BÀI 8: CÁCH MẠNG THÁNG 8 NĂM 1945

1. Tình hình Việt Nam dưới ách thống trị Nhật Bản

1.1. Chính trị

Phát xít hoá bộ máy cai trị, đàn áp phong trào cách mạng, thủ tiêu quyền lợi của mà nhân dân Việt Nam giành được trong giai đoạn 1939 - 1945.

1.2. Kinh tế

Thực hiện chính sách “kinh tế chỉ huy", tăng thuế, nhổ lúa trồng đay, thu mua lương thực giá rẻ.

1.3. Xã hội

Nạn đói nghiêm trọng ở Bắc Kì và Bắc Trung Kì vào cuối năm 1944 - đầu năm 1945. Mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt Nam với đế quốc và tay sai trở nên gay gắt.

2. Tìm hiểu công cuộc chuẩn bị tiến tới khởi nghĩa chính quyền trong toàn quốc

- Hội nghị BCH TW Đảng Cộng sản Đông Dương lần thứ 8 xác định: giải quyết vấn đề dân tộc trong phạm vi từng nước Đông Dương; chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang để giành chính quyền là nhiệm vụ trung tâm, xác định hình thái cuộc khởi nghĩa là đi từ khởi nghĩa từng phần tiến lên tổng khởi nghĩa; dự báo về thời cơ của cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền ;...

- Chuẩn bị lực lượng: Thành lập mặt trận Việt Minh. Mặt trận Việt Minh ra đời đã thu hút đông đảo quần chúng nhân dân, nhất là ở Cao Bằng, tham gia vào các hội Cứu quốc. Dưới ngọn cờ Việt Minh, công cuộc chuẩn bị mọi mặt cho cuộc Tổng khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền được xúc tiến gấp rút.

- Cao trào kháng Nhật cứu nước và những hoạt động chuẩn bị cuối cùng cho Tổng khởi nghĩa (từ tháng 3 đến giữa tháng 8 - 1945): 

+ Ngày 12 - 3, Ban Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương ra chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta", phát động cao trào "Kháng Nhật cứu nước" làm tiền đề cho cuộc tổng khởi nghĩa. Cao trào “Kháng Nhật cứu nước" đã phát triển mạnh mẽ và rộng khắp trên cả nước.

+ 5/1945: Thành lập Khu giải phóng Việt Bắc.

3. Diễn biến chính của cách mạng tháng 8/1945

Ngày 14/8: Một số cấp bộ Đảng và tổ chức Việt Minh ở nhiều xã, huyện thuộc các tỉnh đồng bằng châu thổ sông Hồng, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên Huế, Quảng Ngãi, Khánh Hoà, ... đã phát động nhân dân khởi nghĩa giành chính quyền.

Ngày 16/8:Võ Nguyên Giáp chỉ huy một đơn vị Giải phóng quân xuất phát từ Tân Trào tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên, mở đường tiến về Hà Nội.

Ngày 18/8: Nhân dân Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành được chính quyền ở tỉnh lị sớm nhất trong cả nước.

Ngày 19/8: Tại Hà Nội, quần chúng cách mạng có sự hỗ trợ của các đội tự vệ chiến đấu lần lượt chiếm Phủ Khâm sai, Sở Cảnh sát Trung ương, Trại Bảo an binh, ... Đến tối, cuộc khởi nghĩa giành thắng lợi hoàn toàn.

Ngày 23/8: Tại Huế, hàng vạn nhân dân nội, ngoại thành thành phố Huế kéo về biểu tình thị uy, chiếm các công sở, giành chính quyền về tay nhân dân.

Ngày 24-15/8: Tại Sài Gòn, tối 24 - 8, cuộc khởi nghĩa cơ bản giành thắng lợi. Ngày 25 - 8, hàng chục vạn nhân dân Sài Gòn, Chợ Lớn, Gia Định và các tỉnh lân cận kéo về trung tâm thành phố dự cuộc mít tinh khổng lồ chào mừng thắng lợi của cuộc khởi nghĩa; chính quyền cách mạng ra mắt nhân dân.

Ngày 28/8: Đồng Nai Thượng và Hà Tiên là hai tỉnh cuối cùng giành được chính quyền.

4. Sự ra đời của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Ngày 2 - 9, tại Quảng trường Ba Đình (Ha Noi), trước cuộc mít tinh lớn của hàng vạn  nhân dân Thủ đô và các vùng lân cận, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

5. Nguyên nhân lịch sử, ý nghĩa cách mạng

5.1. Nguyên nhân lịch sử

- Lòng yêu nước của dân ta từ ngàn đời

-Sự linh hoạt, sáng tạo của mặt trận Việt Minh

-Chiến thắng của Hồng quân Liên Xô và quân Đồng minh.

5.2. Ý nghĩa lịch sử

- Cách mạng tháng Tám năm 1945 là sự kiện lịch sử vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam, đã phá tan xiềng xích nô lệ của thực dân Pháp và ách thống trị của quân phiệt Nhật Bản, chấm dứt sự tồn tại của chế độ quân chủ trên đất nước ta, mở ra một kỉ nguyên mới trong lịch sử dân tộc

- Cổ vũ mạnh mẽ cho các dân tộc thuộc địa.