BÀI 1.6. VIẾT BÀI NGHỊ LUẬN SO SÁNH, ĐÁNH GIÁ HAI TÁC PHẨM THƠ

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- HS nhận biết được yêu cầu của kiểu bài viết bài nghị luận so sánh đánh giá hai tác phẩm thơ.

- HS thực hành viết bài nghị luận so sánh đánh giá hai tác phẩm thơ.

B - KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

I. TRI THỨC VỀ KIỂU BÀI

*Kiểu bài:

Bài văn nghị luận so sánh đánh giá hai tác phẩm thơ là kiểu bài nghị luận văn học dùng lí lẽ và bằng chứng để làm sáng tỏ những điểm tương đồng/khác biệt về đặc điểm/giá trị nội dung và nghệ thuật của hai tác phẩm thơ.

*Yêu cầu đối với kiểu bài:

- Chỉ ra một số điểm tương đồng, khác biệt giữa hai tác phẩm theo yêu cầu của đề bài.

- Kết hợp so sánh với nhận xét, đánh giá về giá trị của hai tác phẩm; phân tích sự tương đồng/khác biệt giữa hai tác phẩm (như hoàn cảnh lịch sử, bối cảnh văn hóa xã hội, phong cách nghệ thuật của tác giả hay trường phái, thời đại mà tác giả đại diện…).

- Sử dụng lí lẽ bằng chứng thuyết phục.

- Sắp xếp luận điểm, lí lẽ, bằng chứng theo trình tự hợp lí, diễn đạt rõ ràng, mạch lạc.

*Bố cục

• Bố cục bài viết gồm có 3 phần:

+ Mở bài: Giới thiệu hai tác phẩm thơ và nêu nội dung, vấn đề cần so sánh, đánh giá.

+ Thân bài: 

• Phân tích, so sánh hai tác phẩm để làm rõ điểm tương đồng, khác biệt về đặc điểm, giá trị nội dung và nghệ thuật của hai tác phẩm thơ. 

• Có thể lần lượt chỉ ra những điểm tương đồng/ khác biệt về nội dung/hình thức hoặc điểm tương đồng/khác biệt trên từng khía cạnh của nội dung, vấn đề.

+ Kết bài: Khẳng định lại đặc điểm thể loại của tác phẩm, những giá trị chung và nét độc đáo ở mỗi tác phẩm nêu cảm nghĩ về phong cách sáng tác của mỗi tác giả.

II. PHÂN TÍCH NGỮ LIỆU THAM KHẢO

- PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 (dưới).

- Các luận điểm ở phần thân bài được sắp xếp theo trật tự: nêu điểm tương đồng trước, điểm khác biệt sau; nhằm làm rõ sự khác biệt về phong cách sáng tác của hai tác phẩm.

+ Luận điểm 1: Điểm tương đồng giữa hai tác phẩm trên các phương diện: đề tài, thi liệu và thủ pháp, thể thơ.

+ Luận điểm 2: Điểm khác biệt giữa hai tác phẩm trên phương diện: chủ thể trữ tình và cách sử dụng nhãn tự.

• Trong từng luận điểm, lí lẽ và bằng chứng có sự kết hợp chặt chẽ, các bằng chứng được lựa chọn, phân tích để củng cố, làm rõ cho lí lẽ. Ví dụ, khi so sánh để làm rõ sự khác biệt về cách sử dụng “nhãn tự” của hai tác phẩm, người viết đã phân tích chữ “hàn” (giang tuyết) và từ “hồng” (mộ) để làm rõ, củng cố cho lí lẽ.

• Khi viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm thơ cần lưu ý: 

+ Nắm được những sự so sánh và khác biệt với 2 tác phẩm thơ (hoàn cảnh sáng tác, bối cảnh văn hóa xã hội….)

+ Sử dụng luận điểm, lẽ, bằng chứng thuyết phục.

+ Đảm bảo bố cục của bài viết văn nghị luận so sánh đánh giá hai tác phẩm thơ.

III. QUY TRÌNH VIẾT BÀI

* Quy trình viết bài văn nghị luận so sánh đánh giá hai tác phẩm được thực hiện như sau:

• Lưu ý trong từng bước thực hiện viết bài

*Bước 1:  Chuẩn bị viết

+ Đọc kĩ hướng dẫn để chọn 2 tác phẩm thơ cần so sánh, đánh giá. Có thể chọn 2 bài thơ có cùng phong cách cổ điển hoặc phong cách lãng mạn của hai tác giả để so sánh điểm tương đồng và khác biệt giữa chúng trên các phương diện đặc điểm, giá trị nội dung và nghệ thuật, hoặc hai bài thơ khác nhau về phong cách sáng tác của hai tác giả để so sánh điểm tương đồng/khác biệt giữa chúng trên các phương diện đặc điểm/giá trị nội dung và nghệ thuật.

+ Trả lời các gợi ý trong SGK để định hướng giao tiếp cho bài viết.

+ Thu thập tư liệu liên quan đến hai tác phẩm từ các nguồn đa dạng và uy tín.

*Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý

+ Trả lời các câu hỏi theo phiếu sau.

*Bước 3: Viết bài

+ Đọc kĩ hướng dẫn viết trong SGK để bài viết đáp ứng yêu cầu kiểu bài.

+ Đọc Bảng kiểm kĩ năng viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm thơ để nắm được yêu cầu với kiểu bài này.

+ Làm mẫu kĩ năng viết kết hợp kĩ năng nói tỏ suy nghĩ để có cách viết mở bài, kết bài hấp dẫn. 

*Bước 4: Xem lại và chỉnh sửa.