tìm thợ mộc, thợ đẽo đá để trùng tu lại gia trang.

+ Cụ Sần và toán thợ mộc lên Đền Thượng làm việc nhưng không một ai dám hé môi về những gì mình thấy, nếu không sẽ phạm lời thề và phải chết bất đắc kì tử như Nhiêu Tàm.

• Mối quan hệ giữa chuỗi hành động/ sự kiện trong VB có quan hệ nhân quả và cả quan hệ nối tiếp.

c. Chi tiết kì ảo

d. Nhân vật Thần Non Tản

• Ngoại hình

+ Một ông cụ già râu, tóc, lông mi trắng xốp như bông, chống cây gậy trúc đùi gà vàng óng, khoan thai tiến vào cổng trước làng Tràng Thôn.

• Tính cách

+ Là vị thần biết trọng dụng người tài chốn trần gian.

+ Là vị thần cao cả, uy nghi, nhưng không quá xa lạ.

+ Khi chăm lo việc lớn của mình không quên đi quyền lợi của người dân.

+ Luôn tự tin, ung dung tự tại, làm chủ các tình huống, chế ngự đối phương, sẵn sàng thích nghi với những cuộc phá hoại “năm năm”, “đời đời” của Thủy Tinh.

• Lời thoại

+ Đền dựng trước như thế nào, cứ thế mà trùng tu. Không phải thượng thực hạ hư gì cả. Ở sơn gian này, có thiếu gì gỗ chò vảy và đá hoa. Ta dám chấp kẻ kia cứ dâng mãi được nước lên đây mà dỡ cho hết được gỗ quý và đá báu của ta. Còn thiếu bấy cây gỗ chò nữa, chiều nay voi trắng của ta sẽ đem về đủ. Còn đủ cẩm thạch lúc nào lót cột và lát nền, sẽ có lần lần cho thợ ngõa làm.

• Phong thái, hành vi

+ Thần Non Tản phe phẩy cây phất trần, ngắm mấy con bạch tượng cắm ngà xuống sau đến, sau mươi cây gỗ rất dài, rất thẳng. Thần Non Tản truyền cho voi trắng và hiệp thợ mộc đứng cả dậy. Bọn thợ theo Thần vào đền.

• So sánh: 

III. TỔNG KẾT

1. Nội dung

+ Câu chuyện về ông phó Sần cùng đội thợ mộc Tràng Thôn nhận nhiệm vụ tu sửa đền Thượng cho Thần Non Tản. Và những yếu tố kì ảo cũng nơi chốn này.

+ Thể hiện sự kính sợ, trai ân vị phúc thần đỉnh Non Tản chỗ dựa vững chãi linh thiêng cho sự bình yên của đất nước. Đồng thời thể hiện sự biết ơn những người đã xây đắp điểm tô cho non sông, đất nước ngày thêm tươi đẹp, vững mạnh.

2. Nghệ thuật

+ Sử dụng nhiều yếu tố kì ảo.

+ Ngôn ngữ sắc sảo cùng nhiều hình ảnh đặc sắc.