BÀI 2.4. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: LỖI LOGIC, LỖI CÂU MƠ HỒ VÀ CÁCH SỬA

PHẦN 1 - MỤC TIÊU CẦN ĐẠT

- HS nhận biết được khái niệm, đặc điểm và cách sửa của câu mắc lỗi logic, lỗi mơ hồ.

- HS sử dụng câu rõ nghĩa không mắc lỗi logic và lỗi mơ hồ.

PHẦN 2 - KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

I. LÝ THUYẾT

1. Thế nào là lỗi câu mơ hồ?

- Khái niệm: Câu mơ hồ là loại câu không rõ ràng về nghĩa.

- Phân loại 

+ Mơ hồ từ vựng

Ví dụ: Chả ngon lắm.

+ Mơ hồ cấu trúc

Ví dụ: Đó là những nhận xét về bài viết của ông ấy.

+ Mơ hồ về logic

+ Ba người mua ba cái áo.

2.Thế nào là lỗi câu logic?

• Khái niệm: Câu sai logic là câu có ngữ nghĩa không phù hợp với logic thông thường. 
• Phân loại

+ Câu có quan hệ ngữ nghĩa giữa các thành phần, các vế không logic do dùng sai từ ngữ liên kết.

Ví dụ: Hoàng là người hiền lành, chăm chỉ nên rất yêu thương vợ con.

+ Câu chứa các thành phần đẳng lập không cùng phạm trù ngữ nghĩa.

Ví dụ: Tôi đã gặp anh ấy hai lần: một lần vào năm ngoái, một lần ở Hà Nội.

+ Câu có các hành động được sắp xếp không theo một trật tự hợp lí.

Ví dụ:

Nó nhắm mắt lại, cố gắng ngủ và nằm xuống giường.

II. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH

Đáp án bài 1:

Giao ước mắc lỗi logic, điều kiện của giao ước mang thông tin không đầy đủ cho nên không hợp lý. Giao ước chỉ đề cập đến lấy cân thịt nhưng không bao gồm máu hay tính mạng của người bị lấy. Bởi vậy cuối cùng ông ta không thể nào lấy 1 cân thịt sát ngực mà không lấy đi máu và sinh mạng của người bi lấy được.

Đáp án bài 2:

a. Câu phạm lỗi logic. Bởi vì, câu chứa từ ngữ không phù hợp, trái với tư duy thông thường: “mở cửa” xe và “lên đường”. Việc làm này đi ngược lại với thực tế, không ai mở cửa xe ô tô rồi khởi động máy đi.

Sửa: Anh ta mở khoá, mở cửa, ngồi vào ghế, khởi động xe và lên đường.

b. Câu phạm lỗi logic. Bởi vì, câu chứa các từ ngữ thiếu nhất quán : thơ của Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan,...và “Truyện Kiều” không cùng một cấp độ. Truyện Kiều chỉ là một tác phẩm, còn thơ của Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan,...là bao gồm nhiều tác phẩm.

Sửa: Tìm thêm những ví dụ trong thơ của Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan,... để chứng minh rằng tiếng Việt từ thế kỉ XVI đã đạt tới độ tinh tế, uyển chuyển.

c. Câu phạm phải lỗi lô gíc. Bởi vì câu chứa hai thông tin mang nghĩa trái ngược. “vô số con cá chép” đáng lẽ người nói phải vui mừng nhưng lại mang thái độ “thật phí công”. Điều đó làm nghĩa của câu bị mâu thuẫn, không đúng với tư duy thông thường.

Sửa: Ngồi đây suốt buổi sáng mà tôi chỉ câu được một con cá chép, thật phí công.

d. Câu phạm phải lỗi mơ hồ. Bởi vì câu có cấu tạo khiến người đọc có thể hiểu nhiều cách khác nhau. “Khi tất cả vụ việc này kết thúc” có thể hiểu là khi U-thát ngừng kêu vô tội hoặc khi tìm ra kẻ đã đầu độc hoàng thân, hoặc tìm ra kẻ nói dối.

Sửa: Từ trong tù, U-thát tiếp tục kêu vô tội. Vậy, ai đã nói dối? Kẻ nào đã bỏ thuốc độc vào chén trà của hoàng thân? Khi tìm ra chân tướng sự việc, Cha-la-sai tuyên bố sẽ kết hôn với chàng U-thát của mình.

Đáp án bài 3:

1. Câu này có thể hiểu: Dung dịch đó là duy nhất có một không hai trên đời. Nhưng cũng có thể hiểu là dung dịch độc nhất trên đời.

Sửa: Đây được biết đến là dung dịch có độc tố cao nhất trên đời.

1. Câu này có thể được hiểu theo 2 nghĩa hoàn toàn khác biệt:

+ Cách 1: Áp dụng phương pháp học tập mới, là quan trọng (nhấn mạnh việc chọn áp dụng phương pháp học tập mới)

+ Cách 2: Áp dụng phương pháp học tập mới là quan trọng (nhấn mạnh ý nghĩa của việc áp dụng phương pháp học tập)

Sửa: Áp dụng phương pháp học tập là điều quan trọng.

1. Có thể hiểu được theo 2 nghĩa:

+ Cả nhà ngồi hát say sưa theo ca sĩ.

+ Cả nhà hát (không gian diễn ra các hoạt động biểu diễn nghệ thuật) say sưa theo ca sĩ.

Sửa: Cả nhà đang hát say sưa theo ca sĩ

1. Câu văn có cách hiểu khác nhau do cấu tạo câu chưa phù hợp:

+ Cách 1: Trong trận đấu bóng, hàng trăm người xem cuộc đánh nhau.

+ Cách 2: Trong trận đấu bóng, hàng trăm người xem đang đánh nhau.

Sửa: Trong trận đấu bóng, hàng trăm người ngồi xem đánh nhau.

Đáp án bài 4:

+ HS tự thực hiện.